Ia Ianuari 2000, na maua ai e le Komisi Suesue Faavaomalo a Malo Aufaatasi i Timor i Sasaʻe ma le komisi o aia tatau a le malo o Initonesia na maua uma ai le militeri Initonesia e nafa ma solitulafono faasaga i tagata soifua na faia i Timor i Sasaʻe i le 1999. Na manaʻomia e le komisi UN le faatuina o se faamasinoga faavaomalo . Na teena e le malo o Initonesia le avanoa e faia ai faamasinoga faavaomalo ma i le tali atu na folafola atu e faatuina lana lava Ad Hoc Human Rights Court mo Timor i Sasae. I le mae'a ai o le tele o fa'atuai, o lo'o fa'amoemoe e amata i le aso nei moliaga i Jakarta.
The East Timor Action Network, along with most Indonesian and East Timorese human rights groups, does not expect these trials to be thorough or impartial or to provide justice for the people of East Timor. Here are 10 reasons why:
1. E na'o Aperila ma Setema 1999 le pulega fa'atapula'a a le Faamasinoga ma e na'o le tolu o itumalo e 13 o Timor i Sasa'e - Suai, Liquicia ma Dili. Tele solitulafono matuia na faia i le 1999 i Timor i Sasae o le a le molia. O lenei faiga faʻapitoa e le mafai ai ona molia le faʻamaopoopoina atoa e le au puipuiga a Initonesia ma le au faipule faaupufai i tulaga sili ona maualuga e faʻalavelaveina le faʻatalanoaga a le UN, faʻafefe tagata Timorese i Sasaʻe aʻo leʻi faia le palota ma faʻasalaina i latou mo le palota tele e lagolagoina le tutoatasi. O le tele o nei ofisa e le o lisiina o ni masalosaloga.
2. The crimes were committed in East Timor, a territory never internationally recognized as Indonesian. They were committed against a UN mission created by the Security Council and involved assaults on both East Timorese and UN personnel. East Timorese staff of the UN mission were murdered in the aftermath of the ballot.
3. O le militeri Initonesia (TNI) o loʻo tumau pea le malosi tele ma faʻaauau pea ona faʻagaioi e aunoa ma se faʻasalaga. O le tele o sui o le militeri ua tuuaia i solitulafono faasaga i tagata soifua ma isi sauaga i Timor i Sasae o loʻo faʻaauau pea ona umia ni tulaga iloga ma maua faʻalauiloa. E ui e mafai e le militeri ona faʻatagaina ni nai faʻasalaga faʻamaonia e avea o se taumafaiga faʻasalalauga lautele e fatuina ai le faʻasesega o le toe fuataʻiga a le TNI ma toe faʻatuina sootaga faamiliteli ma le US, e ono le mafai ona faʻatagaina moliaga taua o ofisa maualuluga. I le avea ai ma faauluuluga o le au e faia le faaiuga o moliaga mo solitulafono i Timor i Sasae, na fautuaina ai e le Loia Sili o Initonesia MA Rahman e faapea na o ni ofisa maualalo e molia.
4. O le a le talanoaina e le Faamasinoga solitulafono na faia a o leʻi oo ia Aperila 1999. O le tele o le silia ma le 200,000 tagata Timorese i Sasaʻe na fasiotia e fitafita Initonesia na maliliu i le sefulu tausaga talu ona osofaʻia le 1975. Talu mai le 1975, e faitau afe na toso teine, faafalepuipuiina ma sauaina. Faatasi ai ma faamasinoga i Timor i Sasae ua lofituina ma matua le lava le tamaoaiga, ma ua teena e Initonesia le toe aumaia o tagata masalomia, e ui lava i se maliliega ma le pulega a le UN, o tagata afaina ma o latou aiga e le mafai ona vaai i le faamasinoga tonu sei vagana ua faia se faamasinoga faavaomalo.
5. Indonesian prosecutors have not targeted any of the many systematic crimes committed against women in 1999, including rape and sexual slavery, as well as widespread forced sterilization during many years of the occupation.
6. East Timorese witnesses are unlikely to testify. They have been traumatized by decades of Indonesian occupation and, given the military and police refusal to ensure security during the UN ballot period, are distrustful of Indonesian commitments to protect them. The last minute issuance of untested witness protection regulations will not reassure anyone.
7. While Indonesia’s constitution bars retroactive prosecution, Indonesia’s legislature stated that this constitutional provision will not apply to past violations of internationally-recognized human rights heard by Ad Hoc Human Rights Courts. An appeals court may well rule that the constitution is paramount and overturn any convictions.
8. Many of the judges are unqualified, with little or no trial experience or knowledge of international human rights standards. Some have close ties to the Indonesian military.
9. Indonesian courts are notoriously corrupt and susceptible to political pressure. The U.S. State Department’s Country Report on Human Rights Practices described Indonesia’s judiciary as riddled with “pervasive corruption” and “subordinated to the executive.”
10. I taimi e le masani ai na molia ai fitafita maualalo poʻo le vaeluagalemu poʻo le militia, na tuʻuina atu e faamasinoga Initonesia ni faʻasalaga mama mo le sili ona leaga o le faʻaleagaina o aia tatau a tagata. Ina ua uma le fasiotiga a Santa Cruz ia Novema 12, 1991 i Timor i Sasaʻe, na faasalaina ai e le Fono Faaaloalogia a le Malo nisi o fitafita maualalo i le va o le valu ma le 18 masina i le falepuipui. O nisi o ofisa maualuluga na “faasalaina” e ala i le auina atu i fafo e suesue. I le isi itu, o tagata faʻatupu aia tatau a tagata Timorese i Sasaʻe na auai i le tetee a Santa Cruz ma se faʻataʻitaʻiga a Jakarta e tetee i le fasioti tagata na falepuipui mo le 15 tausaga. Talu ai nei lava, o sui o le militeri oe na taʻutaʻu atu i le fasiotia faʻafuaseʻi o le toʻatolu o tagata sulufaʻi a le UN i Timor i Sisifo na maua muamua faʻasalaga o le 10-20 masina talu ona faʻasalaina i latou mo le faʻaosoina o sauaga ae le o le fasioti tagata. Na fa'atupula'ia nei mea i le maualuga o le fitu tausaga na'o le mae'a ai o se tagi fa'ava-o-malo.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo