Al meer dan een kwart eeuw is journalist en auteur David Barsamian een onvermoeibare stem voor sociale rechtvaardigheid, door programma's uit te zenden van India tot Syrië en de Verenigde Staten. Barsamian, die Howard Zinn ‘de Studs Terkel van onze tijd’ noemde, is de oprichter en directeur van Alternative Radio, gevestigd in Boulder, Colorado.www.alternatieveradio.org). Zijn interviews en artikelen verschijnen regelmatig in ‘The Progressive’ en ‘Z Magazine’. Hij is co-auteur van een aantal boeken met Noam Chomsky, Arundhati Roy, Edward Said, Tariq Ali, Howard Zinn en Eqbal Ahmed, waaronder, meest recentelijk, Power Systems met Noam Chomsky.
In dit interview vertelt Barsamian over de grondoorzaken en bijzonderheden van de mondiale opstanden en protesten. Het gesprek legt de verbanden tussen kapitalisme, klimaatverandering en armoede bloot en wijst op de noodzaak om ‘pessimisme te bewaren voor betere tijden’.
***
Khatchig Moradiaan– Hoe interpreteert u de massale demonstraties en sociale omwentelingen over de hele wereld van de afgelopen jaren?
David Barsamian– Er is de afgelopen tien jaar sprake geweest van een toename van verzet en oppositionele politiek, als direct gevolg van het falen van het neoliberale economische beleid, dat een handvol elites heeft verrijkt en grote aantallen mensen heeft verarmd. Er is dus sprake van een algemene economische crisis van het kapitalisme en we moeten deze verschillende verzetsbewegingen in die context plaatsen. Uiteraard varieerde de aard van de bewegingen per locatie vanwege historische omstandigheden, etnische samenstelling, religie en andere factoren.
Dit verzet richt zich tegen het kanaliseren van rijkdom naar een handjevol mensen die goede banden hebben met de overheid, terwijl de rest van de bevolking achterblijft. De trein heeft het station verlaten en in de locomotief zitten de rijken en de plutocraten en de CEO's, terwijl de andere personenauto's achterblijven. De machtsmakelaars hebben zich in zekere zin van hun eigen land afgescheiden. Ze zijn zo toegewijd aan het vergaren van rijkdom en kapitaal dat ze anti-nationaal zijn, ze willen er deel van uitmaken wereld economische elite, omdat het kapitaal geen grenzen kent.
Tegenwoordig kunnen met een druk op de knop miljoenen dollars over de grenzen heen worden getransporteerd op een manier die belastingheffing en aansprakelijkheid vermijdt. Volgens één schatting is ongeveer 30 biljoen dollar weggesluisd naar verschillende rekeningen en belastingparadijzen waar staten geen belasting over kunnen heffen. Dit is belangrijk omdat als onderdeel van de neoliberale agenda de sociale voorzieningen zijn verminderd en wat ooit nationale eigendommen waren, zijn verkocht aan particuliere bedrijven. Elke keer als ik bijvoorbeeld de term ‘publiek-private partnerschappen’ hoor, krimp ik ineen. Het klinkt geweldig. Maar wat betekent het? Ik ben het publiek, jij neemt alles van mij af, jij profiteert, en ik financiën Dat! Dat is het partnerschap! In zekere zin plunderen we deze landen van hulpbronnen, beroven we ze van hun toekomst en vernietigen we het milieu. Dat is de achtergrond van deze opstanden.
KM—De frustratie en woede stapelen zich al een tijdje op.
DB–In het Midden-Oosten stapelde de woede zich in de loop van de jaren op. En uiteindelijk kwam de vonk: een fruitverkoper, [Tarek al-Tayeb Mohamed] Bouazizi in Tunesië, stak zichzelf in brand omdat hij werd lastiggevallen en vernederd door bureaucraten. Dat leidde tot de protestbewegingen in Tunesië, die leidden naar Egypte, wat leidde tot Libië en Syrië. Tot nu toe zijn de monarchieën erin geslaagd elke oppositie neer te slaan.
Mensen voelen een enorme druk. Het wordt steeds moeilijker om gezinnen van voldoende voedsel te voorzien, zodat ze waardig kunnen leven en een fatsoenlijk leven kunnen leiden. Het kapitalisme heeft een zeer roofzuchtige en roofzuchtige vorm aangenomen. Marx had het over het kapitalisme met zijn ‘weerwolfhonger’ naar winst. Bedrijven hebben een enorme economische en politieke macht verworven. Ze zijn mogelijk gemaakt door de traditionele politieke partijen die nauw samenwerken met de jongens in de suites, ten koste van de mensen op straat. Dat kunnen we hier in de VS zien, waar de twee partijen op fundamentele kwesties niet veel van elkaar verschillen. Er bestaat bijvoorbeeld geen onenigheid over het kapitalisme zelf. In feite bestaat er geen discussie over het kapitalisme. Het woord wordt nauwelijks genoemd. Het kapitalisme dat wordt onderwezen op de economische afdelingen van topuniversiteiten heeft weinig relatie met het feitelijk bestaande kapitalisme, dat sterk afhankelijk is van staatsbescherming en subsidies.
Er is dus wereldwijd sprake van deze woede, vooral op het platteland. Syrië en India zijn goede voorbeelden. In Syrië is er sprake van ernstige droogte op het platteland, veel mensen hebben hun boerderijen moeten verlaten en naar grote steden als Aleppo en Damascus moeten gaan. Afgesneden van hun land, van de verbinding met families en buren, zijn ze nu “los van anker en gestrand” – zoals een Indiase schrijver, Pankaj Mishra, ze noemt. Dus proberen ze nu hun weg te vinden in de steden door klusjes te doen, wat ze maar kunnen vinden. Dit is ook een enorm probleem in India, waar een kwart miljoen boeren zelfmoord hebben gepleegd vanwege onoverkomelijke schulden. Ze nemen leningen tegen zeer onbetaalbare tarieven, kunnen ze niet terugbetalen en plegen zelfmoord.
Tijdens de Occupy-beweging weerspiegelde de slogan ‘Wij zijn de 99 procent, zij zijn de 1 procent’ de realiteit. Het is niet zo ver weg. De reden dat de Occupy-beweging enige grip had in dit land, is omdat mensen wel zien. Je hebt geen Ph.D. nodig. in de economie om te zien dat uw salaris de komende vijf tot zes jaar niet stijgt, terwijl de voedselprijzen stijgen. Hoe gaat u de studie van uw kinderen betalen? Hoe ga je ze naar de universiteit sturen?
KM—Deze bewegingen waren besmettelijk omdat ze de onderdrukten herinnerden aan hun collectieve macht. Aan de andere kant lijkt de ‘één procent’ een cruciale kwestie te hebben genegeerd: dat ze kruimels moeten blijven gooien naar degenen die ze onderdrukken.
DB– Het is noodzakelijk voor de kapitalisten om de mensen die zij het slachtoffer maken in leven te houden. Wie gaat anders hun producten kopen? Je kunt de patiënt niet doden; hij moet in leven worden gehouden om zijn schulden te kunnen blijven afbetalen. Deze beurt is nu begin 21st Het kapitalisme van de vorige eeuw is zeer acuut geweest en historisch gezien zonder weerga. In de VS zijn tientallen miljoenen mensen hun huis kwijtgeraakt, hebben geen baan meer of hebben een deeltijdbaan aangenomen om rond te komen. Op hun beurt hebben Griekenland en Spanje nu een werkloosheid van 25 procent! Het kapitalisme verkeert in een crisis.
Al deze factoren staan op scherp, en een vonk doet de woede ontbranden. Een deel van de woede kan coherent en gericht zijn, andere soorten woede kunnen onsamenhangend zijn, dus er kan sprake zijn van geweld, racisme, sektarisme en etnische rivaliteit. Het is belangrijk om de focus te houden op het proberen sociale verandering te bewerkstelligen. Kun je zonder geweld een sociaal-democratische revolutie bewerkstelligen? Iedereen wijst graag naar Gandhi in India, Mandela in Zuid-Afrika, of naar Martin Luther King in de VS. Maar staten die geen ruimte laten voor geweldloos verzet geven de voorkeur aan geweld, en dat is wat Mubarak en Assad deden. Ze geven de voorkeur aan geweld omdat de staat het geweldsmonopolie heeft, of op zijn minst over een enorme hoeveelheid vuurkracht beschikt. Ik denk dat geweldloosheid en burgerlijke ongehoorzaamheid leiders bang maken. Zij willen geconfronteerd worden met geweld, omdat ze daar een duidelijk voordeel hebben. Op het Taksimplein bijvoorbeeld hebben creatieve en artistieke manieren van protest de staat in het nadeel gebracht.
Wat veelbetekenend is aan de demonstraties in Turkije is dat het een gevoel van angst en intimidatie heeft doorbroken dat mensen zich niet tegen Erdogan moesten uitspreken. Hij wordt door velen gezien als arrogant en autocratisch. Mensen hebben die drempel van angst overschreden; ze zijn niet langer bang voor de staat. Er is een krachtig moment in Michael Moore's film 'Sicko'. Hij praat met een groep Amerikanen in Parijs, en zij leggen hem uit wat ik als een diepgaande waarheid beschouw: in Frankrijk is de regering bang voor het volk, en in Amerika zijn de mensen bang voor de regering. Dat geldt om historische redenen ook in Turkije: interne repressie, militaire dictaturen en een schijndemocratie waardoor zoveel mensen in het land geen rechten meer hebben en geen volwaardige burgers zijn.
We zullen zien dat meer zogenaamde stabiele regimes die in een crisis verkeren, omvallen. Zelfs binnen de EU is het niet duidelijk wat er gaat gebeuren in Griekenland, Spanje, Portugal of zelfs Italië. Dit zijn revolutionaire tijden, en als iemand je vertelt dat hij weet hoe de dingen zullen evolueren, geloof hem dan niet. In een tijd van voortdurende verandering en enorme planetaire instabiliteit zullen we waarschijnlijk enorme omwentelingen meemaken.
KM– Laten we het hebben over de Occupy-beweging, wat zij heeft bereikt en waarom zij aan kracht heeft ingeboet.
DB– Occupy Wall Street injecteerde het idee van ongelijkheid in het politieke discours: de 1 procent versus de 99 procent, het gevoel dat er iets ernstig scheef zit in de Amerikaanse economie. Niemand had het verwacht toen het op 17 september 2011 in New York begon. Een Canadees tijdschrift, Adbusters, suggereerde het idee. En al snel groeide het als paddenstoel: ik bezocht Occupy-kampen in Bellingham, Seattle, Tacoma, Boulder, Denver, Santa Fe en andere plaatsen. Het verdween niet alleen van binnenuit; er was staatsgeweld waardoor de meeste van deze kampementen met de grond gelijk werden gemaakt en met arrestatie werd bedreigd. In het voorjaar van 2012 was het grotendeels verdwenen. De naam was er nog steeds, maar de energie leek te zijn afgenomen. Het is niet duidelijk waarom dat gebeurde. Misschien komt dit deels doordat mensen door moeten gaan met hun leven. Je kunt gewoon niet drie of vier maanden vrij nemen en geen enkel inkomen genereren als je een gezin onderhoudt. Als tactiek was het succesvol, maar het was onrealistisch om te verwachten dat mensen maanden in tenten zouden doorbrengen.
Komt Occupy terug? Dat is moeilijk te zeggen. Het zal nieuwe vormen en vormen aannemen. Dat deden ze na superstorm Sandy in de omgeving van New York, waarbij ze diensten verleenden aan ouderen in flatgebouwen in Brooklyn en Queens, en goederen leverden aan degenen die geen stroom hadden. Ze hebben dus belangrijk werk verricht waarvan ik denk dat het niet voldoende werd erkend in de media. Maar wij do Er is in dit land oppositie nodig. En het zal niet van de Republikeinse Partij of de Democratische Partij komen. Ze maken hand in hand deel uit van het establishment en van de structurele problemen van de VS. We hebben een kracht van buiten deze partijen nodig die de grenzen in de richting van meer economische rechtvaardigheid duwt – een belangrijk concept dat door Occupy in het discours is geïnjecteerd. Immigranten of gekleurde mensen werken 40 tot 50 uur en krijgen vrijwel niets betaald. Ik heb een interview gedaan met een vrouw over werknemers die van fooien leven. Het uurloon voor een werknemer die van fooien leeft, is $ 2.13. Sinds 1996 is deze niet meer toegenomen. Dit soort ongelijkheid moet dringend worden rechtgezet.
KM– Zijn we ook waar we zijn omdat de reguliere media – hier en elders – de diepere oorzaken niet aanpakken?
DB– Als uw diagnose niet juist is, zullen alle voorstellen die u doet mislukken. En natuurlijk is het de functie van de media, en voor een groot deel van het onderwijs, om de aandacht af te leiden van de diepere oorzaken. Laten we het hebben over Wall Street-financier Bernie Madoff. Hij heeft grootmoeders bedrogen, hij heeft pensioenfondsen gestolen, hij was een vreselijke, vreselijke man en we voelen ons allemaal deugdzaam als we hem aan de kaak stellen. Er heerst de illusie van hervorming in deze cultuur: we hebben meer controle en regulering nodig voor deze mensen, zodat ze deze slechte dingen niet doen. Niemand kijkt naar het vat waar deze appels uit voortkomen. De rotte appels worden vervolgens uit het vat verwijderd, het vat blijft intact en de cyclus gaat verder. Mensen zijn de bankenschandalen van eind jaren tachtig en de Enron- en andere bedrijfsrampen van begin jaren 80 vergeten.
KM—Praten over de impact van hebzucht op het milieu. Het zijn niet alleen de mensen die in opstand komen; de planeet zelf is in opstand.
DB– Dat is letterlijk waar. De aarde zelf wordt aangevallen door dit soort roofzuchtig kapitalisme, dat alle hulpbronnen onttrekt, en niet hernieuwbare hulpbronnen. Het zit in het DNA van het kapitalisme; het kan zichzelf niet beperken vanwege zijn drang naar winst. We kunnen niet pretenderen dat er sprake is van een vriendelijker, zachtaardiger kapitalisme, of van een gerecycleerd eco-kapitalisme. De aarde bloedt. In 1992 waarschuwden 1,700 wetenschappers de mensheid over de opwarming van de aarde en de toekomst van de planeet. Wat is er sindsdien gebeurd? Er is conferentie na conferentie geweest: Durbin, Rio, Kopenhagen, Doha… Het enige wat ze doen is samenkomen, van hun Chardonnay nippen en prachtige verklaringen uitbrengen: We zijn allemaal groen, we zijn allemaal voor het milieu. Dan is het business as usual.
Die stress heb je nu bij ons thuis. De aarde is ons thuis en wij zijn geen goede verzorgers en rentmeesters. In steden als Caïro, Delhi, Calcutta, Dhaka en Karachi is het niveau van vervuiling ongelooflijk. We hebben een radicale verandering nodig. En we moeten heroverwegen wat we onder soevereiniteit verstaan, omdat de milieucrisis alleen collectief kan worden aangepakt. In de kleine staat Bhutan in de Himalaya hebben ze een menselijke geluksindex, ze gaan helemaal groen, elimineren plastic, enz. Maar dit is een klein land met 700,000 mensen. Het gaat het grotere probleem niet aanpakken. Het moet mondiaal gebeuren.
Cruciaal is dat water verdwijnt. Het zal de belangrijkste kwestie van de 21 zijnst eeuw. Historisch gezien waren er in de huidige periode oorlogen om zilver of goud, olie. Water zal de komende jaren het dominante vraagstuk zijn. Als je naar de kaarten van West-Azië en Zuid-Azië kijkt, zie je dat ze enorm kampen met waterstress. Een deel van de Israëlische bezetting bestond uit het halen van water uit de watervoerende laag van de Palestijnen. Dat is waar de koloniën op de Westelijke Jordaanoever zijn gebouwd – op de waterreserves van dat gebied.
KM—Je bent al heel lang betrokken bij activisme en alternatieve media. Wat houdt je gaande?
DB– Ik citeer graag de grote Uruguayaanse schrijver Eduardo Galeano, die zei: “Laten we het pessimisme bewaren voor betere tijden.” Veel mensen zijn tegenwoordig cynisch. Terecht. Kijk gewoon en zie wat er aan de hand is. Maar cynisme mag niet tot passiviteit leiden. Je moet proactief zijn. En dat is een van de redenen dat ik Alternative Radio ben begonnen als een soort serum om de toxiciteit tegen te gaan die door de bedrijfsmedia wordt geproduceerd. Maar ik krijg veel energie van mensen die veel minder bevoorrecht zijn dan ik. Ik was net in Manitoba en er is daar een zeer actieve inheemse beweging, die bestaat uit mensen die niet het voorrecht of de voordelen hebben die iemand als ik heeft, maar toch organiseren en belangrijk werk verrichten. Er zijn voorbeelden van zeer opbeurende weerstanden over de hele wereld die mij inspireren, en het is veel leuker om tegen de stroom in te zwemmen. Als je tegen de stroom in zwemt, bouw je niet alleen kracht, standvastigheid en karakter op, maar ontmoet je ook zeer interessante mensen. Mensen die alternatieven bieden.
Mijn vriend Arundhati Roy zegt dat ‘verantwoordelijkheid’ een saai woord is. Maar ik voel wel een soort verantwoordelijkheid vanwege de achtergrond van mijn Armeense familie, vanwege de voordelen en kansen die ik heb gehad. Ik denk dat het goed is om de wereld een beetje beter achter te laten dan je hem aantrof.
Khatchig Mouradian is redacteur van “The Armenian Weekly” en promovendus in genocidestudies aan de Clark University. Hij is te bereiken op [e-mail beveiligd].
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren