Satoko Kishimoto sneri aftur til heimalands síns, Japan, í apríl 2022. Hún var 47 ára og í 22 af þessum árum hafði hún verið í Evrópu, flest þeirra störfuðu hjá framsæknu hugveitunni Transnational Institute í Amsterdam. Hún hafði engar fastar áætlanir um framtíðina - kannski að skrifa eitthvað, kannski taka þátt í umönnunarstörfum. Í öllu falli, þegar hún lenti, hafði hún nákvæmlega enga hugmynd um að eftir tvo mánuði yrði hún borgarstjóri Suginami, sjöunda stærsta af 23 miðdeildum Tókýó, með yfir 588,300 íbúa.
„Ég þekkti Suginami alls ekki,“ sagði hún við mig þegar ég tók viðtal við hana á skrifstofunni hennar fyrir nokkrum vikum. „Og ég hafði enga reynslu af sveitarstjórnarmálum.
Það voru liðin þrjú ár síðan ég sá hana síðast, á fundi Transnational Institute í Amsterdam. Þá var hún í dæmigerðum aktívistabúningi, í gallabuxum og rúllukragapeysu og deildi innsýn sinni um lýðræðislegt eignarhald á opinberri þjónustu. Nú var hún í yndislegum fölbláum kjól, vandað hár og leit mjög út fyrir að vera kvenkyns framkvæmdastjóri. En þegar hún talaði var hún sama gamla áhugasöm Satoko og útskýrði nauðsyn meira lýðræðis í að veita opinbera þjónustu. Nema í þetta skiptið voru kjósendur búnir að koma henni í þá stöðu að vera í aðstöðu til að gera eitthvað í málinu.
Sigur hennar í kosningunum 2022 var aðeins að hluta til „kraftaverk“. Mikið af því var vegna tilfinningu fyrir því hvar kjósendur voru málefnalegir, snjöllum samsteypuuppbyggingu og einfaldri vinnu við að snúa út kjósendum. Eftir að hún var sannfærð um að stjórna af aðgerðasinni, flestum konum, tókst herferð hennar að byggja upp fjölbreytt bandalag femínistasamtaka, umhverfishópa, verkalýðsfélaga, sósíalista og jafnvel japanska kommúnistaflokksins. Hér kom evrópsk reynsla hennar að góðum notum, með dæmum um „sameinuð vinstri“ myndun í löndum eins og Þýskalandi og á vettvangi Evrópusambandsins.
Tvær herferðir
Bæjarstjórinn sem býður sig fram til endurkjörs var umdeildur, valdatíð hans einkenndist af mörgum deilum tengdum vegagerð og endurskipulagningu félagsmiðstöðvaverkefna. Satoko áttaði sig hins vegar á því að það væri ekki nóg að hlaupa á móti meti sínu. Herferð hennar vissi að niðurstaðan myndi ráðast af kjörsókn og að koma kjósendum út hvíldi að miklu leyti á þeim vettvangi sem hún var í framboði á. Raunverulega barðist hún fyrir því að bæta aðgengi að barnagæslu eftir skóla, móta stefnu fyrir leigu á húsnæði á viðráðanlegu verði og opna fleiri tækifæri fyrir konur.
En jafn mikilvæg og áþreifanleg loforð var sú ímynd af henni sem herferð hennar var fær um að miðla: ferskt, ungt andlit, manneskja sem ekki er bundin gömlum stigveldispólitík ofan frá og niður, skuldbundin til þátttöku lýðræðislegra stjórnmála og opin fyrir útliti fyrir lausnir á gömlum og nýjum áskorunum sem gömlu stefnurnar gátu ekki lengur tekist á við, svo sem vaxandi kynjamun í Tókýó þegar kom að völdum, tekjum og venjulegri gamalli virðingu.
Satoko fékk um 70,000 atkvæði, aðeins 187 fleiri en sitjandi. Hefði frambjóðandi hægri öfga sem safnaði 20,000 atkvæðum ekki boðið sig fram, hefðu flest atkvæði hans runnið til sitjandi forseta. Stofnunin var í áfalli og reiði, sagði hún, „en það er lýðræði. Kosningaþátttaka var svo sannarlega lykillinn að sigri hennar, jókst úr 35 í 40 prósent atkvæðisbærra manna, sem var áhrifamikið, þó Satoko sagði að markmið kosningabaráttu hennar hefði verið að hækka kosningaþátttökuna um 10 prósent.
Varla hafði hún tekið við embætti sem ein tveggja kvenna borgarstjóra í 23 deildum Tókýó þegar Satoko og áhöfn hennar steyptu sér strax í næstu áskorun: að vinna að því að framsæknir frambjóðendur vinni Suginami ráðskosningarnar sem áætlaðar voru í apríl 2023. „Ég barðist mjög vel, vitandi Kosningaþátttaka myndi ráða því hvort ég hefði tölurnar til að knýja fram stefnu mína í ráðinu,“ sagði hún. Kjörsókn í Suginami jókst úr 39.4 í 43.6 prósent atkvæðisbærra manna. Kjörsókn kvenna var einu prósenti meiri en karla, 44.23 til 43.02 prósent. Suginami var eitt af aðeins fjórum sveitarfélögum í Japan (af 1718) þar sem 50 prósent eða meira af þeim sem kusu voru konur.
Breytt landslag
Úrslit kosninganna í apríl breyttu landslagi sveitarstjórnarmála. Tólf borgarfulltrúar töpuðu, þar af margir íhaldsmenn. Fimmtán ný andlit unnu, flest konur. Þar sem kvenkyns borgarstjóri og konur voru meirihluti þeirra sem sigruðu í kosningunum sagði fólk að Suginami hefði upplifað „kynjabyltingu“. Fyrir Satoko höfðu kosningarnar skilað ráði „ég gæti unnið með“ í þeirri viðleitni að knýja fram sýn hennar og stefnu. Um þriðjungur fulltrúa ráðsins var fólk sem hún gat reitt sig á til að styðja hana, annar þriðjungur voru millisveitir sem gátu farið með henni eða stjórnarandstöðunni eftir málaflokknum og hinir voru traustir stjórnarandstöðumenn eða að hennar orðum. Lykilpólitískur ráðgjafi, Shoko Uchida, „fólk sem er staðráðið í að gefa henni erfitt.
Bæjarstjórnin er hins vegar aðeins einn aðili. Annar lykilmaður, kannski enn afgerandi, er embættismannakerfið á staðnum, sem telur um 6,000. Þótt skrifræði sé oft kennt við tregðu segir Satoko að ástandið sé flóknara í raun og veru. Mikið af því tregðu er bara vegna skorts á efnahagslegum hvötum. Fjörutíu prósent opinberra starfsmanna í Suginami eru ekki með fasta stöðu og 87 prósent þessara frjálsu starfsmanna eru konur. Svo er líka menningin að gera hlutina einfaldlega á venjubundinn hátt. Satoko telur að hér séu tækifæri til að skapa nýja hvatningu meðal opinberra starfsmanna, með því að berjast fyrir auknu atvinnuöryggi fyrir þá og fá þá til að taka þátt í skipulagningu og ákvarðanatöku.
Satoko nefndi sem dæmi um möguleikann á að þróa gott samstarf við embættismannakerfið reynslu sína af því að ræða við það um framkvæmd „Alþýðuyfirlýsingarinnar“ sem hún hafði barist fyrir. Dæmigerð skrifræðisleg viðbrögð hefðu verið að Suginami væri þegar læst inni í fimm ára áætlun sem sett var á að ofan sem erfitt væri að víkja frá. Hins vegar kom hópur háttsettra embættismanna til hennar með atriðin í Alþýðuboði hennar skipt niður í fjóra flokka. „A var það sem við gátum gert strax. B var það sem við gætum gert með einhverjum breytingum á tveimur árum. C var erfitt án stærri fjárhagsáætlunar, þannig að við þurftum að skipuleggja frá 2024 og áfram. D var það sem Suginami var þegar að gera. Skapandi samband við embættismannakerfið, sagði hún, myndi gera kleift að stækka B og C listann.
Satoko er sannfærð um að margir í embættismannakerfinu séu opnir fyrir áskoruninni sem hún hefur lagt fram: „Gamla nálgunin virkar ekki lengur. Hver er lausnin þín? Eigum við ekki að minnsta kosti að prófa aðrar leiðir?“
Suginami er eins og restin af Tókýó og Japan. Gamla nálgunin á gömlum og nýjum vandamálum virkar ekki lengur. Hluti af lausninni felst í nýstárlegri félags- og efnahagsstefnu, annar þáttur í að móta nýja aðferðafræði og enn einn þáttur í því að taka virkan þátt í stefnumótun fleiri kvenna og annarra jaðarsettra geira. En þetta ætti ekki að líta á sem töfralausn, þar sem hópar sem skilgreina sig sem „umbótasinna“ hafa einnig verið að ráða konur til að hrista upp í hnjaski kerfi sem er undir stjórn Frjálslynda lýðræðisflokksins með öfgakenndari nýfrjálshyggjulausnum.
Sérstaklega áhyggjuefni fyrir Satoko og pólitískan aðstoðarmann hennar Shoko er uppgangur þeirra Nippon Ishin no Kai, sem er orðinn þriðji stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn í landinu, með áætlun sem sameinar hefðbundna framsækna málsvara eins og valddreifingu og hjónabönd samkynhneigðra við nýfrjálshyggjustefnu í efnahagsmálum, útrýming takmörkunar á útgjöldum til varnarmála og rusl 9. grein stjórnarskrárinnar sem skuldbindur Japan til að utanríkisstefnu stríðsins.
Með ráði sem hún getur unnið með telur Satoko að dagskráin sem hún hefur sett sér fyrir næstu þrjú árin náist.
Næstu þrjú ár
Stórbætt umönnun barna og umönnunarstarfsfólks er lykilatriði í sýn Satoko um „umönnunarhagkerfi“ fyrir Suginami, sem og að opna fleiri tækifæri fyrir konur bæði í opinbera og einkageiranum.
Einnig er forgangsverkefni "bata hins opinbera." Þetta mun ekki aðeins fela í sér að berjast fyrir auknu atvinnuöryggi opinberra starfsmanna og efla virkari þátttöku borgaranna í stefnumótun. Það mun einnig þýða nýstárlega almenna húsnæðisáætlun sem myndi fela í sér styrki til leigjenda sem og stuðning við húseigendur með áætlanir eins og endurbætur á íbúðareiningum til að lækka rafmagns- og gasreikninga.
Kolefnislosun staðbundins hagkerfis er annað lykilmarkmið, sem myndi þýða að finna leiðir til að draga úr CO2 losun samgöngumannvirkja Suginami og hvetja til hjólreiða.
Þá er að bæta efnahag sveitarfélaganna. Opinberar skuldir Japans eru nú yfir 264 prósent af vergri landsframleiðslu og stór hluti þeirra er að niðurgreiða sveitarfélög eins og Suginami. Ástandið er ekki sjálfbært. „Þú verður að ná stjórn á skuldunum, en hvernig þú lækkar útgjöld á meðan þú bætir þjónustu er áskorunin,“ segir Satoko.
Það verður ekki auðvelt að koma með svörin, en fyrir Satoko mun mótun raunhæfra lausna þýða að yfirgefa gamla tæknikratíska ferlið ofan frá og fela í sér virka þátttöku fólks. „Það er enginn valkostur,“ segir hún og fær að láni hið fræga orðatiltæki Margaret Thatcher, en gefur því framsækið ívafi.
Í lok viðtalsins fylgir Satoko mér að útganginum á jarðhæðinni, þar sem hún kynnir mig fyrir nokkrum af nýju kvenkyns ráðsmönnum sem hún er að hitta á eftir mér. Þeir eru allir tiltölulega ungir. Þetta gefur mér smá bjartsýni.
Þegar við skiljum spyr ég Satoko hvort hún ætli nú að vera í Japan til lengri tíma litið. „Auðvitað er framtíð mín hér,“ svarar hún.
Önnur spurning mín er hvort hún hafi áform um að bjóða sig fram til æðri embættis. „Engin í augnablikinu, ég er að einbeita mér að þessu starfi núna,“ segir hún. Það er svarið sem ég bjóst við. Framsóknarmenn eins og Satoko ættu að sjálfsögðu að sækjast eftir æðri embætti. Þar er þeirra þörf. En leiðin þangað liggur oft með því að vinna gott starf á sveitarstjórnarstigi þar sem öll pólitík er sem sagt staðbundin.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja