Li rich, bèl anpil, epi li gen pi gwo Endèks Devlopman Imen Nasyonzini nan tout kontinan Afrik la.
Lari li yo ak wout yo pafètman pave, ak jaden li yo ap fleri ak flè lokal ak enpòte; edikasyon primè ak segondè li (10 ane lekòl) obligatwa ak gratis, epi tou se swen medikal la, ki gen ladan tout tretman ak medikaman.
Epi Sesel se sa ki ta ka dekri kòm yon eta byennèt, ak yon salè minimòm siviv garanti, ki pi wo pase salè mwayèn nan pifò nan yo. "peyi kapitalis zetwal yo" (si yon moun adopte tèminoloji medya oksidantal yo) tankou Filipin, Endonezi ak pi fò nasyon Afriken yo.
Transpò piblik yo sibvansyone, epi tou kilti, espò ak rezèv dlo a, osi byen ke pifò lòt sèvis piblik yo.
Deja, plizyè ane de sa, revni anyèl per capita te kanpe nan anviwon $7,000; e depi lè sa a li te monte byen pi wo pase $10,000.
En Jij Kou Siprèm Sesel, Jij Mohan. N. Burhan, orijinèlman soti nan Sri Lanka, konsidere peyi a pa gen anyen mwens pase paradi: “Peyi sa a bèl e li toleran; li se youn nan pi bon kote sou tè a pou w viv.” Li eksite, pandan li montre m kapital la nan machin li.
I vre ki Sesel i ouver e liberal. Plis pase 100,000 moun li yo te fè pati divès ras. Te gen Afriken, Endyen, Ewopeyen ak Azyatik k ap viv isit la. Koulye a, pa gen okenn anklav - moun melanje lib.
Se sot pase a sitou bliye; sot pase a lè esklavaj te mennen nan achipèl sa a orijinal dezole pa franse yo ak Lè sa a, kenbe pa Britanik yo pou kèk tan; sot pase travayè yo te eksplwate brital soti nan peyi Zend... Kounye a, tout moun egal, e gen yon sèten degre amoni.
***
Men, jis yon kèk kilomèt soti nan Tribinal Siprèm nan, nan yon katye relativman pòv yo rele Corgate Estate, jèn gason mekontant pandye san objektif, ap diskite nan plizyè kwen lari, fache ak a premye je, potansyèlman danjere.
Mwen apwoche yon gwoup epi prezante tèt mwen.
"Kijan lavi ye isit la?" Mwen mande net.
"Se yon vye bagay," Yo di mwen an angle ak franse. "Mèrde!"
"Poukisa?" Mwen vle konnen. Imobilye an antye sanble byen desan; definitivman pa rich, men pwòp, ak dlo k ap koule, elektrisite, ak lari pave, ak yon sant medikal kominotè ki byen ekipe dwat nan lari prensipal la. Li sanble plis tankou kèk vil pi ba-mwayen klas Malaysyen, pase katye sa yo nan "zetwal" mache lib dezespereman pòv tankou Kenya, Endonezi oswa Uganda.
Vincent, yon jèn gason ki gen 23 an, kòmanse imedyatman krache joure sou gouvènman an:
“Yo vle nou travay pou kèk salè ridikil – pou $250 pa mwa. M ap travay a tan pasyèl sou yon bato lapèch... Li difisil anpil pou m siviv. Mwen gen kat pitit."
Apre kèk tan, li admèt ke fanmi li ap resevwa sibvansyon, e ke pitit li yo pral ale nan lekòl piblik gratis. Madanm li te fè tout pitit yo nan yon klinik pwòp.
"Mwen panse ke nou tout abitye ak sa, nan Sesel..." admèt Vincent.
Men, byento li tounen nan diskou anvan l 'yo, sipòte pa gwo aplodi zanmi l' yo. Diskou a byento dejenere nan absurdite enkonpreyansyon:
"Nou ta renmen gouvènman an chanje... Yo ta dwe ban nou plis, anpil plis. Nou vle Michel demisyone epi ale nan lanfè. Nou rayi zantray li... li touye pwòp pitit gason l '..."
Lè sa a, vini liy lan kout pyen refwadisman:
"Nou bezwen etranje pou vini... Nou bezwen yo pou ranvèse gouvènman nou an... Petèt Etazini oswa Lafrans oswa UK..."
Pandan m ap desann ti mòn lan, mwen wè yon vye dam k ap lave rad. Li se corpulent ak bon natirel.
"Manman," Mwen mande li. "Èske li vrèman tèlman mal k ap viv isit la?"
Li souri ban mwen: "Èske li gade move pou ou?"
"Li sanble byen," mwen reponn.
"Ou wè," li kontinye fwote kèk dra kont yon gwo wòch. "Lè sa a, li pa ka tèlman mal apre tout, pa vre?"
Men, pou opozisyon an, bagay yo pa bon. E i annan lopozisyon, i annan medya endepandan, menm dan sa pti pei. Seychelles Weekly par egzanp pe bombard gouvernman avek bann akizasyon pli vityolik. Sou 13 septanm li te konkli nan editoryal li yo:
“Koudeta a te pote yon sistèm leta ki gen yon pati ki toujou rete jodi a. I annan 25 sirkonskripsyon e i annan 25 administrater distrik ki ganny apwente lo en baz politik pou asire ki pei i kontinyelman fonksyonnen koman en Leta ki annan en parti. Osi lontan ke estrikti sa a rete anplas, pap janm gen okenn demokrasi efikas nan Sesel.”
***
Anne Gabriel, sef medikal nan Direksyon Sante Kominotè Ministè Lasante, eksplike m konsèp modèl swen sante primè ki te adopte Sesel an 1978, apre reyinyon Òganizasyon Mondyal Lasante ki te fèt Alma-Ata, Kazakhstan, lè sa a te fè pati. Inyon Sovyetik:
“Konsèp debaz la te ak rete aksè a sèvis medikal pou tout popilasyon an. Se sa ki ta ka dekri kòm yon konsèp sante prensipal... Moris te adopte li tou, epi Madagascar te fè sa, men se la yo pa t rive byen lwen ak li. Li te aplike tou nan Malezi, Zimbabwe ak Sri Lanka ... "
"Apre endepandans, Sesel te pwogrese anpil," eksplike Sylvette Evenor, ofisye laprès pou Ministè Sante a.
Li souke tèt tris, apre mwen sonje vizit mwen ak diskisyon ak moun ki rete nan Corgate Estate:
“Moun yo te abitye jwenn anpil bagay gratis. Koulye a, nou aktyèlman gen yo anseye yo ki jan yo apresye sa yo deja genyen. Ou konnen... Mwen ale nan anpil pati nan mond lan kote moun pa gen anyen ... tankou Endonezi, oswa menm nan peyi Zend, nan tout Lafrik. La, yo souvan pa menm reyalize ke yo pa gen anyen... Isit la, yo pa reyalize ke yo gen anpil, prèske tout bagay."
Li fè yon soupi. Li pre retrèt, li renmen peyi li, men li souvan anmède sou fason ti moun konprann ak apresye sa yo genyen:
“Dan yon fason, Sesel se yon peyi sosyalis avanse e demokratik. Kounye a nou dwe edike moun; nou dwe asire yo ke yo pa pran bagay pou yo akòde, ke yo pran responsablite pou sa yo genyen. Se pa tout bagay ki ka gratis... Anpil ka e yo ta dwe, men se pa tout. Lavi twò fasil isit la..."
***
Lavi twò fasil, twò dou; gwo plaj piblik karese rivaj vèt Fertile, mòn wo grate syèl la. Flè ak pye bwa ekzotik yo toupatou. Moun yo politès. Pa gen okenn pè nan lari yo.
Pri yo tèt nèg, plent prensipal la nan anpil sitwayen. Touris se toujou youn nan salè prensipal yo lajan, epi li se edonism ki atire vizitè rich ak pi popilè tankou chèf Britanik oswa prensès Swedish. Yo vin isit la pou lin de myèl oswa vakans izole. Men, hedonism pouse pri pou tout moun sou nasyon zile relativman ti sa a.
Nouvo devlòpman, tankou Villas ki te konstwi sou tè récupéré, vo pou pi piti 1.2 milyon ero.
An 2008, lekonomi Sesel ti annan problenm e Gouvernman ti aprose Fon Moneter Enternasyonal – en gran fot, dapre bokou dimoun. I vre, an 2008 det piblik Sesel ti ariv 175 poursan GDP. Men, konbine planifikasyon sosyalis ak remèd Fon Monetè Entènasyonal se sètènman yon mouvman trè radikal. Fon Monetè Entènasyonal la te dakò bay yon pake sekou $26 milyon pou dezan, men li te mande restriktirasyon brital. An janvye 2009, Prezidan Michel te mande kreditè yo pou yo anile mwatye dèt etranjè 800 milyon dola achipèl la. Yon prè 9 milyon dola nan Bank Mondyal te swiv.
Depans piblik yo te redwi dramatikman, lajan yo te pèmèt yo flote ak pri ogmante, astwonomik. Dè dizèn de milye sitwayen te vin pòv, lannwit lan.
Li se definitivman pa yon sosyete ak richès egalman distribye. Men, fen ki pi ba a toujou pi wo pase mwayèn nan pifò peyi Azi Sidès yo, sou kontinan Endyen an oswa Lafrik.
Li se tou relativman "Gratis" – pa twò depann sou gwo pisans etranje yo; pa gen anyen tankou lòt nasyon zile tankou Polynesia, Melanesia, Micronesia oswa anpil ti peyi nan Karayib la.
Pa gen anyen ki ta ka konpare ak Zile Marshall yo, kote Etazini te konvèti pi gwo atol nan mond lan - Kwajalein - nan yon enstalasyon grotèsk pou misil, ki te kite popilasyon lokal la apèn siviv... e sa apre yo te fè yon eksperyans nikleyè sou moun ki nan yon lòt atol. , Bikini.
Pa gen anyen tankou Repiblik Dominikèn, ki ta ka toujou defini kòm youn nan pwoteksyon Ameriken yo, ki lite pou yo siviv, yon viktim nan koripsyon ak move jesyon.
Men, gen siy ki montre Sesel ap pwoche pi pre anbrase doutans nan jwè politik mondyal yo.
Jij Burhan, ki tande ka piratri Somalyen yo, refize fè kòmantè sou si mete tribinal la isit Sesel pou pirat Somalyen yo se te yon desizyon politik, ki fèt pou mennen nasyon sa a zile pi pre pouvwa Lwès yo ak enterè yo. Li sèlman kòmantè: "Lwa nou an trè laj... Jirisdiksyon kouvri enfraksyon ki fèt nan dlo teritoryal Sesel yo."
Sesel pe osi soufer avek bann problenm ki relye avek nakotik. Dwòg yo ap konsome isit la, ak zile yo yo itilize kòm yon pwen transpò pa kontrebann dwòg. Repons gouvènman an: kreye NDEA (National Drug Enforcement Agency), ki pa vrèman trè "nasyonal" - li konsiste sitou nan ofisye ki soti nan Iland.
***
"Ki sa ki sosyalis sou Sesel?" Mwen mande Benjamine Rose, sekretè prensipal pou kilti nan ministè touris ak kilti. Avek li se Peter Pierre-Louis, yon analis politik nan ministè a.
Ki sa kiltirèl ki fè Sesel vin yon peyi sosyalis?
Yo panse pou yon ti tan, Lè sa a, reponn, konplete youn ak lòt:
“Li gen anpil bagay pou wè ak istwa ak makiyaj jèn peyi nou an. Tanzani ak prezidan li a, Julius Nyerere, te sipòte anpil premye prezidan an, ki te goumen pou endepandans nan UK a. Ideyalis sosyalis soti la. Peyi sa a pa gen popilasyon natif natal oswa endijèn. Nou tout se yon ras melanje, Ewopeyen (franse), Azyatik (Chinwa, Endyen ak Japonè) ak Afriken desan. Pa gen moun ki siperyè lòt la. Nou pran fyète ak pwospere nan divèsite. Gen yon gwo sans egalitaris. Pa gen vrèman diskriminasyon sèks tou. Nou ka konsidere tèt nou "sosyalis nan kè" nan fason aktyèl nou viv ak panse. Nou trè pataje moun ak sipòte youn lòt nan lavi chak jou nou. Epitou, li te ede mete bon fondasyon, pou genyen Sèvis Nasyonal Jèn, ki te enfliyanse pa Kiba.”
Mon demande si zot krwar dan sosyalis, e si Sesel i en pei sosyalis? Yo souke tèt.
“Nou gen edikasyon gratis ak yon sistèm swen sante gratis, yon sistèm transpò sibvansyone. Gouvènman an pran swen moun li yo."
Ak kilti a, ki wòl li jwe nan devlopman sosyal?
"Li jwe yon wòl enpòtan, men nou aktyèlman pè pou disparisyon kilti nou an akòz avansman rapid ak itilizasyon teknoloji tankou medya sosyal, ak televizyon kab. Nou gen tradisyon oral trè rich, dans tradisyonèl ak mizik. Se yon bagay ki idantifye nou tout antanke Seselwa, men li rapidman kraze nan yon vitès alarmant.”
“Politik tri-lang nou an jwe yon wòl enpòtan nan devlopman sosyal nou an. Tout twa lang yo (franse, angle ak kreyòl) se lang nasyonal e yo gen menm estati. Kreyòl se langaj nou an men li gen tandans tonbe dèyè de nan lang ki pi pwisan nan mond lan, men nou sèvi ak li kòm lang ansèyman nan de premye ane ansèyman yo. Sesel fè yon Festival Kreyòl chak ane.”
***
Sesel pa en paradi. Salè li yo pa matche ak pri astwonomik li yo, plent prensipal sitwayen li yo. Alokasyon pou sibzistans chak jou (DSA) pou vizite anplwaye Nasyonzini yo se apeprè menm jan ak sa pou Pari oswa New York, men revni yo pa pwoche bò kote sa yo ki nan vil yo mansyone anwo a.
Gen lòt pwoblèm grav, tankou vann tè a ak moso nan plaj piblik bay devlopè etranje, osi byen ke relasyon ki trè brikabrak ak gouvènman Lwès yo ak Commonwealth la.
Me an jeneral, Sesel i relativman rich, prop e byen organize. Machin isit la sispann pou pyeton yo, moun ki malad yo jwenn trete, timoun yo lekòl ak vil yo trè pwòp. Moun pòv yo manje ak loje. Klas Endèks Devlopman Imen li an se 46 sou 187 peyi ki gen done konparab, nan parantèz la. "devlopman imen trè wo," ant Ajantin ak Kwoasi.
Nan jis de ane li te deplase moute pa sis kote.
Poutan, prèske tout moun ap rele byen fò, pa satisfè.
Gouvènman isit la definitivman fè pi byen nan lojman ak manje pèp li a pase li fè nan pwòp tèt ou-pwomosyon.
Marie-Reine Horeau, konseye teknik ki responsab relasyon entènasyonal nan Ministè Edikasyon, raple kijan lespri sosyalis te vin Sesel grasa edikasyon:
“Nan tan lontan, nou pa te gen okenn lekòl prive isit la. Epi nou te adopte yon eleman trè enpòtan nan sistèm edikasyon Kiben an – ‘National Youth Service’. Sa te obligatwa pou ti gason ak tifi ki gen laj 15 ak 16, pou de ane, pita redwi a jis yon ane. Objektif prensipal se te mete tout timoun ansanm; kèlkeswa background yo, kèlkeswa si yo te rich oswa pòv. Timoun yo te dwe aprann kijan pou yo pran swen tèt yo... Nou menm te gen kèk enstriktè pou egzèsis maten, moun ki te soti nan Tanzani ak nan Kore di Nò.
Mwen chita nan biwo Horeau a, pandan li avèk kalm sonje ansyen tan ki te fòme peyi li. View la se bèl, sa ki nan mòn yo dwa dèyè Victoria City. Ozordi mon konnen ki National Youth Service i en keksoz ki anmenn nostalzi kot preski tou bann senior education isi Sesel.
“Kòm ou ka imajine, pèsonn pa t kontan fè pitit yo lwen lakay yo pandan youn oubyen de ane... Men rezilta yo te tèlman gwo, pandan timoun yo te aprann kijan pou yo kanpe poukont yo, ak kijan pou yo endepandan. Disiplin nan te ekselan lè sa a... Timoun yo te konn rele youn lòt 'kamarad.' Te gen anpil respè youn pou lòt, ak pou lòt moun. Anpil moun soti nan sistèm sa a kòm bon sitwayen ak vre patriyòt.”
"E kounye a?" Mwen mande.
Li pa fin sèten kijan pou l reponn premye, answit leve zèpòl li: "Li diferan... Li plis tankou jenerasyon Facebook ak Twitter kounye a... tout medya sosyal sa yo... Bagay tankou 'Gossip Corner'."
***
Sesel lekol piblik, sant medikal kominoter, bann lenstitisyon kiltirel elegant e bann bibliyotèk fwote ak marina prive ak deliks, ak resort 6 etwal.
Tout bagay kapab yon ti kras konfizyon: konsèp edikasyon Kiben ak swen medikal nan style Sovyetik, akote gwo katamaran milti-milyon dola ak resorts hedonistic.
Li se sosyalis nan plizyè fason, men ansanm twò sere kolabore ak West la sou pwoblèm yo tankou Somali ak aplikasyon dwòg.
Men, nan Sesel, tout bagay se yon jan kanmenm melanje nan yon kolaj kolore. Li pa pafè men li vole, epi li gen tou de style ak kè.
Andre Vltchek se yon romansye, sinema ak jounalis envestigasyon. Li te kouvri lagè ak konfli nan plizyè douzèn peyi. Li ka rive jwenn nan li sit entènèt oswa li Twitter.
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don