Bòn fèt, Kenya!
12 Desanm 2013 ou te fè 50 an!
Men, konbyen lajan ki genyen pou selebre?
Apre 50 ane endepandans sa yo, èske w vrèman kontan, kontan, anpè ak tèt ou? Èske pitit ou yo byen manje ak edike? Èske fanm ou yo an sekirite ak pwoteje? Èske mesye ou yo ap mache fyè ak wo, nan kontwòl lavi yo?
Nan endepandans yo, yo di, ou te konn pi rich pase Kore, e te gen vrè espwa ke ou pral fleri apre ou te debarase m de rejim brital kolonyal brital sa a.
Ou pa janm te rele yon 'nasyon lakansyèl', men ou te reyèlman, ki gen ladann anpil tribi diferan, ras, kilti ak relijyon. Ou te vrèman 'miltikiltirèl', lontan anvan ekspresyon sa a te vin iconik ak toujou ap itilize ak abi nan Lwès la.
Nan yon pwen ou te sanble yo te pare yo vin youn nan lidè vre nan 'devlope mond' (yon lòt tèm kliche, nan kou, men ou konnen byen sa mwen vle di).
Ki kote tout espwa sa a te ale; kòman li te disparèt?
Poukisa ou gaye anpil tristès kounye a, anpil dezespwa ak laperèz?
Poukisa gason ak fanm ou yo, nan peyi a kòm byen ke nan gwo vil sa yo tankou Nairobi, Mombasa ak Kisumu, di m ke pa gen prèske anyen yo selebre, ankò?
Poukisa bidonvil ou yo ap dezespwa plizyè milyon moun ki pa genyen yo, poukisa kan ou yo pou moun ki deplase yo toujou kenbe plizyè dizèn milye moun ki te pèdi tout bagay nan eksplozyon terib vyolans tribi yo?
Poukisa vilaj ou yo dezole konsa, vil ou yo danjere e sèvis piblik ou yo pa apwopriye. E an menm tan, poukisa 'elit' ou yo se konsa ensipòtab awogan ak egoyis, ak politisyen ou yo ap resevwa peye plis pase nan gran majorite nan anpil nasyon ki pi rich?
Pandan w ap selebre 50yèm anivèsè ou, Kenya, lame w ap okipe yon gwo pati nan peyi ki pi dezespere - Somali, vwazen ou. Yo di ke ou espere koupe-off zòn sa a ki rich lwil oliv ki rele Jubaland, epi eseye fè li 'endepandan', pou konpayi Lwès yo ak gouvènman yo ta ka kòmanse piye ankò yon lòt pati san defans nan mond lan.
Ki fè m mande: ki jan endepandan ou ye, Kenya? Ki jan endepandan ou ye vre? Ak tout ajans entèlijans sa yo ki soti nan peyi Etazini, Ewòp ak pèp Izrayèl la, ki gen baz yo sou tè ou, ou ta ka di ke ou se nan kontwòl pwòp zafè ou a?
Mwen pa sèl ki gen dout sou si ou gen anpil bagay pou selebre. Menm nouvo Prezidan ou a - Uhuru Kenyatta - te ranvwaye dènyèman tout plan abondan pou fèt 50yèm anivèsè nesans ou a, chwazi pou yon komemorasyon trankil, soumèt ak enb nan endepandans la. Li te fè li klè ke gen lòt priyorite pase fedatifis elabore, parad ak fanfar.
Pou li menm ak anpil lòt moun, kounye a, Kenya se nan bezwen ijan pou yon seri de operasyon konplèks ak tretman ijans. Bouquets de roses Et serenades ka tann.
***
Pandan m t ap filme nan mwa desanm 2013 nan bidonvil Kibera (ki gen ant 300.000 ak 1 milyon abitan pi gwo bidonvil ann Afrik) mwen te rive pran tren kago ki te long ke yo te rale ak pouse pa de locomotive dyezèl lou. Se te yon vizyon enpresyonan, plen espwa ak optimis - yon sòt de Afriken Sosyalis-reyalis. Se sa mwen te panse.
Twa jou apre, prèske nan menm kote a, tren prèske idantik te deraye, tonbe sou bò li yo ak kraze anpil kabin. Plizyè moun te mouri, lòt moun te blese, ak dè santèn pèdi twati sou tèt yo.
Aksidan tankou sa a te fèt ak yon regilarite ki ka touye moun.
Pandan m t ap pwoche bò kote katastwòf la yon jou apre, te gen plizyè santèn moun k ap gade san fè anyen konsa, ak anplwaye agresif Lakwa Wouj Kenyan ki pa t fè absoliman anyen eksepte pale sou telefòn mobil yo e ki te refize reponn nenpòt kesyon ak awogans. Lapolis ak lame te kenbe zam yo, san pwoblèm. Travayè sekou yo te chita youn akote lòt, tankou ti zwazo, sou tèt cha sa yo ki te ranvèse. Yon teknik menmen t ap mete bra masiv li a, parese - pa t gen pèsonn andedan kabin kontwòl li a.
"Gen moun anba cha a, andedan kay sa a", eksplike yon fanm nan katye a. "Brigad sekou yo pa fè absoliman anyen pou fè yo soti."
Èske moun sa yo te toujou vivan, oswa yo te mouri? Mwen mande l, men li pa t konnen.
Apre sa, mwen mande l si li fache.
“Fache? Poukisa?” Li pa t 'kapab konprann kesyon mwen an.
Okenn moun pa atann anyen nan bidonvil Kibera. Definitivman pèsonn pa atann anyen ki bon.
Mwen t ap eseye chèche konnen kantite egzak viktim yo, men pèsonn pa sanble konnen oswa pran swen.
Mwen te ale nan mòg santral la, men la, otorite yo te 'pa otorize' pou yo pale.
Mwen bite sou yon fanmi ki separe ak youn nan manm yo. Yon nonm wo t ap kriye byen fò, epi li t ap rele: "Poukisa ou detwi lavi m?" Pandan l t ap pale ak yon kadav, kesyon li te genyen evidamman yon diskou.
Pandan m t ap soti, youn nan asistan mòg yo pwoche bò kote m, li di m: “Nou jis jete 700 kadav nan yon kavo. Okenn moun pa t vin reklame yo, kidonk nou pa t gen chwa."
Èske li rive souvan? mwen mande? "Regilyèman", li te reponn.
***
50 ane apre endepandans la, yon gran majorite Kenyen ap viv nan mizè total.
Malgre ke pa gen okenn estatistik serye, yo kwè ke ant 70 ak 80 pousan nan moun ki rete nan vil yo loje nan sa ki ta entènasyonalman defini kòm bidonvil. Ak bidonvil isit la souvan sanble ak zòn lagè, ak estatistik konparab vital.
Anthony, yon gangster ki gen 32 an, te esplike m nan mitan bidonvil Mathare: “Gade, mwen fin vye granmoun... Mwen granmoun anpil!”
"Vye nan 32?" Mwen te mande. Men, li te aktyèlman fè sans pafè:
"Mwen te konn gen anpil zanmi", li te kòmanse eksplike pandan y ap pike ak kouto ki ka touye moun Somali li a, nan divès kalite pè kite nan bal, dekore janm li. “Mwen te konn gen anpil zanmi men yo tout mouri... Touye... Se mwen menm sèl ki rete nan gang orijinal mwen an... Mwen panse mwen te pèdi anviwon 30 ladan yo, petèt plis... Kounye a mwen pè anpil. Mwen pa vle mouri... Men mwen santi mwen fin vye granmoun!"
Kanpay pa mache pi byen. Tout ti vilaj yo ak tout ti bouk yo, sitou alantou vil Kisumu, depeple akòz epidemi SIDA ak grangou.
Sa gen twazan, mwen te fè yon fim dokimantè nan pwovens Nyanza, kote gen yon jenerasyon antye ki manke nan kèk ti bouk ak vil: Grann yo oblije elve timoun piti ak ti bebe, paske prèske tout adilt ki gen laj pwodiktif te mouri.
Gen kèk istwa nan Nyanza yo terib, pi lwen pase kwayans. Yo te pale de yon vye fanm avèg ki t ap okipe de ti pitit fi li yo. Yon jou swa, mesye lokal yo te antre nan joupa li a epi yon gang te vyole de timoun ki nan gad li. Ti fi yo t ap kriye, men vwazen yo te deside pa entèvni. Ak granmoun fanm lan te totalman dekouraje.
Tout ti vilaj yo, menm ti bouk yo, kounye a depeple. Li se frwa, sit sureèl. Sistèm sipò tradisyonèl te tonbe, ranplase pa kapitalis sovaj ak san pitye.
Plizyè ONG etranje ak òganizasyon 'feel good' ap kouri atravè peyi a, bay ti èd pou jistifye pwòp egzistans yo ak salè jenere ak alokasyon anplwaye yo, pandan y ap asire ke sistèm nan pa janm chanje.
Klas edike Kenya pa pwodui prèske anyen, eksepte kèk flè koupe pou ekspòtasyon nan Inyon Ewopeyen an. Gen anpil kèk enjenyè ak syantis. Anpil jèn gason ak jèn fi ale etidye, nan Kenya ak aletranje, nan lòd yo rantre nan ran yo nan 'travayè devlopman'; anplwaye pa inonbrabl òganizasyon ki ap reklame ke yo ap bay èd, men an reyalite yo asire ke peyi a pa janm kite òbit neo-kolonyal.
Mesye Mwandawiro Mghanga, lidè opozisyon an ak Prezidan Pati Sosyal Demokratik Kenya (SDP) blame elit lokal yo ak ONG etranje yo pou anpil maladi Kenya ap soufri:
"Ou konnen ke pifò entelektyèl ki te konn ye pou tout bon yo kounye a absòbe nan òganizasyon non-gouvènmantal ... menm moun ki te revolisyonè oswa pwogresis yo te absòbe nan ONG yo ki depann sou finansman nan peyi Lwès yo ... e kounye a yo vrèman donte. . Nan Kenya, pa gen okenn aktivite teyat politik k ap fèt nan inivèsite yo ... Pa gen okenn konferans piblik inivèsite ... Sa ki siviv se yon kilti nan laperèz ak silans. An reyalite, apre 9/11, nou ap fè eksperyans yon kilti reyèl nan laperèz ak silans nan mitan entelektyèl yo ... li te ogmante anpil pliye, ak gaye nan medya: menm nan jounalis - ou ka wè ki kalite jounalis nou genyen isit la ... li se tout fo… Moun medya yo pa fè fas ak reyalite a; yo fè fas ak reyalite a, jan donatè yo wè li, jan donatè yo mande. Se pa Kenyen k ap gouvène peyi sa a ankò!
Tout bagay sa a se diman yon rezon pou selebrasyon. Nan anpil peyi sitiyasyon terib sa yo ta fasil mennen nan yon revolisyon, men se pa isit la. Pwopagann ak manti mil fwa repete yo te reyisi kreye yon sosyete trè vyolan, men ki te soumèt anpil.
Pou majorite pòv nan Kenya pa gen okenn soulajman, pa gen okenn èd; epi fondamantalman pa gen espwa. Si chèf Kenya yo bon nan yon bagay, se nan divize ak kenbe piye pou tèt yo - osi lwen ke posib nan mas endijan yo.
Nan tout bidonvil kote mwen te filme, mwen te mande si moun te konnen gwo viktwa dènye mouvman sosyalis nan Amerik Latin nan. Moun yo te gade m nan pè: yo pa t konnen absoliman anyen sou sa m t ap pale a.
Men, yo tout te konnen anpil bagay sou fatra pòp ki te pwodwi an mas ki te soti nan Etazini ak Ewòp. Ak nan kou yo te konnen sou foutbòl ak sou soufrans yo nan moun rich nan gwo chato, reyon yo soti nan ekran televizyon, atravè soap opera.
Isit la, tankou nan Endonezi ak lòt ekstrèm ak tonbe feyodal pre-kapitalis sosyete atravè lemond, konsèp nan sèvis sosyal ak jistis sosyal se prèske enkoni.
Men, nan Kenya, kote lekòl yo echwe edike, gen plizyè dizèn de milye legliz, sitou pwotestan, ki pare pou andoktrin ak kenbe sitiyasyon an. Gen aparèy relijye imans ak konsistan pou lave sèvo, ekstòsyon finansye pa predikatè, osi byen ke vyolans seksyèl sou timoun ak fanm.
Tout bagay se konfonn ak trese isit la. Si gen grèv, yo se pou salè ki pi wo, pa pou dwa yo ak pou chanjman nan sistèm ki baze sou ideoloji pwogresis.
Pou dè dekad, Kenya te swaye pa Lwès la kòm yon sòt de fenèt kapitalis nan Afrik lès. Li te sipoze tou de lokal Almay Lwès ak Kore di Sid, ankouraje enterè Lwès ak 'valè' kont 'avances nan sosyalis' nan vwazen Tanzani ak nan yon pwen nan tan lontan an nan peyi Letiopi.
Li echwe pou enpresyone Lafrik ak mond lan. Li menm echwe pou enpresyone pwòp moun li yo. Men, sistèm nan te fè pi fò nan sitwayen Kenya flegmatik, pasif, ak pa angaje.
Pandan m t ap vizite yon gwo lekòl primè piblik nan mitan bidonvil Kibera, vis-prensip, Madam Margaret Otieno, te dekri tèt li kòm yon ewo nan batay pou edikasyon ak lavi pitit li yo.
Mwen te konprann sa li te vle di. Pandan etidyan li yo - chanpyon East Afriken yo nan sote kòd - yo t ap antrene nan yon gwo jaden louvri ki fè pati lekòl la, delenkan lokal yo t ap fimen dwòg ki tou pre, nan tout vi, san enkyetid.
"Yo te kraze gwo twou nan miray la", te eksplike Madam Otieno. "Pa gen anyen nou ka fè sou yo. Yo itilize dwòg; menm kite sereng san nan tout konpoze an... Si nou rele lapolis oswa lame, pèsonn p'ap ede. Nou te eseye tout bagay. Timoun yo pa ka menm ale nan twalèt poukont yo - nou voye yo an gwoup."
Men, li toujou optimis:
"Nou ap eseye bati, chanje Kenya... Lekòl sa a se pou timoun, men tou pou manman selibatè... Nou ap ofri edikasyon granmoun tou isit la... epi nou ap bay timoun yo manje, menm fanmi yo ..."
Fenèt yo kase. Gang yo tout alantou. Men, omwen lekòl sa a eseye kenbe espwa vivan.
Apre sa, mwen nan yon lòt gwo bidonvil, sa a nan katye vil Kisumu.
Mwen chita anndan yon ti rèstoran lokal, ak zanmi m Edris Omondi, yon avoka Kenyan ak yon figi opozisyon an.
Edris gen anpil optimis:
"Nouvo administrasyon sa a bon... pi bon pase sa anvan yo. Sa w wè isit la se nan kou yon wont terib... Okenn moun pa merite viv nan kondisyon sa yo... Men, èspere ke kounye a Kenya pral kòmanse avanse... Prezidan sa a (Uhuru Kenyatta) diferan... Mwen deja wè kèk chanjman grav: nouvo konstitisyon an se yo pran oserye, epi sistèm legal yo ap refòme. Sanble gen jistis pou tout posib ankò... de pli zan pli li posib..."
Li mansyone Lachin, ak volonte li pou ede konekte tout Lès ak Afrik Santral pa bon rezo tren ak wout ki soti nan Kenya ak gaye nan peyi Letiopi, Burundi, Repiblik Demokratik Kongo ak Uganda.
"Lwès la rayi lefèt ke Lachin ap ede nou, Afriken yo, ak enfrastrikti ak sistèm sosyal ... Se tout ap diskredite nan laprès lokal ki resevwa fòmasyon ak finanse nan sous yo West", eksplike Edris.
"Men, chanjman yo inevitab", li konkli. "Lwès la pa ka dirije sou pati sa a nan mond lan, pou tout tan ..."
Konstriksyon yon sistèm tren jeyan se jis sou yo kòmanse. Men, jis de jou apre mwen pale ak Edris, yon lòt ka koripsyon nan Kenya devwale, ki pral petèt ralanti konstriksyon nan tout rezo transpò pan-Afriken an.
Pou ilistre chanjman nan sistèm jistis pou fim dokimantè mwen an, mwen filme pòtay gwo sekirite prizon nan zòn Industrial Estate.
Parese ak arogan, yon ofisye rale soti, pwoche bò kote m 'ak toudenkou souflete ponyèt mwen: "Soti nan lanfè a soti isit la", li di.
Pa gen okenn etikèt sou inifòm li. Mwen mande konnen non li.
Li rele yon moun epi talè yo arete m epi trennen m anndan prizon an, pa plizyè mesye koriplè.
Yon ofisye, ki rele Ngochi, ap montre m kèk chenn metal epi li kòmanse menase m:
"Kan nou konsène, ou se yon teworis, manm al-Shabab, epi nou pral trete w epi entèwoje w kòm sa yo", li pwodui kout, ri sadik.
Mwen ap ri tounen nan figi l '. "Ki moun ki peye ou, zanmi? Ki moun ki responsab ou yo?" Montre laperèz nan Kenya ta ka trè danjere.
Y ap jete m nan kamyon k ap dirije pa gadyen yo. Tout ap vin lèd. Wardens yo gwo epi yo kòmanse fraisage m 'antre yo. Mwen kenbe kalm mwen.
Evantyèlman yon moun, yon kote Google a mwen, dekouvri mwen gen plis pase dis liv tradui nan 20 lang, osi byen ke fim inonbrabl anba senti mwen, epi mwen lage, byen vit. Si mwen pa ta defini kòm yon 'gwo nonm', mwen te kapab tou senpleman disparèt.
Prizonye nan Kenya yo tòtire, vyole, imilye.
Mwen sonje pawòl Anthony, zanmi gangster mwen ki soti nan bidonvil Mathare: “Si ou se yon timoun epi ou komèt kèk krim minè epi yo kenbe ou, ou ale nan prizon... La, yo vyole ou epi fè ou sèvi kòm 'fanm' yo. Gadyen ak gad yo bat ou, yo tòtire ou... lajounen kou lannwit. Jis pou enjwenn... Epi se konsa ou vin fè tèt di, aprann metye ou, vin kriminèl reyèl."
"Bòn fèt, Kenya", mwen panse.
Wi, evantyèlman mwen lage, ak gwo fanfar ak ekskiz. Nan demen, yon fanm ki soti nan bidonvil Kibera di m kisa sa vrèman vle di, yo dwe yon fanm nan Kenya, espesyalman yon fanm k ap viv nan bidonvil yo.
Apre sa, nou ale nan "Olympic Primary School" nan Kibera, zanmi m 'Mwandawiro ak mwen, epi apre mwen te mande l' tout mwen menm si mwen te oblije mande l 'pou fim dokimantè mwen an, toudenkou li volontè. Li sote:
"Gen yon lòt bagay."
"Kisa li ye?" Mwen mande.
"Chavez", li di. “Nan peyi sa a, tout chanjman yo pral kosmetik, jiskaske yon moun tankou Hugo Chavez rive, epi li kòmanse goumen pou nasyon sa a ak pou pòv yo. Nou pa gen okenn moun tankou l 'isit la, kounye a. Men, moun tankou li ta sèlman youn ki ta ka pote chanjman reyèl nan Kenya. Jouk lè sa a, nou pa gen anyen pou nou selebre."
Mwen te dakò avè l. Pandan n ap kite Kibera, mwen gade ozalantou epi mwen reyalize ke prèske pa gen nimewo 50 nenpòt kote ozalantou, e gen anpil drapo Kenya. Pèsonn pa danse. Pifò nan moun yo ap gade anba nan pye yo, ak je tris, prèske reziyen.
Andre Vltchek se yon romansye, sinema ak jounalis envestigasyon. Li te kouvri lagè ak konfli nan plizyè douzèn peyi. Diskisyon li ak Noam Chomsky Sou Teworis Lwès kounye a pral enprime. Roman politik li aklame kritik Pwen ki pa gen retou se kounye a re-edite ak disponib. Oceania se liv li sou enperyalis lwès nan Pasifik Sid la. Liv pwovokan li sou post-Suharto Endonezi ak modèl mache-fondamentalis la rele "Endonezi - Achipèl la pè". Li fèk konplete dokimantè karakteristik la, "Rwanda Gambit” sou istwa Rwanda ak piyay DR Kongo. Apre li te viv pandan plizyè ane nan Amerik Latin ak Oceania, Vltchek kounye a abite ak travay nan Azi de Lès ak Lafrik. Li ka rive jwenn nan li sit entènèt oswa li Twitter.
ZNetwork finanse sèlman atravè jenerozite lektè li yo.
Fè yon don