Η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Μπους να «μεταρρυθμίσει» τον αραβικό κόσμο θέτει ένα μπερδεμένο δίλημμα, τουλάχιστον για τους Άραβες.
Πρώτον, οι αραβικές χώρες έχουν επείγουσα ανάγκη από υπερβολική αλλαγή, αλλαγή που ανακαινίζει θεμελιωδώς τους πολιτικούς, οικονομικούς και ακόμη και πολιτιστικούς θεσμούς τους. Αλλά ας το παραδεχτούμε. Δεν είναι η καλοσύνη του Προέδρου Μπους και της συνέλευσης οιονεί ιδεολόγων του που κινητοποιεί αυτές τις πρωτοβουλίες, η τελευταία από τις οποίες είναι η Πρωτοβουλία για τη Δημοκρατία για την Ευρύτερη Μέση Ανατολή (GMEI).
Η Αντιπρόεδρος του American Enterprise Institute, Danielle Pletka ήταν ανένδοτη στις διαβεβαιώσεις της προς εμένα κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης συνέντευξης ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει καλές προθέσεις.
«Δεν είναι δίκαιο να απελευθερώσουμε το Ιράκ» και να αφήσουμε τους υπόλοιπους Άραβες ξεκρέμαστους, μου είπε χωρίς ίχνος σαρκασμού.
Ο Πλέτκα, ένας από τους κορυφαίους νεοσυντηρητικούς της Αμερικής, πρέπει να ήξερε ότι αυτή η συζήτηση για τη δημοκρατία, την απελευθέρωση και την ενδυνάμωση της ανθρωπότητας δεν πείθει κανέναν, εκτός ίσως από κάποιες αθώες ψυχές που ζουν στην περιφέρεια της ιστορίας χωρίς προδιαγραφή γνώσης της πολιτικής οικονομίας ότι καθοδήγησε την πορεία του για χιλιετίες.
Αλλά γιατί να ανησυχείτε αν οι προθέσεις της Αμερικής είναι τόσο προφανείς; Ο λόγος είναι αρκετά απλός: Επειδή οι Άραβες χρειάζονται όντως μεταρρυθμίσεις –και τις χρειάζονται πολύ– οι ΗΠΑ μπορούν εύκολα να εκμεταλλευτούν αυτή την επιταγή για να εξυπηρετήσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα στην περιοχή. Ένας πρόσφατος επιστρέφων από μια επίσκεψη στο Ιράκ, ο βουλευτής των ΗΠΑ Paul Ryan (R-Wis) συμβούλεψε τον Λευκό Οίκο να αλλάξει την προσέγγισή του για τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» ώστε να συμπεριλάβει το «όπλο» του εκδημοκρατισμού (ψηφοδέλτια στα χέρια και δολάρια στις τσέπες, σύμφωνα με στην απέραντη σοφία του Ράιαν.)
«Η χύτρα ταχύτητας στον αραβικό κόσμο και τη Μέση Ανατολή είναι για τη δημοκρατία. Και αυτή είναι η καλύτερη εξαγωγή της χώρας μας και τα μεγαλύτερα όπλα μας στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», είπε ο Ράιαν. Ίσως μπορεί κανείς να τεκμηριώσει ορολογία όπως «το μεγαλύτερο όπλο», «καλύτερη εξαγωγή» και «λευκά στις τσέπες» με βάση την υπερβολικά μαχητική επιχειρηματική νοοτροπία της πολιτικής ελίτ της Αμερικής. Πώς όμως εξηγείται το γεγονός ότι ο Ράιαν βλέπει σε ορισμένες αναμφισβήτητα αντιδημοκρατικές αραβικές κυβερνήσεις ένα παράδειγμα προς μίμηση, ενώ απορρίπτει κατηγορηματικά άλλους εξίσου αντιδημοκρατικούς;
Φαίνεται ότι η «κλίμακα δημοκρατίας» της κυβέρνησης των ΗΠΑ θα γέρνει πάντα υπέρ εκείνων που αναμφισβήτητα συμμορφώνονται με τα πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα της Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, η συνειδητοποίηση μεταξύ πολλών Αράβων ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ επιδιώκει να προωθήσει τον στρατηγικό της στόχο στην περιοχή δύσκολα μπορεί να μειώσει το δίλημμα.
Ενώ ορισμένοι Άραβες ηγέτες με επιρροή απορρίπτουν κατηγορηματικά και κατηγορηματικά την πρωτοβουλία των ΗΠΑ με το πρόσχημα της εύηχης φράσης «η μεταρρύθμιση πρέπει να έρθει από μέσα», πολλοί Άραβες βρίσκονται σε αδιέξοδο, αντιμέτωποι με το ίδιο ακανθώδες αδιέξοδο.
Πάρτε για παράδειγμα τη μελέτη που υποστήριξε ο ΟΗΕ από Άραβες μελετητές: The Arab Human Development Report.
Η έκθεση δεν υποστήριζε αυταπάτες. «Το παγκόσμιο κύμα της δημοκρατίας μόλις και μετά βίας έφτασε στα αραβικά κράτη», καταλήγει ζοφερά.
Σε πολλές αραβικές χώρες, η φτώχεια και ο αναλφαβητισμός έχουν φτάσει σε εκπληκτικό επίπεδο. οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ευρέως διαδεδομένες. Οι φυλακές κατακλύζονται από «κρατούμενους συνείδησης». Η ελευθερία της έκφρασης περιορίζεται σε δελτία τύπου και κενές υποσχέσεις· Ακόμη και όταν λαμβάνει χώρα θετική αλλαγή, είναι συχνά αργή και ανεπαρκής, μια συμπεριφορά που εκλογικεύεται από την επιτακτική ανάγκη για «σταδιακή μεταρρύθμιση».
Είναι ενδιαφέρον ότι αυτή η «σταδιακή» αλλαγή εγγυάται σχεδόν πάντα τον απόλυτο ρόλο της πολιτικής ελίτ.
Αυτοί είναι ο άξονας του διλήμματος του αραβικού λαού. Από τη μια πλευρά, βλέπουν τον αμερικανικό εκδημοκρατισμό στην πράξη στο Ιράκ: Γιγαντιαίες, κυρίως αμερικανικές εταιρείες που παλεύουν για το πετρέλαιο της χώρας και μια ατελείωτη βία που μετατρέπει τις γειτονιές σε σωρούς ερειπίων και διάσπαρτα μέρη του σώματος.
Εν τω μεταξύ, δεν είναι πολλοί οι Άραβες που παρηγορούνται από τις πομπώδεις υποσχέσεις που δίνουν οι ηγέτες τους για επικείμενες μεταρρυθμίσεις που επιβάλλονται από τον εαυτό τους και δεν επιβάλλονται από τους ξένους. Εάν υπήρχε πράγματι μια τέτοια επίσημη αραβική εναλλακτική στη μεταρρύθμιση που επιβλήθηκε από τις ΗΠΑ, τότε πρέπει να αναρωτηθεί κανείς: Πού είναι; Γιατί να μην το αποκαλύψουμε τώρα; Και ποιοι είναι οι μηχανισμοί παρακολούθησης που θα διασφάλιζαν την εφαρμογή του εάν όντως υπάρχει;
Επιπλέον, η επιμονή ορισμένων αραβικών χωρών να θέτουν την επίλυση της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης ως προϋπόθεση για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση φαίνεται μάλλον αυτοκαταστροφική. Βεβαίως, εάν η ιδέα είναι να τονιστεί ότι η Ουάσιγκτον ενδιαφέρεται μόνο για την επίτευξη των στρατηγικών της στόχων και όχι για την αποκατάσταση της αιμορραγικής πληγής της περιοχής, που αποτελεί παράδειγμα της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, τότε, λαμβάνουμε υπόψη.
Αλλά πόσο καιρό μπορούν οι αραβικές κυβερνήσεις να κουνούν αυτό το σπαθί; Πρέπει να στερηθούν οι Αραβες γυναίκες την κατάλληλη εκπαίδευση, η αραβική δημόσια πολιτική εκπροσώπηση και τα αραβικά έθνη ένα ολοκληρωμένο οικονομικό σύστημα, έως ότου ο Ισραηλινός Αριέλ Σαρόν αποφασίσει να τερματίσει την αποικιακή του βασιλεία στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα;
Όσο σκληρή και δαπανηρή κι αν ήταν η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, εξακολουθώ να αποτυγχάνω να δω τη σύνδεση.
Σε μια σειρά συνεντεύξεων που διεξήγαγα με κορυφαίους Άραβες διανοούμενους και θρησκευτικές προσωπικότητες υπήρχε μια συλλογική σύμβαση ότι «οι μεταρρυθμίσεις δεν μπορούν να επιβληθούν, ειδικά «όχι από έξω» και ότι οι μόνιμες γνήσιες μεταρρυθμίσεις «πρέπει να προέρχονται από μέσα».
Αυτό είναι ένα επιχείρημα που ψάχνω για τον εαυτό μου. Ωστόσο, ανησυχώ ότι το να επιδοθεί κανείς σε τέτοιους ισχυρισμούς χωρίς ουσιαστικά προσόντα θα οδηγήσει μόνο σε ένα νέο μπάλωμα συνθημάτων, τόσο κούφιο όσο τα υπόλοιπα. Ο κύριος συγγραφέας της έκθεσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο Αιγύπτιος κοινωνικός επιστήμονας Nader Fergany συνέστησε, σε πρόσφατο σχόλιο στην αραβική εφημερίδα Al-Hayat με έδρα το Λονδίνο, ότι οι Άραβες πρέπει να αποκρούσουν την πρωτοβουλία των ΗΠΑ και να επικεντρωθούν στις προσπάθειες της βάσης για την οικοδόμηση των δημοκρατικών κοινωνιών τους.
Φαίνεται καλός συμβιβασμός, αλλά ακόμα και τότε, εξακολουθεί να υπάρχει μια σοβαρή υστέρηση στην επινοημένη αραβική εναλλακτική.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος που θέτει η προβλεπόμενη από τις ΗΠΑ μεταρρύθμιση είναι ότι δεν αντιμετωπίζει σχεδόν καμία σοβαρή αραβική εναλλακτική. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι τα δεινά του καταπιεσμένου, των απολεσθέντων και υποεκπροσωπούμενου αραβικού πληθυσμού βρίσκεται στο κάτω μέρος της κλίμακας προτεραιότητας, τόσο για την Ουάσιγκτον όσο και για τον επίσημο αραβικό κύκλο.
Εάν οι αραβικές κυβερνήσεις επιθυμούν πραγματικά να προστατεύσουν τα δικαιώματα του λαού τους, σίγουρα δεν χρειάζονται ο Μπους και οι νεοσυντηρητές του για να τους πουν πώς. Όσον αφορά την Ουάσιγκτον, ακούγεται γελοίο να επιδιώκει μια σαρωτική διηπειρωτική εκστρατεία για τα ανθρώπινα δικαιώματα ενώ είναι ανίκανη να σεβαστεί τα δικαιώματα του λαού μιας χώρας, του Ιράκ. Εν τω μεταξύ, οι Άραβες διανοούμενοι δεν πρέπει να επιτρέψουν στην απόρριψη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ να αποτελέσει εμπόδιο για την αντιμετώπιση της τρομερής πραγματικότητας στην οποία ο λαός τους αναγκάζεται να υπομείνει.
Τα φορτωμένα συνθήματα δεν αρκούν πλέον. Η απτή αλλαγή απαιτεί απτή δράση. Είτε αυτό είτε, τελικά, οι μαχαιρωμένοι και αποθαρρυμένοι Άραβες δεν θα έμεναν με άλλη επιλογή εκτός από αυτή που οραματίζεται η Ουάσιγκτον.
Αυτή η αμεσότητα είναι που κάνει το δίλημμα του Άραβα τόσο πιο τρομακτικό, τόσο πιο επιτακτικό.
-Ο Ράμζι Μπαρούντ είναι Αμερικανοάραβας δημοσιογράφος.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά