Δύο νεαρά κορίτσια στέκονταν, σαν παγωμένα, ξεκινώντας από κάτω τους σε μια ολοένα ζωντανή Βηρυτό. Το μπαλκόνι τους, όπως και το υπόλοιπο σπίτι τους και το μεγαλύτερο μέρος του προσφυγικού τους καταυλισμού ήταν αδιάκριτου χρώματος. Ήταν βρώμικο, όπως και τα ρούχα τους. Από την άλλη, έδειχναν όμορφα και λαμπερά, αν και το μέλλον τους δεν ήταν.
Εδώ στο Bourj el-Barajneh, έναν από τους δώδεκα καταυλισμούς Παλαιστινίων προσφύγων στον Λίβανο, ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει εδώ και χρόνια. Γενιά με τη γενιά, τα παιδιά μεγαλώνουν στην ίδια απελπισμένη πραγματικότητα, τιμωρούνται για εγκλήματα που δεν διέπραξαν, τραυματισμένα από μια ιστορία που δεν έχει δημιουργηθεί. Στέκονται σε βρώμικα μπαλκόνια, ραγισμένα χωρίς επισκευή, βλέποντας τη Βηρυτό και τον κόσμο να περνάει.
Η πόλη σφύζει από ζωή, πολιτική, φήμες, προσμονή και ίντριγκα. Παραμένει διαρκώς χωρισμένο ανάμεσα σε πολλούς κόσμους και αντιφάσεις, με τρόπο που φαίνεται σχεδόν αδύνατο να συμφιλιωθεί ή να γεφυρωθεί.
Το Bourj el-Barajneh έχει εξελιχθεί σε «δήμο» από την αρχική του ίδρυση ως «προσωρινό» κατάλυμα για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια και τη γη τους στην Παλαιστίνη μεταξύ 1947 και 1948. Το παλαιστινιακό φυσικό μερίδιο του στρατοπέδου έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό το ίδιο, αν και οι αριθμοί έχουν αυξηθεί σημαντικά. Εισροές Σιιτών, Σουνιτών και πιο πρόσφατα Ιρακινών έχουν μετακινηθεί μέσα και γύρω από τον καταυλισμό. Ελάχιστα τέθηκε σε εφαρμογή για να προσαρμοστεί η φυσική ανάπτυξη ή για να ρυθμιστούν οι τελευταίες εισροές πληθυσμών. Κάποιοι ιδιοτελώς υποστήριξαν ότι το να επιτραπεί στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες να βελτιώσουν τις συνθήκες τους θα τους αποκόψει από την πατρίδα τους και την αίσθηση ότι ανήκουν. Επομένως, πρέπει να υποφέρουν, με ελάχιστες ευκαιρίες εργασίας, χωρίς πολιτικά δικαιώματα και χωρίς τσιμέντο ή οικοδομικό υλικό για να επιδιορθώσουν τη θλιβερή ύπαρξή τους.
Μια κατάσταση ακινητοποιημένης ανάπτυξης έχει καθορίσει τον συγκεκριμένο προσφυγικό καταυλισμό και τη σχέση του Λιβάνου με τους πρόσφυγες. Όσοι αντιτίθενται στην παρουσία των προσφύγων φοβούνται ότι η ενσωμάτωση των Παλαιστινίων στην κοινωνία του Λιβάνου μπορεί να είναι το προοίμιο για την ενσωμάτωσή τους στο πολιτικό τοπίο της χώρας. Αυτό ενδέχεται να περιπλέξει περαιτέρω μια ήδη ακατάστατη δημογραφία. Ενώ οι χριστιανικές αιρέσεις στον Λίβανο είναι οι πιο τρομακτικές, άλλες είναι επίσης ανήσυχες.
Το 1982, μια συνεχής κατάσταση πολιορκίας έλαβε ώθηση όταν ο ισραηλινός στρατός, μαζί με τους συμμάχους τους μεταξύ των χριστιανών φαλαγγιστών, πολιόρκησαν μια βάναυση και θανατηφόρα πολιορκία γύρω από το Bourj el-Barajneh. Οι Παλαιστίνιοι και οι Λιβανέζοι αντιστάθηκαν, αλλά οι ελαφρά οπλισμένοι πρόσφυγες μπορούσαν να φτάσουν τόσο μακριά για να αντισταθούν στην ισχύ των περιφερειακών υπερδυνάμεων που οπλίστηκαν από μια παγκόσμια υπερδύναμη. Ο καταυλισμός τελικά κατέρρευσε, καθώς πολλά από τα κτίριά του έπεσαν. Ό,τι έμεινε όρθιο ήταν διάστικτο από τρύπες και οδυνηρές αναμνήσεις.
Ακολούθησε άλλη πολιορκία, η οποία διήρκεσε σχεδόν ακριβώς τρία χρόνια, μεταξύ 1984 και 1987. Ο δράστης αυτή τη φορά ήταν η πολιτοφυλακή Amal. Αυτό το περιστατικό άφησε επίσης τα δικά του στοιχεία για προβληματικούς τοίχους και ραγισμένα παράθυρα. Καθώς η ανοικοδόμηση έγινε παράνομη από το νόμο και πολύ λίγο μέσω κονδυλίων, η σκόνη του πολέμου ήταν η μόνη φρέσκια μπογιά που μπορούσε να ελπίζει το στρατόπεδο.
Αλλά είναι πολλοί στον Λίβανο που εξακολουθούν να θέλουν να δουν βελτίωση – είτε μικρή είτε σημαντική για τη ζωή των Παλαιστινίων προσφύγων, είτε στο Bourj el-Barajneh είτε αλλού. Η Χεζμπολάχ έχει, μέχρι τώρα, φυλάξει διάφορους προσφυγικούς καταυλισμούς έναντι πολλών απειλών. Οι Παλαιστίνιοι εδώ με ευγνωμοσύνη αναγνωρίζουν ότι χωρίς τη Χεζμπολάχ να χρησιμεύσει ως προπύργιο ενάντια στους πολλούς διαφαινόμενους κινδύνους, η κατάσταση των προσφύγων θα ήταν πολύ χειρότερη. Αλλά η Χεζμπολάχ, μια σιιτική ομάδα, μπορεί επίσης να είναι όμηρος των απεχθών σεχταριστικές διαιρέσεις, τη δημογραφία και τις πολιτικές δυνάμεις του Λιβάνου. Οι Παλαιστίνιοι εδώ βασίζονται στη Χεζμπολάχ για να ενισχύσει την υποστήριξή της. Χρειάζονται την ομάδα να αμφισβητήσει τις δυνάμεις απόρριψης στο λιβανέζικο κοινοβούλιο και να απαιτήσει πολιτικά δικαιώματα για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Πολλά συζητούνται αυτή τη στιγμή και υπάρχουν πολλές συζητήσεις πίσω από την πόρτα για λεπτομέρειες, σημασιολογία και πολλά άλλα.
Στο μεταξύ, τα δύο κορίτσια της Παλαιστίνης συνεχίζουν να στέκονται στο αποχρωματισμένο μπαλκόνι. Είναι αδερφές περίπου οκτώ και δέκα ετών. Γεννήθηκαν μετά τις δύο τρομερές πολιορκίες και μεγάλο μέρος του πολέμου που βασάνιζε την οικογένειά τους για γενιές. Αλλά ήταν εδώ για να παρακολουθήσουν τον πόλεμο του 2006. Ο προσφυγικός τους καταυλισμός βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη Dahiya, τη γειτονιά που κατοικείται κυρίως από σιίτες, όπου έχει την έδρα της Χεζμπολάχ. Σκληροί άνδρες και γυναίκες άντεξαν την αφάνταστη δύναμη πυρός που κατευθυνόταν σε αυτό το μικροσκοπικό τμήμα της γης, όπως σε πολλά άλλα μέρη του Λιβάνου. Τώρα, το μεγαλύτερο μέρος της Dahiya έχει ξαναχτιστεί, με τις τελευταίες πινελιές να μπαίνουν σε κτίρια από σκυρόδεμα που σύντομα –αν δεν ξεσπάσει άλλος πόλεμος– θα γίνουν νοσοκομεία, σχολεία, γραφεία και επιδοτούμενες κατοικίες για τους φτωχούς.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο για το Bourj el-Barajneh. Το στρατόπεδο συνεχίζει να κουβαλά τα σωματικά και φιλολογικά σημάδια των περασμένων πολέμων, και κάθε γενιά τα περνάει στην επόμενη. Μια αλλαγή παραδείγματος εδώ είναι δυνατή μόνο όταν η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται σημαντικά υπέρ του ενός ή του άλλου κόμματος. Εκτός από το θαυμασμό της σκληρής αντίστασής του ενάντια στο Ισραήλ, οι Παλαιστίνιοι στο Λίβανο εναποθέτουν τόσες πολλές ελπίδες στη Χεζμπολάχ, πιστεύοντας ότι θα είναι το κόμμα που τελικά θα ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων υπέρ της δικαιοσύνης για τους πρόσφυγες.
Το Bourj el-Barajneh μεταφράζεται χονδρικά σε «Πύργος των Πύργων». Και από πολλές απόψεις είναι. Έχει αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου και των βομβών. Οι άνθρωποί της έχουν ξεπεράσει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής και αποφασιστικότητας με τρόπο που θα έπρεπε να καταγραφεί επιστημονικά. Σε ορισμένες περιοχές δεσπόζει πάνω από τη Βηρυτό, από την κατεύθυνση Haret Hreik. Η παράνομη κατασκευή και ο περιορισμένος χώρος για οριζόντια επέκταση ανάγκασαν τους πρόσφυγες να χτίσουν σε ορισμένα σημεία κατακόρυφα, δημιουργώντας μια καφκιανή πραγματικότητα, αληθινή αλλά σουρεαλιστική.
Και οι πρόσφυγες επίσης παρασύρονται ανάμεσα στις γραμμές μιας σχεδόν ψευδο-πραγματικότητας. Βρίσκονται όμηροι του χρόνου και του χώρου, σε μια αναπτυσσόμενη πόλη, έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, παγωμένο στο χρόνο και όλο και πιο χαμηλές προσδοκίες.
Τα δύο κορίτσια συνέχισαν να κοιτούν επίμονα, χωρίς να έχουν συγκεκριμένο στόχο στο μυαλό τους, ενώ οι άνθρωποι από κάτω τους προχωρούσαν, χωρίς να εμποδίζονται από τη σύγχυσή τους. Κι εγώ έφυγα. Για ένα λεπτό ήλπιζα σε ένα σημάδι, οτιδήποτε θα μπορούσε να με διαβεβαιώσει ότι υπήρχε κάποιο νόημα πίσω από όλη αυτή την παραξενιά, όλη αυτή την αδικία. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχει, αλλά σήμερα, δεν μπόρεσα να βρω κανένα.
– Ο Ramzy Baroud (www.ramzybaroud.net) είναι αρθρογράφος με διεθνές συνδικάτο και συντάκτης του PalestineChronicle.com. Το τελευταίο του βιβλίο είναι My Father Was a Freedom Fighter: Gaza's Untold Story (Pluto Press, Λονδίνο), τώρα διαθέσιμο στο Amazon.com.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά