Phetohelo ea Zapatista e ntse e le teng Chiapas, Mexico e ka boroa, ho tloha ka 1914, ’me oo ke mohlolo. Ma-Zapatista a ile a mamella litlhaselo tsa masole a 'muso, ho eka bapresidente ba Mexico le bofutsana bo feteletseng. "Ha ba tsotelle hore ha re na letho," ba Zapatistas ba ile ba bua ka batho ba phahameng ba Mexico qalong ea merusu ea bona ea pele, "ho hang ha ho letho, leha e le marulelo holim'a lihlooho tsa rona, ha ho naha, ha ho mosebetsi, ha ho tlhokomelo ea bophelo, ha ho lijo, ha ho thuto, eseng tokelo ea ho khetha baemeli ba rona ba lipolotiki ka bolokolohi le ka demokrasi kapa boipuso ho tsoa ho basele.”
Taba ena ea bofutsana e ile ea aparela ma-Zapatistas, 'me ka sebele batho ba limilione ba matsoalloa ka lebaka la NAFTA. Ka mor’a ntoa ea matsatsi a 12 khahlanong le ’muso oa Mexico ka 1994, Zapatistas li ile tsa lumela ho emisa ntoa, ho boloka taolo ea linaha tsa tsona tse Chiapas. Kahoo Lebotho la Tokoloho ea Sechaba la Zapatista (EZLN) le lula le itokiselitse ntoa. Masole a eona a ka ’na a qeta matsatsi a ’ona a lema poone le linaoa, empa ka motsotsoana a lahlela mehoma ea ’ona ’me a nka lithunya tsa ’ona. Ke hobane li-paramilitaries tsa mmuso li ne li ka hlaha hape ka nako efe kapa efe, 'me ka tsona, tšokelo ea ho khutlisetsa bokhoba bo haufi ba masimo a nyonyehang a finca. Lichelete tsena e ne e le sepheo sa pele sa Mazapatista ka 1994. Bafetoheli ba ile ba hlōla lichelete tsa lichelete, ba leleka beng ba tsona 'me ba matlafatsa matsoalloa a moo, kahoo ba felisa peto e hlophisitsoeng ea basali le banana ba matsoalloa a moo le ho fanyehoa ha banna ba matsoalloa a moo ba neng ba hana ho fana ka barali ba bona. Tloaelo ea ho shapa li-serf tsena bakeng sa phoso e nyane le eona e ile ea emisa. Ka litsela tsohle, bophelo bo ile ba ntlafala bakeng sa li-peon tsena, tseo pele li neng li tšoeroe joalo ka litšila.
Basali ba etsa karolo ea boraro ea lebotho la Zapatista, ho latela kenyelletso ea buka e ncha, Lipale tsa Zapatista tsa ho Lora Lefatše le Leng, ka Subcomandante Marcos, moetapele oa bona, haeba ho ne ho ka boleloa hore ba na le eona. 'Me basali e ile ea e-ba ba bohlokoa boitekong ba Zapatista ba ho theha tokisetso e ncha ea moruo oa sechaba, lipolotiki le moruo linaheng tsa bona. “Phatlalatso ea Molao oa Phetohelo ea Basali pele ho merusu ea 1994 e ne e le tsitlello ea hore litokelo tsa basali li ke ke tsa ema ho fihlela ka mor’a phetohelo; ke karolo ea liphetohelo.” Molao oa Phetohelo ea Basali o ne o kenyelletsa, mohlala, tokelo ea ho khanna; ka hona e nolofalletsa basali ho kopanela hamolemo ho seo ma-Zapatista a se bitsang ka nepo “ntoa ea neoliberal khahlanong le batho.”
Ho hanana le bokhaphithaliste, eseng feela mefuta e fapaneng ea li-neoliberal, ke mokhoa oa bophelo ho ma-Zapatistas 'me o utloisisoa hantle ka Morero oa bona oa Autonomy. Ba khethile libaka tsa bona tse ncha tse ikemetseng "caracoles" - ba bua ka likhetla tsa conch tse sebelisetsoang ho bitsa likopano. "Li-caracoles tsena tse hlano li tla hokahanya 'masepala oa Zapatista o seng o ntse o le teng ka borabele. Ea morao-rao, e entsoeng ka 1994, e ne e ipapisitse le ho haptjoa ha naha ha bona ho hoholo nakong ea merusu.” Ha ho libaka tsa khoebo tsa mahala mona! Li-caracoles li na le puso ea bososhiale. "Ba-Zapatista ba utloisisa puso e le mofuta o itseng oa mosebetsi oa ho sebeletsa sechaba, ho fapana le ho sebelisa matla ka tsamaiso kapa puso," ho latela Dylan Eldridge Fitzwater bukeng ea hae ea Zapatistas, Boipuso bo ka Pelong Tsa Rona, e ileng ea hatisoa hoo e ka bang lilemo tse ’nè tse fetileng.
Bofetoheli ba 1994 bo ile ba tla ka ho khetheha karabelong ea ho hlakoloa ha NAFTA ea ho sireletsa naha ea matsoalloa hore e se rekisoe le ho etsoa poraefete. Litšireletso tseo li ne li kile tsa kenngoa molaong oa motheo oa Mexico, oa phetohelo ea Emiliano Zapata ea 1910-19. Ha li hlobolisoa, EZLN e ile ea qala ho sebetsa. Lebotho lena le ikhethang le ne le tsoa ho Forces of National Liberation (FLN), bao e neng e le likhukhuni tsa Makomonisi a Marxist. Ba ne ba falletse morung oa Lacandon ka 1983 ho hlophisa lepheo la batho ba fokolang. Ho e-na le hoo, joalokaha Fitzwater a ngotse, “ha lilemo li ntse li feta, mokhatlo ona [FLN] o ile oa fetoloa ke lichaba tsa matsoalloa a Tsotsil, Tzeltal, Chol, Toyolabal, Mam le Zoque tse ileng tsa ikopanya le tsona.” Litakatso tsa FLN li bile teng ka mor'a lilemo tse leshome tsa ho hlophisa ka sekhukhu ho tloha "ho nkeloa matla a naha le kabo bocha ea lisebelisoa tsa naha ho ea ho ... boipuso ba lehae."
Pokello e ncha ea lipale ea Subcomandante Marcos e senola kamoo pono ea Zapatista e ikhethang le e hlokahalang kateng. Pale ea pele, "Antonio Dreams," e hlalosa ntoa pakeng tsa litoro tsa batho ba futsanehileng le litoro tsa babusi. “Pale ea Durito” e fana ka maleshoane a roala likhalase le ho tsuba peipi, a ithutang “neoliberalism le leano la eona la ho laola Latin America.” “Pale ea Tse Ling” e re bolella hore “tumellano ea pele e ileng ea fihleloa ke melimo ea pele e ne e le ho lemoha phapang le ho amohela boteng ba e meng.” Tlalehong e ’ngoe e iqapetsoeng e khutšoanyane, moqolotsi o hlalosa hore “molek’hule o ile a foufala hobane, ho e-na le ho talima ka ntle, o ile a qala ho talima ka pelong ea hae.” E phetha ka ho re: “Ke ka lebaka leo mole e sa tšabeng tau. Leha e le motho ea tsebang ho talima ka pelong ea hae.” Tse ling tsa lipale tsena li baleha joalo ka lipapiso. Tse ling lia tšoana Litšōmo tsa Aesop. Tsohle li senola mohopolo o makatsang o sebetsang ho lihlooho tsa phetoho. E 'ngoe ea litlhaloso qetellong ea buka e fana ka tlhaloso e hlakileng haholoanyane: "Lintlha tsa motheo tsa lithothokiso le nalane ea Zapatista [ke] boporofeta, kopano ea sechaba le bofetoheli - monahano oa bokamoso, ts'ebetso ea demokrasi ea kahare, ho hana ho inehela. .”
Tse ling tsa lipale tsa Subcomandante Marcos li bua ka mokhoa o hlakileng ka koluoa ea bokolone Latin America, ba bang ba etsa joalo ka kotloloho. Tlaleho e ’ngoe ea re bolella ka bahlōli ba Maeurope: “Toka ea bona e ne e sebetsa feela ho fana ka bona le ho re amoha. Khauta e ne e le molimo oa bona. Bokaholimo ba tumelo ea bona. Thetsa lentsoe la bona. Tsela ea bona e sehlōhō.” Lipale tse ling li bua ka ho khopisa ha ’muso khahlanong le maZapatista, ha tse ling li nahana ka liketso tsa melimo e entseng lefatše. Likarolo tse ling tsa hona joale tsa litšōmo tsa pōpo. Ka mohlala, e mong o phetha ka ho re: “Ke kamoo banna le basali ba ileng ba ithuta kateng hore u ka talima ba bang, ua tseba hore ba teng, ba teng, ba teng, ba bang, ’me, ka tsela eo, u se ke ua thulana le bona, ua utloa bohloko, ua hata kapa ua khoasolla. bona.”
Ho batho ba bangata ba bophirimela, lipale tsena li lora lefatše le leng e le kannete; ngoe ea ntoa e kholo. E 'ngoe e molemo.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate