Le hoja lintoa tsohle e se lintoa tsa bo-imperiya, hoa hlolla hore na ke litlhōlo tse kae tsa baemphera tse bileng teng makholong a fetileng a lilemo.
Ka ho bokella mabotho a tsona a sesole, linaha tse matla, ’me hamorao, lichaba li ile tsa etsa mebuso e meholohali ka litšenyehelo tsa mekhatlo e fokolang kapa e fokolang e ratang ntoa. Tse ling tsa mebuso e meholo le e tsebahalang haholo tse ileng tsa hlaha ho theosa le lilemo tse likete e ne e le Mapersia, Machaena, Mamongolia, Maottoman, Marussia, Masepanishe le Mabrithani.
The leano le tloaelehileng hobane mebuso ena le e meng e ne e lokela ho nka linaha tse ncha, tse hapiloeng libakeng tsa eona, ebang ke likarolo tsa naha eo e leng ’mè oa eona kapa likolone. Lekholong la bo18 la lilemo, mebuso ea Brithani, ea Mafora, ea Spain le ea Mapotoketsi e ile ea sebelisa matla a eona a sesole ho hapa likarolo tse ngata tsa Karolo e ka Bophirimela ea Lefatše ho baahi ba moo. Lekholong la bo19 la lilemo le mathoasong a lekholo la bo20 la lilemo, tlhōlo ea moemphera e ile ea eketseha ka potlako ho pota lefatše. Ka 1913 hoo e ka bang Afrika eohle e ne e entsoe kolone ke mebuso ea Europe, ha Imperial Russia, e ne e hapile baahisani ba eona, e ne e fetohile naha e kholo ka ho fetisisa lefatšeng. Asia le eona e ne e oetse haholo tlas’a puso ea linaha tse ling. Ho sa le joalo, United States, e thehiloeng ke likolone tse ngatanyana tse haufi le lebōpo la Atlantic Amerika Leboea, e ile ea atoloha ho pholletsa le k'honthinente ho ea Pacific, haholo-holo ka lebaka la lintoa tse atlehileng khahlanong le Mexico le linaha tsa India. Ka mor’a moo e ile ea tsoela pele ho etsa Hawaii, Philippines, Cuba, Puerto Rico, le Guam kolone.
Empa litlhōlo tsa bo-imperiya ha lia ka tsa lumellana hantle le moea o hlahang oa demokrasi oa mathoasong a lekholo la bo20 la lilemo. Ha baa ka ba thabela mokhatlo o ntseng o phahama oa bososhiale o neng o nyatsa imperialism e le sesebelisoa sa sehlopha se busang. Ha baa ka ba lumellana hantle le lihlopha tsa lichaba le lichaba tse neng li qala ho batla boipuso le boipuso.
Ka lebaka leo, ha masetla-pelo a Ntoa ea I ea Lefatše a aparela likarolo tse kholo tsa lefatše le ha masole a khathetseng ke ntoa le sechaba se ntse se tsoela pele ho hanana le merero ea ntoa ea bo-imperiya, baetapele ba mmuso ba ikamahanya le maemo ho maikutlo a macha. Ka mor’a hore, ka mor’a nakoana, United States e kene selekaneng le Brithani le Fora ntoeng ea tsona khahlanong le Central Powers, Mopresidente oa U.S. Woodrow Wilson o ile a ntša maikutlo a hae. Lintlha tse leshome le metso e mene ka January 1918. Tokomane ena e ne e tšepisa hore ho ne ho ke ke ha e-ba le litumellano tsa lekunutu tsa bo-imperial, ho lokisoa ha lipolelo tsa bokolone, le Selekane sa Lichaba ho tiisa “boipusolo ba lipolotiki le botšepehi ba libaka ho Linaha tse khōlō le tse nyenyane ka ho tšoanang.” Lintlha tse Leshome le Metso e Mene li ile tsa tsosa karabelo e chesehang, ho kenyeletsoa le ba bacha Ho Chi Minh, ea ileng a hlaha sebokeng sa khotso sa Versailles sa 1919 ho phehella boipuso ba Vietnam ho puso ea bokolone ea Fora.
Ka litsela tse ngata, khotso ea khotso ea Versailles e ipakile e hlolehile. “Boitaolo” bo tšepisitsoeng bo ne bo lekanyelitsoe Europe feela, ’me le hoja Selekane se ile sa theha a "taelo" tsamaiso ho lokisetsa likolone libakeng tse ling bakeng sa boipuso, e mpa e tlosa babusi ba eona ho tloha ho Central Powers ho ea ho bahlōli ba ntoa. Ho feta moo, lichaba tse ntseng li hōla tsa bo-fascist—Jeremane, Italy, le Japane—li ile tsa lahla esita le boikaketsi ba ho felisa bokoloni ’me tsa qala lintoa tsa bo-imperiyali Afrika, Europe, le Asia.
Qetellong, ho ile ha nka Ntoa ea II ea Lefatše ho senya tsamaiso ea khale ea bokolone. Ka mor’a moo, butle-butle mebuso e ile ea lahla puso ea eona ea bokolone Afrika, Bochabela bo Hare le Asia. Maemong a mang (ka mohlala, Indonesia, Algeria, le Vietnam), ba ile ba lelekoa ke liphetohelo tse khahlanong le bokolone. Leha ho le joalo, hangata, ho ferekana ka hare bakeng sa boipuso le khatello ea kantle ke Machaba a Kopaneng e ile ea lebisa ho qaleng ha boipuso, ka mor’a 1945, boholo ba likolone tse 80 tsa mehleng.
Leha ho le joalo, ha puso ea bo-imperiya ea mehleng ea khale e ntse e putlama, ho ile ha hlaha mokhoa o mocha—o neng o nkela bokolone ka ho toba sebaka ka taolo ea lipolotiki ka ho kenella ha sesole ka linako tse itseng—ho ile ha hlaha nakong ea Ntoa ea Mantsoe. Boholo ba puso ena e ncha e ne e sebelisoa ke Soviet Union e Europe Bochabela le Afghanistan le United States e Latin America le Vietnam. Leha ho le joalo, ha Ntoa ea Mantsoe e fela, esita le mebuso e mecha e ile ea fokotseha.
Ka hona, e ile ea e-ba ntho e makatsang ha, ka February ena, 'muso oa Russia, o e-na le molao e ile ea hlokomela boipuso ba Ukraine ka 1994, e ile ea qala ntoa ea khale ea bo-imperiya khahlanong le sechaba seo. Matsatsi a 'maloa feela pele ho tlhaselo, Vladimir Putin e ile ea ntša phatlalatso e hanang tokelo ea Ukraine ea ho ipusa ’me ea bolela hore Ukraine ke “naha ea Russia.” Ha ho makatse hore ebe Kopano e Akaretsang ea UN e ile ea nyatsa tlhaselo eo ka likhetho tsa 141 ho 5.
Leha Putin a ile a lokafatsa tlhaselo ea sesole ka ho bolela hore ho ba setho sa Ukraine ho NATO ho tla fana ka tšokelo e teng ho Russia, litho tseo e ne e le ho hang ha e atamele ha tlhaselo e etsahala. Khoeli hamorao, neng Mopresidente Zelensky o ile a fana ka hore sechaba sa habo se lule se sa nke lehlakore e le hore Marussia a itokolle Ukraine, Putin o ile a iphapanyetsa tlhahiso eo. Ka May, ha Finland le Sweden, li tšositsoe ke tlhaselo ea Russia, e phatlalalitse merero ea ho kenela NATO, Putin o ile a hlōleha ho e emisa. Ho e-na le hoo, ka October ena, Russia e hapiloe hoo e ka bang karolo ea botšelela ea tšimo ea Ukraine. Hape Putin ha a so ka a hana ho qhekella Ukraine kaofela.
Na ho na le ho ka etsoang ho felisa lintoa tsa bo-imperial?
E, ho ne ho ka etsoa lintho tse ’maloa. E 'ngoe e 'nileng ea atleha ka linako tse ling ke ho bokella mokhatlo o khahlanong le bo-imperialist sechabeng se mabifi le libakeng tse ling. E 'ngoe e sebelitseng ke hore bokolone ba hanyetse matla a bo-imperiya ka sesole - leha, ehlile, litšenyehelo tsa motho li ka ba kholo haholo. Ho feta moo, lichaba tsa machaba li ka nyatsa lintoa tsa bo-imperiya ka hohle-hohle 'me tsa hana ho amohela likhakanyo tsa libaka tse tsoang ho tsona.
Leha ho le joalo, qetellong lefatše le hloka tsamaiso e matlafalitsoeng ea tšireletso ea machaba e tla hana mebuso ea khale le e ncha. Ka litsela tse ling, Machaba a Kopaneng a se a ntse a fana ka moralo ona ka ho Mokhatlo oa Machaba a Kopaneng, matla a ho lefisa likotlo tsa moruo, le moralo oa ho rarolla likhohlano. Leha ho le joalo, mokhatlo o hlophisitsoeng oa lefatše ha o e-s’o be matla ka ho lekaneng hore o ka felisa mesaletsa ea bohatelli ba bo-imperial. Ha ho naha e le 'ngoe -' me ka 'nete ha se lichaba tsa nako e fetileng - tse nang le ts'epo le matla a ho sebetsana le morero ona feela. Empa sechaba sa lefatše se ka ’na sa ba le bohlale bo lekaneng le boikemisetso ba ho qeta mosebetsi oo se o qalileng lilemong tse lekholo tse fetileng.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate