E mong oa bahale ba kholo ka ho fetisisa ba tikoloho lefatšeng ha a na leqephe la Wikipedia. Le hoja a entse ho hongata ho sireletsa polanete e phelang ho feta hoo e ka bang mang kapa mang ea phelang, lebitso la hae ha le tsejoe hakaalo. Ke karolo e 'ngoe hobane o khutsitse ebile o itšehla thajana' me karolo e 'ngoe e le ka lebaka la ho hloka tsebo ka kakaretso ka Amerika Bohareng hoo ba seng bakae ba rona ba utloileng ka eona. Alvaro Umaña.
Sena se kanna sa fetoha. O bapala filimi e tsotehang, eo hona joale e lokolloang Netherlands le ho buisana ka thekiso ea lefatše ka bophara, e bitsoang Paradeise e Katiloeng (tšenolo: Le 'na ke ile ka botsoa lipotso). Ke tokomane ea pele ea bolelele ba likarolo eo ke e boneng e sebetsanang ka bohlale le taba ea bohlokoa ka ho fetisisa ea tikoloho: tšebeliso ea mobu. Ka ho fapana le e tsebahalang empa e fosahetse lifilimi tse kang Suna fatshe or Polasi e Nyane e Kholo ka ho Fetisisa, e hlokomela hore tšebeliso e ngata ea mobu oa merafo ke tšokelo e khōlō lefatšeng le phelang. E etsa taba ea hore, ntle le haeba re bala lihekthere ebe re etsa qeto hammoho hore na li lokela ho sebelisoa hamolemo hakae, re tla lahleheloa ke ntoa ea ho sireletsa polanete e ka lulang.
Paradeise e Katiloeng e pheta pale ea phetoho e makatsang ka ho fetesisa ea tikoloho Lefatšeng: phetoho ea Costa Rica. Ho tloha 1986 ho isa 1990, Umaña e ne e le letona la tikoloho 'musong oa Óscar Arias. Arias o fumane Khau ea khotso ea Nobel bakeng sa lipuisano tsa hae tsa tikoloho. Empa phetoho e makatsang ea tikoloho e hlahisitsoeng ke Umaña ha e tsejoe hakaalo.
Ho fihlela 'muso oa Arias o nka puso, Costa Rica e ile ea hlokofatsoa ke e 'ngoe ea litekanyetso tse mpe ka ho fetisisa tsa ho rengoa ha meru lefatšeng: tlhahlobong e le 'ngoe ea saense, sekoaelo sa eona sa meru. oa oa ho isa ho 24.4% feela ea naha.
Kajeno, meru e nka 57%, eo Umaña a mpolellang hore e haufi le ho fihla holimo: likarolo tse ling ha lia ka tsa e-ba merung, ha tse ling li se li hapiloe ke mapolasi le litoropo tse hlahisang litholoana. Le hoja palo e nyenyane ea ho rema lifate e seng molaong e ntse e tsoela pele, Costa Rica ke eona feela naha ea tropike e nang le a mangata kapa a fokolang e ile ea ema eaba e khutlela morao ho senngoa ha meru. Hona joale e na le e 'ngoe ea liperesente tse phahameng ka ho fetisisa lefatšeng tsa libaka tse sirelelitsoeng. E etsahetse joang?
Umaña o ile a susumelletsa Arias hore a mo lumelle ho tsamaisa lefapha le lecha (matla le tikoloho) le nang le boikarabelo ba libaka tse sirelelitsoeng. O ile a bona hore mosebetsi oa bohlokoa e ne e le ho fetola litšusumetso tsa lichelete. Le hoja borui ba likhomo bo ne bo sa behe, kaha naha e ne e ka khona ho phelisa khomo e le ’ngoe feela ka hektare, e ne e le chelete e ngata ho feta ho lumella moru hore o eme.
Lefapha la hae le ile la lekanya litšenyehelo tsa monyetla oa ho tela khomo ho $64 ka selemo, kahoo ena e ne e le chelete eo le fanang ka eona bakeng sa ho sireletsa kapa ho tsosolosa hektare ea moru. O ile a qala ka ho fihla ho lihoai tse nyenyane le baemeli ba tsona, libakeng tseo batho ba neng ba lumellana le maikutlo a bona haholo. Beng ba masimo ba banyenyane ka ho fetisisa ba ile ba fuoa lithuso, ba baholoanyane hanyenyane ba ile ba fuoa likalimo tse tlaase, ka tšepiso ea hore haeba moru oa bona o ne o ntse o le teng ka mor’a lilemo tse hlano, o ne o ka sebetsa e le tiiso ea kalimo. Morero o ile oa atleha ka mokhoa o makatsang: 97% ea ba amohetseng likalimo ba ile ba sireletsa kapa ba khutlisetsa lifate mobung oa bona. Ha beng ba litša hohle ba bona morero ona o na le moelelo oa lichelete, o ile oa e-ba le chelete e ngata ho feta tekano.
A hloka chelete e ngata, ka 1988 Umaña o ile a lumela ho ho fapanyetsana sekoloto bakeng sa tlhaho le mmuso oa Madache. E ne e tla hlakola karolo ea sekoloto sa kantle ho naha haeba chelete eo Costa Rica e ka beng e ile ea e sebelisa ho e sebeletsa e ne e sebelisetsoa ho baballa meru.
Ka mor’a phetoho ea ’muso, Umaña e ile ea e-ba moemeli oa boemo ba leholimo ba naha. O ile a thusa Hlahisa lekgetho le ikgethang la 3.5% hodima mafura a mafura ho thusa ho lefella paballo ya meru.
Haufinyane balebeli ba lifate ba ile ba qala ho eketsa chelete ea bona. Hona joale bahahlauli ke mohloli oa bobeli o moholo oa chelete naheng eo: lipalo tsa mmuso li bonts'a hore 65% ea bona. siyo lenaneng ecotourism joalo ka lebaka le ka sehloohong la ho etela. Ba tla ho tla bona litoucan, li-macaw tse tala, litšoene tse howler, mangau, li-caiman, lihohoana tse chefo le limakatso tse ling tsa tlhaho tse ntseng li tsoha hape. Beng ba masimo le bona ba ka etsa kopo ea laesense ka boikhethelo ho rema palo e nyane ea lifate tsa bona, tseo tse ling tsa tsona e leng tsa bohlokoa haholo.
Lebaka le leng la katleho ea lenaneo ke lona ho kopanela ea melemo ea lichelete, haholo-holo ka boetapele ba eona lefatšeng morero oa liketso tsa tekano. E 'ngoe ke phetoho ea setso. Ho aha boitsebahatso bo bocha ho potoloha "la pura vida” (bophelo bo bonolo), ’muso o ile oa bontša hore, hammoho le litšusumetso tsa moruo, boikhohomoso ba bochaba bo ka thusa ho felisa mekhoa eo e leng khale e le teng e kang ho rema meru bakeng sa ho rua likhomo.
Costa Rica e thusitse ho khothatsa batho Bonn Challenge, lenaneo la lefatše lohle la ho tsosolosa mobu o senyehileng le o sentsoeng. E ile ea thakhola tsa machaba rera leano la ho sireletsa 30% ea polanete ka 2030, mme e ne e le e mong oa litho tse peli tsa bathehi, a 2021, ea Beyond Oil and Gas Alliance (le hoja e se e le teng ho tloha ka nako eo ema ka morao, ho latela phetoho ea puso). Tsena ke likatleho tse makatsang bakeng sa naha e nyane.
Bapisa rekoto ena le leano la UK, leo, lilemo tse 37 ka mor'a hore Umaña a qale ho sebetsa, a ntse a ts'oenyeha ka tharollo ea halofo le e sa rarolleheng, e tšoaretsoeng thekollo ke beng ba thepa ba ruileng le ba matla mme ba sa khone ho etsa liqeto tsa leano la tikoloho, haholo-holo ka ts'ebeliso ea mobu. Le hoja liphoofolo tse hlaha tsa Costa Rica li ntse li ata, ea rōna e teng mahala. 'Muso o bonahala o ikemiselitse, kgahlanong le dikeletso tsohle, ho lumella mokhoa ona o kotsi ho tsoela pele bakeng sa lilemo tse ling tse leshome.
Ha e le makhetho a mafura a ka beng a sebelisitsoe, joalo ka Costa Rica, ho tšehetsa tokiso ea tikoloho, mmuso oa UK hona joale lebetse kakaretso ea £80bn ea lekeno ka bobeli ka ho lahla setifikeiti sa mosebetsi oa mafura le ho fa bakhanni phokotso e khethehileng. Ka lebaka leo, tlhahiso ea rona ea khabone e holimo ho 7% ho feta kamoo e neng e ka ba teng.
Joale ke hobane’ng ha sechaba se ruileng, se matla se hlōleha, ha se senyenyane, se futsanehileng haholoanyane se atleha? Ho bua le Umaña le ho etsa lipatlisiso ka nalane ea phetoho ena ho fana ka maikutlo a karabo e bonolo: boleng ba mmuso. Ha mebuso e ikemiseditse, e etsa diqeto le ka tsela e tsitsitseng, dintho di a etsahala. Ha ba bonoa ba hohela lihlopha, bobolu le bobolu, le ho fana ka boikarabello sebakeng se bitsoang "mmaraka", ba qeta lilemo tse mashome ba opa matsoho ha merusu e ntse e rena.
Naha ea rona e itlhoileng, e bonts'ang setso sa eona seo e ke keng ea se etsa e le mohloli oa boikakaso, e tsitlallela hore mmuso o ke ke oa rarolla mathata a rona ebile ha oa lokela ho rarolla mathata a rona, ke molao oa motheo o reretsoeng ho ba mothehi. Ke hobane’ng ha re sa khone ho latela mohlala oa Costa Rica? Hobane karolo e nyane empa e le matla e tsitlallela ho hloleha.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate