Mathomo a ngangisano ea kajeno ke ho hlokomela hore botho bo mathateng a lefats'e a tikoloho eo e leng karolo ea mantlha ea koluoa ea tsamaiso ea bokapitale. 'Me e' ngoe ea liphapang tsa mathata a nakong e fetileng a moruo, ho tloha lilemong tsa bo-1970 kapa ho oa ha 1929, ke karolo ea eona ea tikoloho.
Ka 'nete, re ke ke ra sekaseka tlokotsi ea lefats'e ea tikoloho ka thoko ho koluoa eo re qoeletseng ho eona kapa ho nyatsa mohlala oa moruo o re lebisitseng ho ona. Hape hoa hlokahala ho hana ka ho hlaka mohopolo oa ho eketsa phaello ea tsamaiso ea capitalist le mokhoa oa tlhahiso ea lihlahisoa o sa tsotelleng meeli ea polanete ea Lefatše.
'Nete ke hore re bona koluoa ea tsoelo-pele e nang le litekanyo tse ngata: koluoa ea tikoloho, lijo, tlhokomelo, lichelete, le joalo ka ha José Saramago a bolela, melao ea boitšoaro le boitšoaro.
Koluoa e behang lenaneong la ho se khonehe ha tsamaiso ea bokapitale ho fihlela litlhoko tsa mantlha tsa bongata ba baahi mme e sokela bophelo ba batho.
Ka hona, ha re maqakabetsing a fetang. Tlokotsi e tla tsoela pele. 'Me ha ho khanya qetellong ea kotopo. Kapa ho hobe le ho feta, joalokaha rafilosofi Slavo Sizek a ile a pheha khang, leseli le qetellong ea kotopo le ipakile e le la terene e tlang ho rōna ka lebelo le leholo.
Sena se bontšoa ke merero ea pholoso e sebelisitsoeng Greece, Portugal le Ireland, mehato ea tokiso ea 'muso oa Zapatero le ho fokotsa ho phatlalalitsoeng linaheng tse ling tse ngata tsa European Union. Re na le "ntoa ea 'nete ea sechaba Europe". Tlhōlo e batlang ho felisa litokelo tse seng kae tsa sechaba tse ntseng li le teng k'honthinenteng, tseo lik'hamphani li li nkang e le moroalo tlhōlisanong ea tsona moruong oa lefatše.
Tlokotsi e bontša tlhoko e potlakileng ea ho fetola lefatše ho tloha tlase. 'Me sena ke qaleho ea hore ke tobane le koluoa ea tikoloho, 'me ke etse joalo ho latela pono e matla e khahlanong le bokhapitalist le tikoloho.
Ha ho nahanoa ka boemo ba polanete, se bonahalang se makatsa ho 'na ke ho se be anti-capitalist, empa ho se joalo. Ke bona ba sireletsang mohlala ona, tsamaiso ea capitalist e hlahisang bofuma, ho se lekane le ntoa, ba lokelang ho itokafatsa. Ka hona, anti-capitalism e hlaha e le lintlha tse peli tse hlokahalang: boitšoaro le leano.
Ha e le hantle, ho hlōleha ha liboka tse fetileng tsa boemo ba leholimo Copenhagen (December 2009) le Cancun (December 2010) ho bontša ho se khonehe ha bokapitale ho rarolla le ho arabela tlokotsing eo e iketselitseng eona. Likopano tsena ka bobeli li ipakile e le ho hloleha ho hoholo le monyetla o lahlehileng moo esita le puo e sa reng letho le boikhohomoso ba lihlooho tsa linaha li neng li ke ke tsa pata khaello ea mehato ea 'nete e amohetsoeng.
Tumellano ea Cancun e bontšitse hore re sebetsana le qetello e shoeleng. Sepheo sa eona, joalokaha se boletsoe ke Daniel Tanuro, e ne e le ho fana ka maikutlo a hore ho na le mofofisi oa sefofane. Empa, bonneteng, ha ho na mofofisi. Kapa ho e-na le hoo, sefofane se le seng feela se teng ke se ikemetseng. 'Me ke peiso ea capital ntle le meeli ea ho eketsa phaello. E beha litabatabelo tse sa boneng kapele le maano a likhetho ka holim'a litlhoko tsa nako e telele tsa batho le tlhaho.
Ha e le hantle, likopano tsa Copenhagen le Cancun li ile tsa hlakisa hore ha ho na boikemisetso ba lipolotiki ba ho arabela boemo ba leholimo le mathata a tikoloho eo re tobaneng le eona. Tharollo ea sebele e ka hloka liphetoho tse tebileng sechabeng le moruong. 'Me re bone, ka ho hlaka, ha ho na takatso ea ho li phetha.
Litharollo tsa bohata tsa phetoho ea boemo ba leholimo lia hlaha, likarabo tsa theknoloji, ka har'a moralo oa bokhaphithaliste bo botala, joalo ka ha eka theknoloji e ka re pholosa tšitisong eo tsamaiso ea bokapitale e re tliselitseng eona. Mohlala o motle ke boiteko ba lilemong tsa morao tjena bo entsoeng ke moemeli oa nyutlelie oa ho hlahisa matla a nyutlelie e le mokhoa o mong oa bothata ba oli. "Ts'ebetso" e ileng ea oela fatše ka kotsi ea Fukushima, Japane, e bontšang kamoo matla a nyutlelie, ho ea ka mantsoe a Michael Löwy, a tlisang tlokotsi e kang leru la sefefo.
Ha e le hantle, sesosa se ka sehloohong sa koluoa ea boemo ba leholimo se hanoa: mohopolo oa tsamaiso ena ea bokhukhuni, ea kholo e se nang meeli, e leng bokhaphithaliste mme e re lebisitse mathateng a lefatše a sa kang a bonoa.
Phetoho ea Paradigm
Ka tsela ena, koluoa e hlahisa tlhoko ea phetoho e matla ea paradigm mme phetoho ena ea paradigm e tlameha ho etsahala ho tsoa ponong e khahlanong le bokhapitale. Empa re bolela'ng ka anti-capitalism?
Anti-capitalism ke lentsoe le behiloeng bakeng sa ho arohana le tatellano e teng ea lintho. Boemo bo bobe ba maikutlo hangata bo 'nile ba hlokomeloa ka ho teba, empa sena ke' nete ea halofo feela e le anti-capitalism, joalokaha e utloisisoa ke karolo e ntle ea rona ba leng kampong ena, e phalla ka ho toba ha ho etsoa litlhahiso tse ling ho. maano a ka sehloohong a reretsoeng mokhoa o mong oa sechaba.
Litlhahiso tse kang ho batla hore tsamaiso ea libanka e be molemong oa sechaba le hore e se be molemong oa ba seng bakae ho etsa khoebo. Hoa hlokahala ho etsa naha ea libanka. Ho batla, ka mokhoa o ts'oanang, phihlello ea lefats'e ea matlo le ho theoa ha matlo a sechaba. Kajeno ho ka utloisisoa joang hore ho na le batho ba se nang matlo le matlo a se nang batho? Naheng ea Spain, ho bile le ho lelekoa ha 250,000 ka 2010 le lifolete tse se nang letho tse limilione tse tharo.
Anti-capitalism e qala ka ho hana tse teng molemong oa ho sireletsa mohopolo o mong o hananang le oa capital le puso. Meeli ea lentsoe ke, ho isa bohōleng bo itseng, meeli ea mohato oa hona joale, e ntse e le ea ho hanyetsa le (re) kaho, e tšoauoang ka bothata ba ho hlahisa pono e ntle ea leano le pono ea sechaba se seng.
Ehlile, litlaleho tse kholo tse hlalosang mehlala ea sechaba, joalo ka bososhiale kapa bokomonisi, li na le moelelo o tšoanang kajeno ka lebaka la ho hloleha ha merero ea tokoloho ea lekholong la bo20 la lilemo. Ho hlokahala boiphihlelo ba ho theha bo ka qobellang mehopolo e mecha kapa ho khutlisa tsa khale ho hlahisa morero o mong oa sechaba.
'Me ho rona anti-capitalism le ecology ke lintoa tse peli tse tlamehang ho amana haufi-ufi. Tebello efe kapa efe ea ho arohana le mokhoa oa hajoale oa moruo o sa nkeleng hloohong, joalo ka ntlha ea mantlha, koluoa ea tikoloho e tla hloleha ka botlalo. Ka nako e ts'oanang, maikutlo leha e le afe a tikoloho ntle le mokhoa o hlakileng oa ho hanyetsa bo-capitalist, oa ho phatloha le tsamaiso ena, o ferekanngoa ka ho feletseng, o lula holim'a bothata 'me o ka qetella e le sesebelisoa sa tšebeletso ea botala ba botala le maano a ho rekisa. Hoa hlokahala ho ema ka thoko ho tikoloho e hlophisitsoeng le ho beha ntoa ea tikoloho ka har'a mohopolo oa phetoho ea sistimi. Ha re batle ho beha veneer e tala ka mohlala oa hona joale, re batla ho e fetola.
Ho thibela phetoho ea maemo a leholimo le ho sebetsana le koluoa ea lefats'e ea tikoloho ho kenyelletsa ho fetola ho tloha metsong mohlala oa tlhahiso, kabo le tšebeliso, eseng mehato e bonolo kapa ho etsa litlolo. Litharollo tsa koluoa ea tikoloho li tla ama metheo ea tsamaiso ea bokapitale. Ka ho ama "hard disk" ea mohlala ona.
Bokapitalise ba lefats'e bo ipapisitse le privatization le thekiso e kholo ea thepa e tloaelehileng ea batho le tlhaho 'me ha e tsamaellane le ho boloka tekano ea tikoloho ea tikoloho. Ho na le mehlala e mengata e bontšang kamoo logic ea capitalist e ikarabellang bakeng sa tlokotsi ea tikoloho le kamoo leano le tebileng la tikoloho le tlamehang ho sebetsana le lithahasello tsa poraefete tsa lik'hamphani tse kholo.
Tsamaiso ea lefatše ea lijo
Taba e bonahalang haholo ke, mohlala, hore na tsamaiso ea lijo ea lefats'e e sebetsa joang. Mohlala oa tlhahiso, kabo le ts'ebeliso e matsohong a ba seng bakae ba linaha tse ngata ba laolang ketane ea lijo tsa temo, ho tloha ho mohlahisi ho isa ho moreki oa ho qetela, le ho etsa qeto ea hore na ke eng, joang, kae le hore na ke theko efe e lefuoang ho moetsi. ja. Ho ikemela ho ipapisitse le 'maraka oa lipeo, moo hajoale lik'hamphani tse ka bang leshome li laolang 70% ea 'maraka lefatšeng ka bophara, ka ho lokisa lijo, ho isa ho ajoa mabenkeleng a maholo. 'Me lik'hamphani tsena li beha lithahasello tsa tsona ka holim'a litlhoko tsa rona tsa lijo le ho hlompha tikoloho.
Ha e le hantle, ketane ea temo le lijo e ntse e tsoela pele ho baka tahlehelo ea boipuso ba batho ba maemo a tlaase mabapi le ho hloka tsebo ho feletseng ha bareki mabapi le seo re se rekang. Ha re tsebe seo re se jang, hore na se tsoa hokae kapa hore na se hlahisoa joang. 'Me ho hlakile hore haeba lijo tsa rona li itšetlehile ka lik'hamphani tse kang Cargill, Monsanto, Dupont, Nestle, Danone, Kraft, Carrefour, Mercadona tšireletso ea rona ea lijo ha e tiisetsoe.
Kameho ea maano a neoliberal temong le lijong lilemong tse mashome tse fetileng e re lebisitse ho mokhoa o tebileng oa lijo tsa temo, tlala e senyang le e hlahisang. Ho ea ka boitsebiso bo tsoang ho FAO, kajeno, motho a le mong ho ba bang le ba bang ba tšeletseng lefatšeng o tšoeroe ke tlala, athe tlhahiso ea lijo ha e e-s’o khaotse ho eketseha ho tloha bohareng ba lilemo tsa bo-1960, e eketseha ka makhetlo a mararo, ha palo ea baahi ba lefatše, ho tloha ka nako eo, e imenne habeli feela. Ka hona, lijo li teng, empa re tobane le bothata ba ho fihlella. Haeba u sa khone ho lefa theko e behiloeng (letsatsi le leng le le leng ho phahama ka lebaka la likhakanyo tsa lichelete ka lihlahisoa tsa lijo, har'a tse ling) kapa u sa khone ho fumana mekhoa ea tlhahiso (mobu, metsi, lipeo joalo-joalo), ha le je.
Ke lintlha life tse khethollang tsamaiso ee ea temo le lijo? Ke mohlala o itšetlehileng haholo ka oli, ka tlhahiso e matla le tšebeliso ea mechine e meholo e hlokang mafura a mafura; ka tšebeliso ea lisebelisoa tsa lik'hemik'hale (likokoana-hloko, likokoanyana le tse ling) tse lokiselitsoeng ka oli; le lijo tse tsamaeang lik'hilomithara tse likete pele li fihla lipoleiti tsa rona ha li ne li ka ntlafatsoa boemong ba lehae.
Re na le mohlala o hlahisang phetoho ea maemo a leholimo. Ho ea ka mokhatlo oa GRAIN, ho feta 55% ea likhase tse futhumatsang lefatše li bakoa ke tsamaiso ena ea liindasteri, e nang le mohlala oa tlhahiso o remang meru le meru e sa tsoakoang, e senyang mobu, ka lijo tse tsamaeang libaka tse telele, ka lebaka leo. paballo dihatsetsing tse kgolo le ho tsamaisa sebaka se selelele.
Ke mohlala o kenyelletsang tahlehelo ea mefuta-futa ea temo. FAO e supa hore lilemong tse lekholo tse fetileng karolo ea 75 lekholong ea mefuta ea temo le mehlape e nyametse. Lijo tse tsejoang ke bo-ntate-moholo le bo-nkhono, esita le bo-ntate le bo-’mè, ha li amane haholo le seo re se jang. Lilemong tse mashome tsa morao tjena, ho bile le ho homogeneity e ntseng e eketseha mabapi le tšebeliso ea lijo, ka tahlehelo ea eseng feela ea mefuta-futa ea temo empa hape le tsebo ea setso.
Ho feta moo, temo ea liindasteri e fana ka lihoai le tsebo ea lihoai. Hajoale, naheng ea Spain ke 5% feela ea baahi ba mafolofolo ba lulang mahaeng 'me chelete ea temo ke 55% feela ea chelete e kenang ka kakaretso. Haeba li nyamela, lijo tsa rona li matsohong a mang?
Phetoho ea tikoloho le sechaba
Pele ho tšitiso eo mokhoa oa morao-rao oa tsoelo-pele o lebisitseng ho eona, re lemoha ho feta leha e le neng pele bohlokoa ba papiso e hlakileng ea Walter Benjamin ea neng a pheha khang ea hore moloko oa batho o ne o lebile joaloka terene e balehang ho ea lefikeng le karolo ea ba lekang ho fetola bophelo. lefatše ke ho hula mariki a tshohanyetso ha terene e atamela lefika.
Ha re tobane le koluoa ea lefats'e ea tikoloho, e hokahaneng le mathata a moruo le a sechaba, ho na le mabaka a mabeli a hanyetsanang a hanyetsanang. Ka lehlakoreng le leng, phaello ea nako e khuts'oane le ts'ebetso ea maano ea likhetho e sa feleng, e leng tšobotsi ea lipolotiki tsa lichelete le tsamaiso, tse kenyellelitsoeng ke boholo ba mebuso ea lefats'e. 'Me, ka lehlakoreng le leng, mohopolo oa nako e telele oa ts'ireletso ea botho, bophelo le ho leka-lekana le tlhaho, e emetsoeng ke mokhatlo oa toka ea boemo ba leholimo. Li emela libaka tse peli tse fapaneng. Ho rona, khetho e hlakile.
Ho bolela eng ho sireletsa pono ea phetoho ea sechaba le tikoloho sechabeng le moruo? Hona e bolela eng? Ka lehlakoreng le leng, ho koetlisa basebetsi ho tsoa makaleng a tlhahiso a sa bolokehang tikolohong (indasteri ea libetsa, likoloi, le kaho), ho boloka litokelo tsa mosebetsi le ho theha mesebetsi e mecha makaleng a ts'oarellang moruong joalo ka matla a tsosolositsoeng le agro-ecology. Ho bolela phokotso e kgolo ya dihora tsa ho sebetsa, ho sebetsa dihora tse seng kae ha o ntse o boloka meputso, ho theha mesebetsi e metjha le ho kgothalletsa kabo e leka-lekaneng ya mosebetsi wa lapeng le tlhokomelo pakeng tsa banna le basadi.
Ho bolela ho thibela ho lelekoa mosebetsing lik'hamphaning tse etsang phaello. Ke ntho e nyarosang hore ha Telefónica e phatlalalitse phaello ea rekoto ea li-Euro tse fetang limilione tse likete tse leshome ka 2010 e phatlalalitse morero oa eona oa ho fokotsa 20% ea basebetsi ba eona naheng.
E akarelletsa ho arola bocha leruo le chelete e kenang. Ea nang le boholo o lokela ho lefa haholo. Le ho loantša bomenemene ba lekhetho. Kajeno ho hakanngoa hore 'musong oa Spain bomenemene ba lekhetho bo lekana le li-Euro tse limilione tse likete tse 100 ka selemo, e leng makhetlo a mabeli ho fokotsa lekhetho leo Zapatero a batlang ho le etsa ka morero oa boipheliso oa 2010-2013. Ho e-na le ho thibela lipenchene, ho fokotsa meputso ea mekhatlo ea sechaba, ho etsa litšebeletso tsa sechaba ka poraefete joalo-joalo, ho ka lateloa maano a mang a lekhetho.
Mekhoa e meng e belaetsang likamano tsa thepa ea capitalist. Ho sireletsa sechaba sa tsamaiso ea lichelete le makala a mang a bohlokoa a kang matla. Libanka e lokela ho ba tšebeletso ea sechaba, e reretsoeng ho finyella litlhoko tsa sechaba.
Hoa hlokahala ho fokotsa tlhahiso e feteletseng le ho sebelisoa ha thepa, haholo-holo linaheng tse ruileng. Haeba motho e mong le e mong a ja joalo ka rona mona, re ka hloka lipolanete tse 'maloa tsa Lefatše. Ka hona, hoa hlokahala ho nahana bocha ka mohlala oa rona oa tšebeliso le ho fokotsa tšebeliso e sa lokang, e sa hlokahaleng, e sa hlokahaleng, e khahlanong le tikoloho le tšebeliso e feteletseng.
Ha e le hantle, logic ea tsamaiso ea bokapitale e hloka tšebeliso ena e qobelloang, ho rekisa thepa e hlahisoang ka tekanyo e kholo. Ka lehlakoreng le leng, e khothalletsa letoto la litlhoko tsa maiketsetso. Re lumela hore re hloka ho eketsehileng ho phela betere le ho thaba haholoanyane: thelefono ea morao-rao ea selefouno, liaparo tsa ho chenchela sehleng se seng le se seng.
'Me ka lehlakoreng le leng, tlhahiso e itšetlehile ka mochine oa ho felloa ke nako ho reriloeng: lihlahisoa li etsoa ho netefatsa hore li na le bophelo bo khutšoanyane' me li tla senyeha ka potlako e le hore li rekoe tse ncha: liselefouno li khaotsa ho sebetsa ka mor'a lilemo tse tharo, bahatisi tse hlophisitsoeng hore li khaotse ho sebetsa. Tokomane ea Cosima Dannoritzer "The Light Bulb Conspiracy" e e hlalosa hantle.
Ho nahana ka leano le khahlanong le bo-capitalist le anti-productivist ho fetola sechaba ke habohlokoa e le ho kenyelletsa menehelo ea mekhatlo ea matsoalloa a naha e kang khopolo ea "bophelo bo botle", e phahamisang likamano tse ling pakeng tsa botho le tlhaho tumellanong le Pachamama, “mme lefatshe”. Litlhoko tse ileng tsa phahamisoa ka matla Kopanong ea Mekhatlo ea Sechaba ea Seboka sa Lefatše sa Sechaba Belen (Brazil) ka Pherekhong 2009 le Sebokeng sa Batho sa Phetoho ea Boemo ba Leholimo le Litokelo tsa 'Mè oa Lefatše Cochabamba (Bolivia) ka April 2010.
Leha ho le joalo, sena ha se ho oela ho maikutlo a lerato kapa maikutlo a mokhatlo oa matsoalloa, empa ke ho kopanya liphallelo tsa bona le ho utloisisa litlhahiso tsa bona, ho batla lipuisano tse tebileng pakeng tsa mokhatlo oa matsoalloa, tikoloho le monahano oa socialist.
Halefa 'me u hlophise
Ntho ea pele ea ho tobana le tlokotsi ea sechaba le ea tikoloho ke khanyetso ea sechaba, tlhophiso le ho bokella, hobane liphetoho ha li etsahale ka tšohanyetso ho tloha holimo empa ke phello ea khatello le ntoa seterateng. Ka hona, hoa hlokahala ho theha khokahano e 'ngoe ea matla lipakeng tsa capital le basebetsi.
'Me ho se khone ho qobella liphetoho tse kholo ho maano a ka sehloohong ho hlalosoa haholo-holo ke bofokoli ba karabelo ea sechaba mathateng. Hobane haeba ho na le boemo ba leholimo boo ba-anti-capitalists le litsebi tsa tikoloho ba lokelang ho bo fetola ke hantle boemo ba sechaba. Lefapheng la kahisano, ka sebele re hloka ho futhumala ha lefatše.
Qetellong, se leng kotsing ke tharollo e tsitsitseng ea tlokotsi kapa sephetho se thehiloeng ho bo-ralipolotiki se khahlanong le bo-capitalist, setsebi sa tikoloho, sa basali le bonngoe. Boitšoaro ba basebetsi maemong a kang ana bo ka laoloa ke tšabo le boithati kapa ka bonngoe le khalefo khahlanong le ho hloka toka. Ba ka fetela likhethong tse tsoelang pele kapa ba fetohela ho mekhoa e meng ea maikutlo. Ha ho na kamano e ikemetseng pakeng tsa mahlomola le ho bokella sechaba, esita le ho fokotseha, pakeng tsa ho bokella le ho bokella ka kutloisiso ea bonngoe.
Re phela nakong e makatsang moo malaise ea cumulative e pharaletseng haholo, empa ka nako e ts'oanang ho na le ho itokolla ho hoholo le ho nyahama. Bothata ha bo kholise batho ba bangata hore mohlala oa hona joale ha o sebetse, empa ho e-na le hoo ho kholisa ba seng ba ntse ba arolelana tlhahlobo ena e ka khonang ho fetola lintho. Batho ba bangata ba hlōloa pele ba qala ho loana. 'Me ena ke tlhōlo e kholo ea tsamaiso ea bokapitale: ho etsa hore re lumele hore "ha ho na mokhoa o mong". Tlhōlo ea menahano ea rona e kopaneng.
Phephetso e larileng ka pele ke ho fetola merusu ea sechaba hore e be khothatso le ts'ebetso e kopanetsoeng, le ho aha bocha moetlo oa ho bokella, bonngoe le ho kenya letsoho litabeng tse kopanetsoeng, mosebetsing, libakeng tsa boahelani, litsing tsa boithuto. 'Me hoa hlokahala ho fumana tlhōlo ea konkreite, ho bontša molemo oa ho bokella, ho haha matla le ho lokisetsa tlhōlo e ncha.
Ka nako e telele batho ba bile le phihlelo, ka kakaretso, ho hlōloa le ho hlōleha, 'me re hloka mehlala e hanyetsanang ho bontša hore hoa khoneha ho fetola lintho. Ke lumela hore, hantle, phello ea bohlokoa ka ho fetisisa ea liphetohelo tsa lefats'e la Maarabia, bakeng sa mekhatlo e meng ea Europe, ke hore ba bontša hore ho bokella, ho loana, ho hlophisa, ho ea literateng, ho sebetsa, hore metheo ea tsamaiso ea hona joale. ha li matla joalo ka ha li bonahala kapa li batla hore re li lumele le hore ha merusu e fetoha khalefo le khalefo ho ba ho bokella batho ba bangata, matla a ba tlase a fetoha a ke keng a thijoa.
Tlhokomelo ea tikoloho ka tloaelo e boetse e behile khatello e kholo ea ho fetela ka nģ'ane ho ho bokella, ho khothalletsa phetoho ea litekanyetso, ho fetola bophelo le mekhoa ea letsatsi le letsatsi le ho aha mekhoa e meng e reretsoeng, mona le hona joale, "lefatšeng le leng".
Ho latela pono ena, ketso ea motho ka mong e bohlokoa hobane e fana ka botsitso mabapi le seo re se emelang, e bonts'a 'me e beha monyetla oa litloaelo tse ling tsa letsatsi le letsatsi lenaneong. Ba batlang ho fetola lefatše ba lokela ho leka ho fumana momahano e ka bang teng pakeng tsa seo re se etsang le seo re se buang. Le hoja motheong oa hore ho lumellana ho feletseng tsamaisong ea bokapitale eo re phelang ho eona ho ke ke ha khoneha.
Empa hape re tlameha ho hopola hore ketso ea motho ka mong ha ea lekana, ha ea lekana. Ka linako tse ling u ka lumela hore ka ho fetola mekhoa ea rona ea letsatsi le letsatsi, ka bonngoe, re tla fetola sechaba sa rona, 'me ha ho joalo. Ketso ea motho ka mong ha e hlahise phetoho ea sebopeho. Tsena li tla khoneha feela ka liketso tse kopanetsoeng. Hoa hlokahala ho senya tšōmo ea hore liketso tsa rona ka bomong, ka botsona, li ka hlahisa liphetoho tsa sebopeho. Ka lehlakoreng le leng, mekhatlo e meng ea sechaba e hatisa haholo ho aha lihlekehleke tse ling tseo e seng tsa bokhapitale ho fetola sechaba ka mokhoa o khahlanong le bo-capitalist, ka ho lokolla libaka. Mohlala o motle oa litloaelo tsena, har'a tse ling, ke motsamao oa likoporasi le lihlopha tsa bareki ba agro-ecological.
Khōlo ea bona naheng ea Sepanishe lilemong tse leshome tse fetileng e bile ea bohlokoa haholo 'me ho bile le liphihlelo tse likete ho pholletsa le naha, le lihlopha tsa bareki ba sebakeng seo, ba thehang kamano e tobileng le mohlahisi le / kapa sehoai sa sebakeng seo le ho hlahisa mohlala o mong oa tlhahiso, kabo. le tshebediso e itshetlehileng hodima tshepo, katamelano, tlhahiso e thehilweng ho balemi le tikolohong.
Ha e le hantle, Andalusia e bile pula-maliboho ea nang le liphihlelo tsena. Re bua ka matsapa a ipapisitseng le tlhokahalo ea boipuso ba lijo, ho khutlisa taolo holim'a maano a temo le lijo, bokhoni ba rona ba ho etsa qeto ea hore na re ja eng ho e-na le lichaba tse 'maloa tse laolang ketane ea lijo le ho beha lithahasello tsa bona ka holim'a litlhoko tse kopanetsoeng.
Ka linako tse ling ho ka 'na ha e-ba le boikutlo bo itseng ba liphihlelo tsena le bokhoni ba libaka le merero ena' me ho ka bonahala eka ho matlafatsa merero ena le ho e atolosa ho lekane ho fetola lefatše. Empa sena ha se joalo.
Bakeng sa likoporasi le lihlopha tsa bareki ba agro-ecological, haeba ke batla ho ja lihlahisoa tsa manyolo hoa hlokahala hore li-GMO li thibeloe hobane ho phelisana hammoho pakeng tsa temo ea morao-rao le e tloaelehileng le ea manyolo ha ho khonehe. Ka hona, re hloka liphetoho tsa lipolotiki tse ka fumanoang feela ka ho bokella bongata
Le hoja ho hlakile hore ho hahoa ha mekhoa e meng ea libaka, bophelong ba letsatsi le leng le le leng, ho sebelisoa, mecha e meng ea litaba, joalo-joalo, ke ntho ea bohlokoa. 'Me ts'ebetso leha e le efe ea sechaba ea bongata e tla ba le maoto a letsopa haeba e sa tšehetsoe ke marang-rang a teteaneng a mekhatlo le likopano, hammoho le mokhatlo o matla oa basebetsi le oa boahelani.
Empa mekhoa e joalo ea lehae le ea letsatsi le letsatsi e ke ke ea e-ba kotsi ea ho batla ho bokella le ho hlophisa bongata ba basebetsi le mafapha a tummeng. Ntle le batho ba fokolang ba mafolofolo, phetoho ea sechaba e tla tsoa ketsong e kopanetsoeng ea bongata ba baahi. Ho fetola lefatše hase mosebetsi oa ba seng bakae empa ke mosebetsi oa ba bangata.
Ka lehlakoreng le leng, mosebetsi o mong o potlakileng ke oa ho khothaletsa khokahanyo ea lintoa, ho theha libaka tsa ho bua le ho netefatsa hore ha li aroloe. E tlameha ho hopoloa hore bokhaphithaliste ba neoliberal bo thea matla a bona ho khaohaneng le ho qhalaneng ha bohle ba hateletsoeng le ba hlekefelitsoeng. "Arola 'me u buse" e bile katleho e kholo ea neoliberalism.
Re phela sechabeng se ntseng se eketseha se arohaneng: pakeng tsa matsoalloa le bajaki, batho ba sa sebetseng le basebetsi ba nang le mesebetsi, pakeng tsa basebetsi ba tsietsing le ba tsitsitseng. Empa moo tsamaiso e behang marako, re tlameha ho khothaletsa khokahanyo lipakeng tsa likhohlano le likhohlano tsa sechaba.
E mong o ile a tloha tlase
Le hoja khanyetso ea sechaba e le qalo ea ho fetola lintho, ka boeona ha ea lekana. Re hloka ho hlalosa leano le leng le pharaletseng le khahlanong le bo-capitalist le amanang le lintoa le metsamao, hobane ha re batle ho itokolla ho ba sehlopha sa khatello ho ba busang.
Ka tsamaiso ea hona joale, hoa hlokahala ho hlokomela ho se khonehe ka ho feletseng le ho hloka boikemisetso ba lipolotiki ho hegemonic e setseng ho fetola sechaba le ho loantša tlokotsi ea sechaba le ea tikoloho. Mekha ea Europe ea demokrasi ea sechaba e se e le nako e telele e ikamahanya le lithahasello tsa lichelete tse kholo 'me e na le maqhama le mekhatlo e ikemetseng. Khohlano ea lipolotiki le ea khoebo le menyako e potolohang ke litaba tsa letsatsi le letsatsi. Palo ea bao e kileng ea e-ba bo-ralipolotiki ba lutseng maemong libotong tsa batsamaisi ba lik'hamphani tse kholo tsa Spain e ntse e eketseha.
Demokrasi ea sechaba ha e na morero oa eona bakeng sa mokhoa oa ho tsoa mathateng, ho feta tsamaiso ea lithahasello tsa lichelete. 'Me bongata ba libopeho tse ka letsohong le letšehali, joalo ka ha ho le joalo ka Mekha e mengata ea Makomonisi kapa Mekha e Green, e se e le matla a khaotsoeng mathateng, a etelletsoeng pele ke "malapa", a hlophisitsoeng ka botlalo a bile a le tlasa demokrasi ea sechaba. Sena ha se bolele hore ha ba na batho ba bohlokoa ba nang le pono e 'ngoe, empa ha ba na bokhoni ba ho ba le tšusumetso. Ha e le hantle, Makomonisi le Matala a fetohile lisebelisoa tsa likhetho, tsa mekhatlo le tsa mecha ea litaba, tse nang le motheo o se nang letho oa sechaba 'me li lahlile pono ea ho bokella le ho loana sechabeng.
Bongata bo setseng, ka bomalimabe, bo lahlehetsoe ke tabatabelo efe kapa efe ea ho fetola sechaba ho tloha tlase le ho le letšehali. Mekhatlo e tloaelehileng ea lepheo le letšehali e ka ba le botšepehi ba likhetho, e fumana tšehetso e le bobe bo fokolang, empa ha e na botšepehi ba lipolotiki e le lisebelisoa tse molemo tsa ho fetola lefatše lena. Taba ea European Greens ke mohlala oa phetoho ena. Ba hōlile ka likhetho ka tšehetso ea lihlopha tse bohareng tse khathetseng ke demokrasi ea sechaba, empa ke sekhele sa likhetho.
Tabeng ea Sejeremane, Greens, ho tloha qalong ea lilemo tsa bo-1980, e ile ea ea, ka nako e khutšoanyane haholo, ho tloha ho e-na le mekhoa e meng e khahlanong le tsamaiso le e feteletseng ea ho ba matla a tsamaiso ea 'muso le tokiso ea tsamaiso, ho tloha ho ba le pono e khahlanong le sesole ho ea ho sireletsa bomo ea Kosovo ka 1999.
E 'ngoe ea mehlala e metle ea ho theha le ho lahla tebello ea 'nete ea phetoho ke European Greens e se e le Iceland, moo, ka la 9 Mmesa le lekhetlo la bobeli, baahi ba hanne ka referendum tumellano ea hore' muso oa Iceland, o thehiloe ke Social Democrats le Greens, ba ne ba saenetse le bo-ralichelete ba Europe. Tlhahiso e ne e le ho lefa lidolara tse limilione tse 5,200 ho li-insurers tsa libanka tsa Brithani le tsa Madache. Batho ba Iceland ba itse "che". Hobane ena ha se mokhoa oa ho loants'a koluoa ea tikoloho le ea sechaba eo re tobaneng le eona.
Khahlanong le "le letšehali" lena re tlameha ho aha e 'ngoe e ka tšeptjoang e setseng e le sesebelisoa se molemo sa ho loantša neo-liberalism le phetoho ea sechaba. Le letšehali le itšetlehileng ka pono ea leano la khefu le logic ea capital, boitlamo ho mathata a sechaba le lipolotiki tse sa kang tsa nkoa e le mosebetsi. Lipolotiki e ke ke ea e-ba boinotšing ba sehlopha sa bo-ralipolotiki ba litsebi ba etsang hore e be modus viviendi.
Ena e 'ngoe e setseng e ke ke ea ba le setsi sa eona sa matla a khoheli e le ho sebetsa litsing; setsi sa eona se tlameha ho ba seterateng, ho bokella le ho hlahisa litlhahiso tse hanyetsanang le sechaba le setso. Mona ke moo leqele le tlamehang ho ba le mola oa lona oa tšebetso. Hobane u ke ke ua loants'a neoliberalism le capitalism mme ka nako e ts'oanang oa laola maano a bona.
Sena ha se bolele hore ha ho hlokahale ho sebetsa litsing kapa ho ba teng litlholisanong tsa likhetho. Re tlameha ho kenya letsoho ho tsona ho qholotsa monopoly ea boemeli ba lipolotiki ba mekha e nang le bona. 'Me ho ba le batho ka har'a litsi (masepala, Palamenteng joalo-joalo) ho molemo joalo ka sebuela-hole bakeng sa mathata, mehopolo le litlhahiso tse ling, joalo ka boto e utloahalang. Ke ho sebelisa liofisi tsa sechaba bosebeletsing ba ho bokella batho.
Re hloka le letšehali le ikemetseng ho tsoa ho logic ea mekhatlo, e se nang maqhama a lichelete kapa a maikutlo. Mekhatlo e meholo ea lipolotiki le mekhatlo ea basebetsi e se e hokahane le litsi le libanka. ’Me hangata ba itšetlehile ka lintho tsena hore ba phele.
Le letšehali leo re le hlokang le tlameha ho boloka boikemelo ba lona mabapi le mebuso ea tokoloho ea sechaba. Tšebelisano ea 'muso le demokrasi ea sechaba ha e lebise tsoelopeleng ea kaho ea e 'ngoe e letšehali, empa ho fapana le hoo, e lebisa ho ikhula. Re na le mehlala e mengata e bontšang ho hlōleha ha mebuso ea bongata bo setseng. Ka mohlala, Fora, ka 'muso oa Jospin o theiloeng ke Mokha oa Bososhiale, Mokha oa Makomonisi le Batala, ka 1997, e leng o mong oa mebuso e ileng ea etsa poraefete haholo historing ea morao tjena ea naha. Kapa Italy, mmuso oa Romano Prodi le Makomonisi oa Rifondazione oo, ka mor'a lilemo tse 'maloa tsa ho ba teng, o ileng oa soabisa motheo oa oona oa sechaba hoo Berlusconi a ileng a khutlela pusong.
Catalonia, ho fetela ha Inciativa ka Catalunya Verds (ICV) ho 'muso oa Generalitat, le PSC le ERC, ke mohlala o motle ka ho fetisisa oa hore na le letšehali le tla hahuoa joang le ke ke la behoa ka mokhoa o tlaase ho demokrasi ea sechaba. Kakaretso ea ho leka-lekana ea tsamaiso, ho feta mehato e itseng e tiileng, ha e amane le phetoho ea sechaba empa e fapane feela. Tokafatso ea tikoloho eo ICV e e entseng molemong oa ho busa le PSC e ne e le puo e susumetsoang ke le letšehali, empa 'nete e fapane: hole le ho hula Mokha oa Bososhiale ka letsohong le letšehali, ICV e huletsoe ka letsohong le letona le tloaelo ea maano a hananang le lenaneo la ona.
Tabeng ea ICV, sena se se se bonahala haholo maemong a mararo. Boemong ba sechaba le moruo, ho sheba ka tsela e 'ngoe mabapi le ho falla ha khoebo le ho etsa privatizing, mohlala, lirapeng tsa boikhathollo le lirapa Barcelona. Sebakeng sa tikoloho, ho inehela kahong ea meaho e meholohali joalo ka sehokelo sa motlakase sa Very High Tension, Quart Cinturo, le tse ling. 'Me lebaleng la litokelo tsa demokrasi, ka maikutlo a soabisang a Lekala la Litaba tsa ka Hare le hlooho ea Mossos de Esquadra [sepolesa sa Catalan] se ikarabellang bakeng sa liketsahalo tse tebileng tsa khatello nakong ea ho qetela ea mmuso.
Ka hona, hoa hlokahala hore ho thehoe mokhoa o mong o tla roba monopoly ea boemeli ba lipolotiki bo neng bo tšoaretsoe ke mekha ea setso. Ha ho na mekhoa e khuts'oane ea ho haha ena e 'ngoe e setseng, e hlileng e tla ba litholoana tsa ho kopana pakeng tsa batho le mekhatlo e fapaneng le phello ea ho kenya letsoho ha baitseki ba bangata mekhatlong e sa hlophisoang ea sechaba e loanang ka mahlakoreng a sa tšoaneng.
Empa ho ntse ho e-na le ho se tšepane ho hoholo le lipelaelo mabapi le ts'ebetso ea lipolotiki ka bongata ba batšehetsi ba lehlakore le letšehali, ka lebaka la ho leka-lekana ha liphihlelo tse hlōlehileng tsa lekholong la mashome a mabeli la lilemo. Le hoja boemong bo itseng ba lipolotiki, bothata, mathata a ho hanyetsa sechaba a tla phahamisa butle-butle tlhokahalo ea ho haha mokhoa o mong oa lipolotiki o sa felle feela mesebetsing ea sechaba.
Tlhokahalo ea ho haha mokhoa o mong ke phehisano eo re lokelang ho e beha bophelong ba lipolotiki, sechabeng le setso sa ho le letšehali naheng ea Spain. ‘Me the alternative that we have to build is an alternative of a sharp break, of struggle, not a political project e reretsoeng ho laola se teng.
Hangata, bakeng sa maqhubu a fapaneng a letšehali, e 'nile ea e-ba ho leka ho lumellana le logic ea setheo le moelelo oa phetoho: ho sireletsa khopolo ea "mokha oa ntoa le mokha oa' muso", empa phihlelo e sebetsang e bontšitse hore sena se hanyetsana ka ho feletseng 'me se qetella e le ka ho le letšehali mabapi le ho hoholeha le tsamaiso ea setheo.
Kajeno maano a lepheo le letšehali a bolela ho tobana le mohopolo oa capital, mohopolo o sa lumelleng le liphetoho tse nyane. E bolela ho sebetsa ho bula tlolo ea tsamaiso ea lipolotiki, ho haha matla le ho hlahisa maemo a ho finyella bongata ba sechaba molemong oa phetoho ea mohlala.
Sepheo sa leqele e tlameha ho nka matla "ntle le ho nkoa ka matla", ntle le ho ts'oaroa ke ba morao-rao, joalokaha Olivier Bensancenot a boletse. Ho sebetsa ho hlophisa khanyetso, ho bokella sechaba, ho ntšetsa pele mehopolo e khahlanong le bo-capitalist le ho aha morero o mong oo ka letsatsi le leng e ka bang hegemonic le ho etsa lipolotiki tsa phetoho ea 'nete.
Ha re phethela. Tlokotsi ea tsoelo-pele ea kajeno e re beha ka pele ho mathata a maholo. Re tlameha ho hlokomela hore ha re na litlolo tsa boselamose kapa litlolo tsa mohlolo ho fetola tsamaiso, joalokaha rafilosofi oa Mofora Daniel Bensaïd a boletse, "A re se keng ra ithetsa, ha ho motho ea tsebang ho fetola lefatše". Empa re na le lintlha tse ling mabapi le hore na ho etsoa joang le likhopolo-taba tse ling tse sebetsang: ho qala ka khalefo, ebe joale borabele le ketso e kopanetsoeng.
'Me leetong lena le sa tsitsang la ho fetola lefats'e, mesebetsi ea batho ba kang José Saramago, ntle ho pelaelo, ke moelelo o motle oa ho re tataisa le ho netefatsa hore ha re lahlehe tseleng.
*Puo kopanong ea sehopotso sa José Saramago Univesithing ea Granada, 28 Mmesa 2011. E phatlalalitsoe ho Pono ea Machaba, Phato 2011.
Esther Vivas ke setho sa Setsi sa Lithuto mabapi le Metsamao ea Sechaba (CEMS) ho Universitat Pompeu Fabra. Ke sengoli sa buka ea Sepanishe "Ema khahlanong le sekoloto sa kantle" le mohokahanyi oa libuka hape ka Sepanishe "Supermarkets, No Thanks" le "Fair Trade e lebile hokae?" Hape ke setho sa boto ea bahlophisi ea Viento Sur.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate