Moelelo oa bososhiale ba demokrasi - motsoako oa demokrasi ea lipolotiki le moruo - ha ea lokela ho ba sephiri ho Maamerika. Ntle le moo, mananeo a bososhiale a amohetsoe lichabeng tse ling tse ngata tsa demokrasi. 'Me, ha e le hantle, Maamerika a bonahala a thabile ka ho lekaneng ka mekhatlo e mengata ea sechaba ea demokrasi United States, ho kenyeletsoa likolo tsa sechaba, lirapeng tsa boikhathollo tsa sechaba, melao e fokolang ea moputso, Tšireletso ea Sechaba, seea-le-moea sa sechaba, inshorense ea ho hloka mosebetsi, liunivesithi tsa sechaba, Medicare, lilaebrari tsa sechaba, tšebeletso ea poso ea US, litsela tsa sechaba, le lekhetho le phahameng ho barui.
Leha ho le joalo, palo e kholo ea Maamerika e bonahala e ferekane ka mokhoa o makatsang mabapi le bososhiale ba demokrasi. Mmesa ona, holong ea toropo ea CNN New Hampshire, motho ea tlileng kopanong o ile a tletleba ho Senator Bernie Sanders, ’muelli ea ka sehloohong oa bososhiale ba demokrasi, hore lelapa la ntat’ae le ile la tloha Soviet Union, “le balehela a mang a maano a bososhiale ao ho bonahalang a labalabela ho a sebelisa naheng ena.” Sanders o ile a arabela: “Na ke maikutlo a lōna a hore ke ne ke tšehetsa kapa ke lumela bokomonisi ba bolaoli bo neng bo le teng Soviet Union? ha ke etse joalo. Ha ho mohla nkileng ka etsa joalo, ’me ke ile ka e hanyetsa.” O boetse a re: "Se boleloang ke demokrasi ea demokrasi ho 'na ke hore re holisa Medicare, re fana ka monyetla oa thuto ho Maamerika ohle, re aha bocha meaho ea rona e putlamang."
Empa, leha Sanders ' botumo ba motho le botumo ba mananeo o buella, palo e kholo ea Maamerika―haholo-holo ho tsoa melokong ea khale― lula u sa phutholoha ka "socialism." Ha ho makatse hore ebe Donald Trump le batho ba bang ba Rephabliki ba nepahetseng ba nkile sena ho tšoaea Democrats e le mokha oa bompoli ba bososhiale.
Hobaneng ha bososhiale -esita le ntho e ngotsoeng ka mokhoa o se nang molato e le bososhiale ba demokrasi - e na le sekhobo see?
Qalong, “socialism” e ne e le lentsoe le sa hlakang, le akaretsang mefuta e fapaneng ea mekhoa e fapaneng ho fumana tekano e kholoanyane moruong. Tsena li ne li akarelletsa bososhiale ba Bokreste, bososhiale ba utopian, bososhiale ba Marxian, syndicalism, bososhiale ba ho iphetola ha lintho, le bososhiale ba phetohelo. Ka nako e itseng, mekha ea Bososhiale linaheng tse ngata, ho akarelletsa le Mokha oa Bososhiale oa Amerika, e ne e e-na le mekhoa ena e sa tšoaneng.
Empa Phetohelo ea Bolshevik ea 1917 e ile ea baka karohano e sa feleng mokhatlong oa lefatše oa bososhiale. Bolsheviks, baphonyohi ba nyarosang ba bompoli ba puso ea Bo-Czarist e bileng teng makholong a lilemo a Russia le batšehetsi ba matla ba phetohelo ea bososhiale, ba ne ba nka tsela ea demokrasi, ea paramente e lateloang ke mekha ea Bososhiale ea linaha tse ling ka ho soma. Ka lebaka leo, ka ho ipitsa Makomonisi, a ile a theha mekha ea Makomonisi linaheng tse ling ’me a kōpa “bafetoheli ba ’nete” hore ba ikopanye le ’ona. Ba bangata ba ile ba etsa joalo. Ka lebaka leo, mokhatlo oa lefatše oa bososhiale o ile oa arohana pakeng tsa mekha ea Bososhiale (e itlhommeng pele likhethong tsa mekha e mengata le tokoloho ea sechaba) le mekha e hlōlisanang ea Makomonisi (e hlohlelletsang phetohelo e mabifi e lateloang ke bompoli ba Mokha oa Makomonisi).
Leha ho na le phapang e hlakileng lipakeng tsa mekha ea Bososhiale (e khothalletsang bososhiale ba demokrasi, eo hangata e bitsoang demokrasi ea sechaba) le mekha ea Makomonisi (e khothalletsang mohlala oa puso ea Soviet Union le lithahasello tsa Soviet), hammoho le bora bo babang seo hangata se neng se le teng pakeng tsa bona, Maamerika a mangata e amanang le e nngwe.
Pherekano ena e ile ea matlafatsoa, lilemong tse mashome tse ileng tsa latela, ke tšekamelo ea Makomonisi ea ho khomarela lentsoe “socialist.” Kaha "socialism" e ne e e-na le moelelo o motle ho batho ba bangata lefatšeng ka bophara, baeta-pele ba Makomonisi ba ne ba atisa ho pheha khang ea hore Bososhiale e ne e se "socialist" ho hang, le hore Makomonisi e ne e le bona feela “bososhiale” ba ’nete. Ba ile ba bolela hore lichaba tse eteletsoeng pele ke Makomonisi ke tsona feela tse emelang "Socialism ea 'nete."
Ha e le hantle, mekha ea Makomonisi le ea Bososhiale e ne e sa tšoane hakaalo. The ’Muso oa Soviet Union ’me hamorao mebuso ea Makomonisi e sa kang ea khethoa― joalo ka mebuso ea bo-fascist le e meng e nepahetseng - e ile ea tsebahala e le bohatelli bo sehloho bo ileng ba qala ho koalloa chankaneng ka bongata, tlhokofatso le polao. Ka lebaka leo, Makomonisi a mangata a ile a nyahama, a itokolla liphathing tsa ’ona, kapa a batla ho a fetola, athe merusu e tloaelehileng e ile ea liha mebuso ea bohatelli ea Makomonisi. Ka lehlakoreng le leng, Mekha ea Bososhiale e ile ea hlōla likhetho khafetsa 'me ea busa lichaba tse ngata moo, ka mokhoa o fokolang, li ileng tsa kenya mananeo a puso ea sechaba ka sechaba. Ha ho moo mananeo ana a ileng a lebisa timetsong ea demokrasi ea lipolotiki.
Ho sa le joalo, Mokha oa Bososhiale oa Amerika o ile oa qhalana butle-butle. Lebaka le leng la ho fokotseha ha eona e ne e le khatello ea mmuso nakong ea Ntoa ea I ea Lefatše le ka mor’a ntoa ea “Red Scare”. E 'ngoe e ne e le hore, ka bo-1930, Democratic Party e amohetse tse ling tsa sethala sa eona (ho kenyeletsoa le lenaneo le leholo la mesebetsi, Ts'ireletso ea Sechaba, lekhetho la leruo, litokelo tsa mekhatlo ea basebetsi, le molao o tlase oa moputso) mme e amohetse boholo ba libaka tsa eona. Sebakeng sa ho amohela metso ea bososhiale ea maano ana a tsebahalang, Mopresidente Franklin Roosevelt le Democrats ba ile ba khetha ho bua ka Tumellano e Ncha bakeng sa "motho ea tloaelehileng." Ho qhekella hona ho ile ha matlafatsa Mademokrate le ho nyenyefatsa le ho feta Mokha o ntseng o putlama oa Socialist.
Ka ho arabela, ba-Conservative-haholo-holo likhoebo tse kholo, beng ba eona ba ruileng, le basireletsi ba bona ba lipolotiki - ba ile ba itšoara joalokaha eka ho fihlile phetohelo e khubelu. Ho hlasela Social Security, Mokhonkerense oa Rephabliki Daniel Reed o ile a bolela esale pele hore “ho tla utloahala kotlo ea mohatelli.” Ka January 1936, ho sejo sa gala e tšehelitsoe ke American Liberty League, sehlopha sa baetapele ba khoebo ba ruileng le baetapele ba mekhoa e metle, Al Smith - 'Musisi oa mehleng oa New York ea neng a fetohetse tsamaiso ea Roosevelt haholo - a bua le kopano le bamameli ba seea-le-moea sa naha. Ha a qosa ka hore New Dealers e thehile “sethala sa Bososhiale,” o ile a tiisa hore “ho ka ba le motse-moholo o le mong feela, Washington kapa Moscow. Ho ka ba le moea o le mong feela oa ’muso, moea o hlakileng, o hloekileng, o hloekileng oa Amerika e lokolohileng, kapa moea o litšila oa Russia ea bokomonisi.”
Nakong ea ntoa ea Cold War ea Amerika le Soviet Union, bahanyetsi ba ne ba atisa ho sebetsa moleng ona oa tlhaselo. "Haeba Medicare e fetela molaong, litlamorao e tla ba tse mpe ho feta kamoo ho nahanoang," Ronald Reagan o ile a lemosa bamameli ba seea-le-moea mathoasong a bo-1960. “’Na le uena re tla qeta lilemo tsa rōna tsa ho likela ha letsatsi re bolella bana ba rōna, le bana ba bana ba rōna, hore na ho ne ho le joang Amerika ha banna ba ne ba lokolohile.” Khahlanong le semelo sena, Mademokrate a mangata a ile a suthela hole le lentsoe “socialism,” athe bongata ba sechaba ba ile ba le ngola feela e le litanka tse bolelang ho Red Square ea Moscow.
Morao tjena, ha e le hantle, ho nyamela ha Soviet Union le lichaba tse ling tse ngata tsa Makomonisi, ho eketseha ho se lekane ha moruo, mohlala o motle oa puso ea sechaba ka sechaba ea Scandinavia, le Bernie Sanders. Americanization ea "socialism" li ntlafalitse botumo ba "socialism"―ka sebopeho sa eona sa demokrasi ea demokrasi - United States.
Mohlomong ke pele ho nako ho bolela esale pele hore Maamerika a mangata qetellong a tla lemoha sebopeho sa demokrasi ea mananeo a mangata ao a a ratang. Empa ka sebele seo ke ntho e ka etsahalang.
Dr. Lawrence Wittner, e kopantsoeng ke PeaceVoice, ke Moprofesa oa Ntoa e hlahang ho SUNY / Albany le mongoli oa Ho Loantša Bomo (Stanford University Press).
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate