E binoa ka molumo oa katara, mantsoe a pina ea pina eo ke e ratang ka ho fetisisa ea punk ea qala:
Sontaha sa khale se tenang hoseng,
Monna-moholo o tsoa a hlatsoa koloi,
Mme o ka kichineng a pheha dijo tsa Sontaha…
E lokollotsoe ka 1979 ‘Modumo wa Ditoropo’ ka Litho li etsa setšoantšo sa lenyalo la moetlo le karohano ea mesebetsi ea malapeng e thehiloeng ho tekano. Empa lintho li fetohile ho tloha ka nako eo, na ha ho joalo?
Che, ha e le hantle, che. E susumetsoa ke leqhubu la bobeli la Feminism ea lilemo tsa bo-1970 ho bile le phetoho e tsoelang pele mabapi le likarolo tsa bong ka lapeng empa, joalo ka ha. phuputso e ncha ea ComRes li bontša, basali ba tsoela pele ho etsa boholo ba mesebetsi ea lapeng. E rometsoe ke BBC Radio 4's Woman’s Hour, phuputso eo e fumane hore, ka karolelano, basali ba UK ba qeta lihora tse 11.5 ba etsa mosebetsi oa lapeng, ha banna ba etsa lihora tse tšeletseng feela.
Tlhahiso ena e nyahamisang e tiisa liphuputso tsa morao-rao tse entsoeng ke Mokhatlo oa Tšebelisano Moruong le Ntlafatso, e Setsi sa Lipatlisiso tsa Leano la Sechaba le 2014 Global Trends Survey. Ba morao-rao ba fumane hore ho se leka-lekane likamanong tsa UK ho bonahatsa ka kakaretso karolelano ea machaba, 'me basali ba supileng ho ba leshome linaheng tse 20 ba tlaleha hore ba ikarabella haholo bakeng sa ho pheha, ho reka lijo le ho hloekisa malapa.
Boholo ba mesebetsi ea lapeng e sa thabiseng le e tloaelehileng ka linako tsohle ‘ke ea’ basali. Ka mohlala, phuputso ea Woman’s Hour e fumane hore karolo ea 83 lekholong ea basali e itse ba na le boikarabelo ba ho hloekisa ntloana. Ka lehlakoreng le leng, mefuta ea mesebetsi ea lapeng eo ka tloaelo banna ba e nkang boikarabelo, e kang ho hlokomela ntlo le ho lema, hangata e ka etsoa ka boithatelo ’me ho ka thoe, ho ea ka mantsoe a mongoli e mong, ‘e lekanyeditseng boemo ba boiketlo'. Ka kakaretso ha banna ba thusa ka mosebetsi oa lapeng ke sona seo hantle - thuso, ka seoelo e tlamang kapa e le tloaelo.
Joale ha ho makatse, ho sibolla seo, ka karolelano, ha banna ba fallela le molekane oa mosali ho kopanela ha bona mosebetsing oa ntlo ho oa. 'Me, e, u kile ua e nahana - ha mosali ea se nang molekane a fallela le molekane oa monna ho kenya letsoho ha hae mosebetsing oa ntlo ho eketseha. Karabelo e tloaelehileng ke ho pheha khang ea hore ho se leka-lekane hona ho tsoelang pele ka lapeng ho itšetlehile ka tlatsetso e kholo ea banna e le mofepi ea ka sehloohong. Ho iphapanyetsa maikutlo a bokhoba a khang ena, e siiloe ke nako, ka 41% ea basali joale ba fumana chelete e fetang halofo ea bona. Ho feta moo, ho ea ka 2013 European Social Survey Basali ba Brithani ba sebetsang lihora tse fetang 30 ka beke ba ntse ba etsa likarolo tse peli ho tse tharo tsa mosebetsi oa lapeng.
Ke hobane'ng ha boemo bona ba ho se lekane bo ntse bo tsoela pele? Setsebi sa kahisano Susan Meushart, mongoli oa Wifework: Se Boleloang ke Lenyalo Bakeng sa Basali, o lumela hore sena se ka hlalosoa ka mokhoa o itseng ka khopolo ea 'pseudomutuality' - 'boemo ba litaba boo ho bona mahlakore ka bobeli a ipolelang hore a na le maikutlo a lekanang,' me a etsa eka ba arolelana ka ho lekana, ha ba ntse ba phela ka lenyalo ho latela tekano e thata-thata- Ka mokhoa o bonolo, banna ba bonahala ba tšoenngoa ke sena ka ho khetheha, le Adam Ludlow oa ComRes. ho hlokomela hore hangata banna ba lekanyetsa boholo ba mosebetsi oa lapeng oo ba o etsang.
Hape re tlameha ho tobana le taba ea hore banna ka kakaretso (thuto ea bohlokoa) ba na le thahasello ea ho boloka maemo a teng. Kamano e tloaelehileng ea batho ba bong bo fapaneng e molemo ho eena. Ka lehlakoreng le leng, phihlelo ea basali ea banyalani e tla ikutloa e le betere ha kamano e ntse e tsoela pele ho tloha ho 'boikemisetso' bona ba setso. Ho belaella maemo a teng ke ho ipeha kotsing ea likhang tse sa hlakang. Mme le fa mosadi a ka tsosa kgang eno banna ba ka dirisa mefuta e e farologaneng ya go tila, go itatola, go tshosetsa, mme mo malapeng a mangwe, le e leng thubakanyo.
Joale ke eng se lokelang ho etsoa? Joalo ka mathata ohle a sechaba, senotlolo ke leano la 'Muso. Ka 2011 Univesithi ea Oxford thuto e fumane linaha tsa Nordic tse khothalelitseng basali ho kena mosebetsing ka ho fana ka phomolo e ntle ea bakhachane le bo-ntate le litšebeletso tsa sechaba tsa tlhokomelo ea bana li na le tekano e kholo ho arolelana mesebetsi ea ntlo. Phokotso ea beke e tloaelehileng ea ho sebetsa ho lihora tse 30, joalo ka ha ho buelloa ke Motheo o Mocha oa Economics, e ka boela ea thusa ka ho fa balekane ka bobeli nako e eketsehileng eo e seng ea mosebetsi.
Ho na le liketso tseo motho ka mong a ka li etsang. Joaloka motho eo ka kakaretso a etsang boholo ba mesebetsi ea tlhokomelo ea bana, basali e ka ba bahlohlelletsi ba phetoho sechabeng. Bukeng ea hae m'a lelapa - lilemo tse 40 selemong sena - mongoli oa basali Ann Oakley o pheha khang ea hore basali ba ka ruta barali ba bona ho se be basali ba malapa, le bara ba bona ho etsa mosebetsi oa ntlo. Re lokela ho hana mesebetsi e tloaelehileng ea botona le botšehali ’me re khaotse ho hlalosa mosebetsi o itseng e le ‘mosebetsi oa basali’ ’me mosebetsi o mong e le ‘mosebetsi oa banna.’ Leha ho le joalo, kaha bothata bo boholo ke ho hlōleha ha banna ho etsa mesebetsi e lekaneng ea lapeng, ke boikarabelo ba banna ho etsa mosebetsi o mongata. ho tlola ho hoholo hoa pele ho etsa phetoho e hlokahalang. Potso bakeng sa banna ba ka ntle: ke hangata hakae u khumamang ka matsoho le mangole 'me u hohla ntloana e hloekile?
Ian Sinclair ke mongoli oa Tlhakubele e ileng ea sisinya Blair: Nalane ea Molomo ea la 15 Hlakola 2003, e hatisitsoeng ke Peace News Press. O tweets @IanJSinclair.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate