Phetoho e khahlano le Manuel Zelaya oa Honduras e emetse boiteko ba ho qetela ba lithahasello tse matla tsa moruo le lipolotiki tsa Honduras ho thibela tsoelo-pele ea mebuso e mecha e nkileng matla Latin America lilemong tse leshome tse fetileng. Joalokaha Zelaya a ile a bolela ka mor’a hore a lahleloe ka likhoka Costa Rica: “Ena ke morero o mobe o reriloeng ke batho ba phahameng sechabeng. Batho ba phahameng sechabeng ba batla feela ho boloka naha e ikarotse ebile e le bofutsaneng bo feteletseng.”
Zelaya o lokela ho tseba, kaha metso ea hae e le sehlopheng se seholo sa naha, sa beng ba naha, ea nehetseng karolo e khōlō ea bophelo ba hae likhoebong tsa temo le meru tseo a li ruileng. O ile a mathela mopresidente e le hlooho ea setsi se ka ho le letona sa Liberal Party sethaleng se hlokang tlhokomelo, a tšepisa ho ba thata holim'a tlōlo ea molao le ho fokotsa tekanyetso. E thehiloe ka Pherekhong, 2006, o ile a tšehetsa Tumellano ea Khoebo ea Mahala ea Amerika Bohareng e tšehelitsoeng ke US, e neng e saennoe lilemo tse peli pejana, mme a ntšetsa pele maano a moruo a neo-liberalism, ho etsa likhoebo tsa poraefete tsa naha.
Empa hoo e ka bang halofo ea nako ea hae ea lilemo tse 'nè, meea ea phetoho e fokang ka boroa e ile ea hapa mohopolo oa hae, haholo-holo e tsoang Venezuela ea Hugo Chavez, e leng sebaka se seholo ka ho fetisisa se ka pele ho Caribbean. Kaha ho ne ho se na lisebelisoa tsa peterole, Honduras e ile ea saena tumellano ea lithuso tsa oli e ngata le Venezuela, 'me selemong se fetileng e ile ea ikopanya le sehlopha se hlahang sa khoebo sa libaka, ALBA, Bolivarian Alternative for the Americas. E bululetsoe ke Venezuela hona joale e na le Bolivia, Cuba, Nicaragua, Dominica le Ecuador e le litho. Ka nako e ts'oanang, Zelaya o ile a kenya ts'ebetsong maano a ntlafatso ea malapeng, a eketsa haholo moputso o fokolang oa basebetsi le meputso ea matichere, ha a ntse a eketsa tšebeliso ea chelete litabeng tsa bophelo bo botle le thuto.
Phello ke hore mopresidente ea nang le maikutlo a liphetoho a tšehelitsoeng ke mekhatlo ea basebetsi le mekhatlo ea sechaba joale o tobane le sehlopha sa lipolotiki se kang mafia, se tletseng lithethefatsi, se tletseng bobolu se tloaetseng ho laola Lekhotla le ka Holimo-limo, hammoho le congress le mopresidente. Ke pale e atisang ho phetoa libakeng tse ling tsa Latin America, moo United States e batlang e le ka linako tsohle e iphapanyetsa lithahasello tse thehiloeng, tse metseng ka metso.
Batho ba phahameng ba Honduras ba ne ba halefisitsoe ke hore setho sa sehlopha sa bona se ne se tla etsa le liphetoho tse fokolang. Ba ile ba qala ho hlahisa Zelaya e le demagogue, 'me bademona ba Hugo Chavez ba leka ho hapa naha. Ha Zelaya a phatlalatsa hore o tla tšoara plebiscite ka la 28 Phuptjane ho bona hore na naha e batla ho ba le khetho likhethong tse tlang tsa Mopresidente oa November ho vouta bakeng sa ho bitsoa ha kopano e tla ngola molao-motheo o mocha, mekhatlo ea lipolotiki e ne e ke ke ea e-ba le eona. ea eona. Ka phoso ba ile ba bolela hore Zelaya o ne a leka ho emela likhetho hape. Ha e le hantle monyetla oa hore mopresidente a ka 'na a sebeletsa nako ea bobeli e ka hlaha feela ka molao-motheo o mocha o neng o ke ke oa ngoloa ho fihlela ka mor'a hore Zelaya a tlohe mosebetsing ka January, 2010. Leha ho le joalo, batho ba phahameng ba ne ba e-na le lebaka la ho tšaba magna carta e ncha, kaha sena. ke tsela eo Chavez oa Venezuela, Evo Morales oa Bolivia le Rafael Correa oa Ecuador ba e sebelisitseng ho rala melao-motheo e mecha ho qala ho fetola linaha tsa bona meaho ea lipolotiki, ea sechaba le ea moruo.
Mekhatlo ea lipolotiki e ile ea etsa qeto ea ho felisa ts'ebetso ena ka mor'a ho felisa boipelaetso bo neng bo reriloe ka Sontaha sa la 28 Phuptjane. Eaba Zelaya o leleka hlooho ea sesole, General Romeo Vasquez, 'me a etella pele basebetsi le baitseki ba mekhatlo ea sechaba ho nka likhetho tse bolokiloeng setsing sa sesole sa moeeng hore li ajoe. Ka Sontaha ka 6AM, letsatsi la plebiscite, sesole se ile sa romela sehlopha se khethehileng sa sesole ho ea tšoara Zelaya a apere liaparo tsa hae tsa ho robala le ho mo leleka Costa Rica. Letsatsing le hlahlamang Lekhotla le ka Holimo-limo le ile la qosa Zelaya ka bofetoheli, ’me Lekgotla la Congress la phahamisa mopresidente wa lona, Roberto Micheletti hore e be mopresidente wa nakwana wa naha.
Linaha tse ling tsa Amerika, le boholo ba lefatše, li ile tsa arabela ka khalefo khahlanong le phetohelo. Mokhatlo oa Linaha tsa Amerika o ile oa bitsa seboka sa maemo a tšohanyetso 'me oa vouta ka ntsoe-leng ho ipiletsa ho baetsi ba phetohelo ho khutlisetsa Zelaya matleng. Mekhatlo ea libaka joalo ka Sehlopha sa Rio le eona e ile ea nyatsa phetohelo, ha European Economic Union le Banka ea Lefatše li phatlalalitse hore li emisa thuso ea moruo ho Honduras. Esita le mebuso ea Alvaro Uribe ea Colombia le Felipe Calderon oa Mexico e ile ea ikutloa e tlamehile ho nyatsa phetohelo eo.
Ke eng e hlalosang khanyetso ee e batlang e ntsoe-leng khahlanong le phetohelo? Bongata ba Latin America bo ntse bo hopola matsatsi a lefifi a bo-1970 le bo-1980 ha karolo ea boraro ea baahi ba k’honthinente e oela tlas’a puso ea sesole. Linaha tse kang Chile, Argentina, Uruguay le Brazil li ntse li e-na le maqeba le masisa-pelo a nako ena, 'me ha li batle ho nahana ka monyetla leha e le ofe o ka lumellang mabotho a bona ho qala ho kena-kenana hape le lipolotiking.
United States e boetse e hanana le phetohelo, mme Mopresidente Obama a e nyatsa, a re e behile "mohlala o mobe" le hore "Ha re batle ho khutlela morao nakong e fetileng e lefifi" eo ho eona ho qhoqhoa ho neng ho atisa likhetho. O boetse a re: "Kamehla re batla ho ema le demokrasi."
Bashebelli ba bangata ba na le pelaelo ea hore na boemo ba US bo matla hakae khahlano le phetohelo. Obama o fane ka khatiso ea hae holim'a multilateralism, mohlomong o ne a se na boikhethelo, a tseba hore mohlahlami oa pele oa hae George W. Bush o ne a tsoile Latin America ha a ne a potlakela ho lumellana le teko ea ho qetela ea bofetoheli sebakeng seo khahlanong le Hugo Chavez ka October, 2002.
Lefapha la Naha le nkile boemo bo thata haholoanyane. Ha Mongoli oa Naha Hillary Clinton a ne a botsoa hore na “ho tsosolosa taelo ea molao-motheo” Honduras ho bolela ho tsosolosa Zelaya, o ile a hana ho lumela. The New York Times e tlaleha hore ha aa ka a isa mopresidente oa Honduras ha a kopana le eena ka June 2 sebokeng sa OAS Tegucigalpa. Zelaya o ile a mo khopisa ka ho mo kōpa hore a ee kamoreng e ka thōko bosiu haholo hore a kopane le ho tšoarana ka matsoho le lelapa la hae le leholo. Sebokeng se hlophisitsoeng haholoanyane Zelaya o ile a hlahisa merero ea hae ea referendum ka la 28 Phuptjane le liofisiri tsa US tse nkang boemo ba hore ha li lumellane le molao-motheo 'me li tla chesa boemo ba lipolotiki.
Washington e boetse e na le kamano e haufi haholo le sesole sa Honduran, se khutlelang lilemo tse mashome. Lilemong tsa bo-1980 US e ne e sebelisa metheo ea Honduras ho koetlisa le ho hlomella Contras, li-paramilitaries tsa Nicaragua tse ileng tsa tsebahala ka liketso tse sehlōhō ntoeng ea tsona khahlanong le 'muso oa Sandinista naheng ea boahelani ea Nicaragua. John Negroponte eo e ileng ea e-ba morena oa bohlale nakong ea tsamaiso ea Bush ka mor'a ho sebetsa e le moemeli oa US Iraq, o ile a qala ho tsebahala ha a sebeletsa e le moemeli oa United States Honduras mathoasong a lilemo tsa bo-1980 'me a fana ka tumello ea US ho lihlopha tsa lefu tse tsamaisoang ke sehlopha se khethehileng sa sesole sa Honduran khahlanong le. bahanyetsi ba lapeng.
Ka Laboraro, seboka sa OAS Washington se ile sa batla ho tsosolosoa ha Zelaya mosebetsing ka Moqebelo oa July 4. Hlooho ea OAS, Jose Miguel Insulza oa Chile, hammoho le mopresidente oa Seboka se Akaretsang sa Machaba a Kopaneng Miguel d'Escota oa Nicaragua, le Mopresidente Cristina Fernandez de Kirchner le Rafael Correa ba Argentina le Ecuador ka ho latellana ba itse ba tla felehetsa Zelaya ha a khutla.
Empa ho na le pelaelo ea hore na o tla lumelloa ho khutla ke baetapele ba boipiletso. Bakeng sa Micheletti le Vasquez, Rubicon e tšetsoe 'me ba ke ke ba lahla matla ntle le liphello tse bohloko. Sefofane leha e le sefe se lekang ho theoha le lenane lena la bahlomphehi se tla hloka tumello ea ho lula moeeng ke ba boholong Honduras mme sena se ka 'na sa haneloa. Ntho ea bohlokoa e ka 'na ea e-ba hore na tsamaiso ea Obama e ikemiselitse ho tlisa khatello e feteletseng ea ho mamella lilekane tsa eona tsa histori kapa ho sebelisa matla a eona a moea a sesole ho beha nako ea ho khutla ha Zelaya. 'Me haeba khatello ea kantle e etsa hore Zelaya a khutlele setulong, na o tla lumelloa ho voutela kopano ea likhetho eo naha e e hlokang haholo hore e be sechaba se tsoelang pele?
Roger Burbach ke mongoli oa "The Pinochet Affair" le Motsamaisi oa Setsi sa Thuto ea Linaha Tsa Amerika (CENSA) se thehiloeng Berkeley, California.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate