Machaba a Kopaneng a re hona joale lefatšeng ho na le batho ba limilione tse 925 ba sa fepehang hantle ka ho sa feleng lefatšeng.1 Ka October selemong se fetileng FAO (Mokhatlo oa Lijo le Temo oa Machaba a Kopaneng) e ile ea lokolla tlaleho ea 2010 e buang ka Boemo ba ho Hloka Tšireletso ea Lijo Lefatšeng, eo ho eona ba hakanyang hore ba 925. batho ba limilione ba haelloa ke phepo e nepahetseng ka nako e telele - ba emetse hoo e ka bang 16% ea baahi ba linaha "tse tsoelang pele". Leha sena e le phokotseho ho tswa ho palo e phahameng ya metsi e fetang bilione ka 2009, sehlohlolong sa mathata a dijo le moruo, e phahame ho feta selemo se seng le se seng ho tloha ha direkoto di qala ka 1969. Hape ha se palo yohle ya batho ba sa fepehang hantle. batho lefatsheng. Ho ea ka Machaba a Kopaneng "ho na le batho ba eketsehileng ba 1 bilione ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng" ba sa baloeng "ba haelloang ke phepo e nepahetseng ka nako e telele".2 Ha re sheba palo ea bana ba sa fepehang hantle re fumana lipalo-palo tse fapaneng hanyane. UNICEF e hakanya hore hoo e ka bang 1/3 ea bana ba lefatše e ntse e hōla e haelloa ke phepo e nepahetseng ka nako e telele,3 le hore karolo e tšoanang ea bana ba ka tlaase ho lilemo tse 5 “lefatšeng le tsoelang pele” (bana ba limilione tse 195) ba khathetse ke tlala.4
Matla a khaello ea phepo e nepahetseng ea bao FAO e nkoang e le ba sa fepehang hantle aa tšosa. Ho ea ka lipalo-palo tsa FAO, tšebeliso ea lik'halori tsa letsatsi le leng le le leng la batho ba sa feptjoang ka nako e telele e batla e le pakeng tsa 1,500 le 1,600kcal / motho. hoo e ka bang 5kcal/person/day.1,500 Ka mantsoe a mang, setho se tloaelehileng sa batho ba limilione tse 6 bao FAO e ba hlalosang e le ba sa fepehang hantle ba ka boloka metabolism ea bona e sebetsa haeba ba sa etse letho letsatsi lohle letsatsi le leng le le leng, e leng ntho e hlakileng e ke keng ea khoneha.
Hona joale re hlahisa lijo tse lekaneng ho fepa bohle lefatšeng - ka makhetlo a fetang 1 le halofo ho feta se hlokahalang ho fa motho e mong le e mong lijo tse matlafatsang ho ea ka Lenaneo la Lefatše la Lijo la Machaba a Kopaneng.7 Ho ea ka FAO "polanete e ka hlahisa lijo tse lekaneng. lijo ho fepa batho ba limilione tse likete tse 12”, hoo e ka bang habeli palo ea baahi ba lefatše ba hona joale.8 Leha ho le joalo, ho ea ka lipalo-palo tsa Machaba a Kopaneng batho ba ka bang limilione tse 36 ba shoa ka lebaka la tlala selemo le selemo.9 Hoo ho bolela hore tlala ke sesosa se tobileng kapa se sa tobang sa karolo ea 57 lekholong ea tlala. mafu ohle a lefatše. Ho bolela hore letsatsi le leng le le leng ho shoa batho ba 100,000 4,000, e leng se lekanang le ba 1 2 ka hora e ’ngoe le e ’ngoe kapa motho a le mong ea bolaoang ke tlala motsotsoana o mong le o mong. Ke palo e lekanang le ea baahi bohle ba Engelane ba felisitsoeng selemo le selemo le halofo; kapa Polao e Sehlōhō ea Manazi likhoeling tse ling le tse ling tse peli; kapa tsa 33 9-11 letsatsi le leng le le leng la selemo.
Ho phaella moo, setsebi sa tlala se hakantse ho Lancet hore "60 lekholong ea mafu a bana ba ka tlaase ho lilemo tse 5 linaheng tse tsoelang pele a bakoa ke khaello ea phepo e nepahetseng le liphello tsa eona tse amanang le mafu a ka thibeloang". bana ba ka tlase ho lilemo tse 10 selemo se seng le se seng ka lebaka la khaello ea phepo e nepahetseng.
Liphello Tsa Tlala
Liphello tsa tlala li mpe e le kannete. Ha motho a sa je limatlafatsi tse lekaneng ho boloka litsamaiso tsa bohlokoa tsa 'mele oa hae li sebetsa ka mpeng acid e qala ho senya mesifa ea bona le lisele e le ho fana ka limatlafatsi 'meleng. Bohloko bona ha bo mamellehe hoo hangata bo hlalosoang Haiti, moo karolo ea 57 lekholong ea baahi e haelloang ke phepo e nepahetseng, kaha ba ikutloa eka mpa ea bona e jeoa ke asiti ea betri. ea liso le ho ebola letlalo, maloetse a ata haholo ka lebaka la ho fokotseha ha matla a ho itšireletsa mafung, 'me motho ea haelloang ke phepo e nepahetseng o inehela ke mokhathala o sa feleng ha 'mele le kelello li ntse li senyeha. Ho phaella moo, “khaello ea phepo e nepahetseng e baka tšenyo e khōlō ea nako e telele, e fokolisa bophelo bo botle, thuto le katleho… Ba phelang ba ka ’na ba hlokofatsoa ke ho senyeha ho ke keng ha lokisoa kelellong le ’meleng.” ho mafu lefatšeng “le ntseng le tsoela pele.”11 Bafuputsi ba Univesithi ea Cornell ba hakanya hore “bana ba sa fepehang hantle ba kotsing ea ho shoa ka lebaka la mafu a ka thibeloang habonolo le a phekolehang ka makhetlo a 12 ho feta bana ba fepehang hantle.”13
Liphello tse tšabehang tseo khaello ea phepo e nepahetseng e bang le tsona ho batho li ka bonoa ho latela qetello ea batho ba Nordeste ea Brazil. Mona, ho ea ka litsebi tsa bongaka tsa Brazil, meloko ea tlala “e hlahisa baahi ba Ma-Pygmy a Brazil” ao “bophahamo ba bona ha e se e le batho ba baholo bo leng ka tlaase haholo ho feta karolelano ea bolelele bo rekotiloeng ke Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo ’me matla a boko ba ’ona a ka tlaase ho karolelano ka liphesente tse 40” . Ka lebaka la khaello ea phepo e nepahetseng kamehla “ba na le bothata ba ho hopola kapa ho tsepamisa mohopolo.” Libakeng tse futsanehileng ka ho fetisisa tsa Leboea-bochabela, tse kang Alagoas le Piaui, li-pygmies tsena "li etsa hoo e ka bang karolo ea 30 lekholong ea baahi".15
Linaheng tse ngata tsa “lefatše la boraro” tlala e sa foleng e hlasela baahi ka tsela e tšoanang. Ka mohlala, phuputso ea morao tjena e entsoeng ke Policy Forum, e leng NGO ea Tanzania, e fumane hore “ke halofo feela ea baahi e jang lik’hilojule tse lekaneng ho iphelisa” ’mele ea bona bakeng sa mosebetsi oa temo, e leng mosebetsi o ka sehloohong oa Tanzania, le hore “hoo e ka bang karolo ea 25 lekholong ea baahi e ja le eona. lik’hilojule tse fokolang ho matlafatsa ’mele ea bona le ho etsa mosebetsi o bobebe oa ofisi.” Ho phaella moo, tlaleho ea Policy Forum e fumane hore "khaello ea phepo e nepahetseng e amahanngoa le 56% ea ho shoa ha bana Tanzania le tahlehelo ea ho fihla ho 13% ea bohlale" baneng. Banka ea Lefatše e ile ea hakanya ka 2007 hore bana ba haelloang ke phepo e nepahetseng ba lahleheloa ke lilemo tse 2 tsa thuto ha ba bapisoa le bana ba fepehileng hantle.16 Mme Action Aid e hakanya hore ho hlōleha ho fokotsa tlala tumellanong le MDG’s (bona ka tlaase mona) “ho etsa hore linaha tse tsoelang pele moruong li je chelete e fetang liranta tse limilione tse likete tse 450. ka selemo ho GDP e lahlehileng” ka lebaka la tahlehelo ea tlhahiso.17
Leha ho le joalo, khaello ea phepo e nepahetseng hase kamehla e totobalang ho motho ea shebeletseng feela. Ho ea ka UNICEF, “karolo ea boraro ea bana ba shoang lefatšeng ka bophara ka mabaka a amanang le khaello ea phepo e nepahetseng ke seo litsebi tsa phepo e nepahetseng li se hlalosang e le khaello ea phepo e nepahetseng ho isa ho e leka-lekaneng ’me ha e bontše matšoao a ka ntle a mathata ho motho ea shebeletseng feela.”18
Seboka sa Lefatše sa Lijo le Lipakane tsa Ntlafatso ea Millennium
Ka 1996 ho ile ha amoheloa Lipakane tsa Seboka sa Lefatše sa Lijo ’me Lipakane tsa Ntšetso-pele tsa Millennium tsa amoheloa ka 2000. Sepheo sa Seboka sa Lefatše sa Lijo e ne e le halofo ea palo ea batho ba sa fepehang hantle ka 2015. E ’ngoe ea Maikemisetso a Nts’etsopele ea Millennium e ne e le halofo ea palo ea batho ba sa fepehang hantle. lefatshe ka 2015.
Kaha ho setse lilemo tse 5 feela lipakaneng tsena ka bobeli, ha ho bonolo hore re fihlele e 'ngoe ea tsona. Palo ea batho ba sa fepehang hantle e eketsehile ka batho ba ka bang limilione tse 150 ho tloha ka 1996. Palo ea batho ba sa fepehang hantle e theohile hanyenyane pakeng tsa 2000 le 2005, e nyoloha pakeng tsa 2005 le 2009 ho ea ho maemo a ka holimo ho a 2000 'me e khutlela ho maemo a 2005 selemong sena. Ha nako e ntse e feta, palo le karolo ea batho ba sa fepehang hantle e theohile pakeng tsa 1969 le 1995. Leha ho le joalo, palo ea batho ba sa fepehang hantle e eketsehile ka potlako ho tloha ka 1995, athe karolo ea ba sa fepehang hantle e theohile - empa e ntse e fetoha. Mme ha China e qheletswe ka thoko dipalong palo ya batho ba tshwerweng ke khaello ya phepo e sa foleng e eketsehile ho tloha ka 1990.19 Palo ya batho ba sa fepehang hantle lefatsheng e ile ya eketseha ho tloha ka 1995 ho ya ho 2009, e nyoloha ka dimilione tse 150 pakeng tsa 2006 le 2009 feela, mme palo ea batho ba lapileng "lefatšeng le tsoelang pele" e ile ea phahama ka mokhoa o tsitsitseng pakeng tsa 2005 le 2009. Ho theoha ha selemo se fetileng, ho ntseng ho siea palo ea batho ba lapileng lefatšeng e phahame ho feta 2008 (le selemo se seng le se seng se tlalehiloeng), le karolo ea batho ba lapileng joalo ka 2005, haholo-holo e ne e le ho khutlela boemong ba tlala e phahameng le e ntseng e eketseha ka mor'a selemo se tšabehang sa 2009.
Karohano ea Libaka
Mabapi le libaka, Asia le Pacific ke tsona tse nang le batho ba sa fepehang hantle ka ho fetisisa, ba limilione tse 578, athe Afrika e ka boroa ho Sahara ke eona e nang le palo e phahameng ka ho fetisisa ea batho ba sa fepehang hantle ka nako e telele, e etsang karolo ea 30 lekholong. Mabapi le linaha, India e na le batho ba sa fepehang hantle ka ho fetesisa, ba nang le limilione tse 238 (keketseho ea 46% ho tloha ha lipheo tsa kopano ea Lefatše ea Lijo li amoheloa ka 1996) mme Democratic Republic of Congo e na le karolo e phahameng ka ho fetisisa ea batho ba sa fepehang hantle, e leng 69%. (karolo e phahameng ka makhetlo a 2.7 ho feta ka 1990). Baahi ba fetang halofo ba Haiti, Democratic Republic of Congo, Burundi le Eritrea ba lula ba haelloa ke phepo e nepahetseng.
Ho nyenyefatsa?
Ho e-na le ho lekanya ka kotloloho palo ea batho ba sa fepehang hantle, FAO e sebelisa phepelo ea matla ea lijo tsa motho ka mong le kabo e hakanyetsoang ea likhalori ho hakanya hore na ke batho ba bakae ba haelloang ke phepo e nepahetseng naheng e itseng. Khakanyong ena "ho nahanoa hore ho na le kabo e tloaelehileng ea lik'halori." Kahoo FAO e fana ka mohlala oa kabo ea kakaretso ea lik'hilojule tse teng ho fana ka khakanyo ea kakaretso ea batho ba sa fepehang hantle.20
Ha e le hantle, FAO ha e bale palo ea ba lapileng empa ho e-na le hoo e hakanya hore e ipapisitse le maemo a moruo. Ka lebaka leo, likhakanyo tsa FAO ehlile ke boemo bo molemo ka ho fetisisa bo ipapisitseng le matšoao a teng a phepelo ea matla a lijo le kabo. Ka lebaka leo, lintlha tse kang litšila, ho fapana ha linako tsa khaello ea phepo e nepahetseng, liphetoho tsa nakoana tse kang litheko tsa lijo le maemo a lekeno, le ho rarahana ha kabo ha li kenyellelitsoe likhakanyong. Empa ke ka seoelo boemo ba 'nete bo lumellanang le boemo bo nepahetseng ka ho fetesisa, ka hona, likhakanyo e kanna ea ba tse hlokolosi haholo. FAO ka boeona e lumetse seo
palo ea palo ea batho ba sa fepehang hantle e ipapisitse le maikutlo a hore kabo ea matla a lijo ka har'a naha kapa sebaka se lula se sa fetohe pakeng tsa linako tsa litheko tsa lijo tse "tlase" le "tse phahameng". Ka lehlakoreng le leng, tlhahlobo ea boemo ba malapa e bontša hore, ka lebaka la litheko tse phahameng tsa lijo, mafutsana a maemong a mabe ho feta barui ka nako e khutšoane.21
Ho ea ka Lefapha la Machaba a Kopaneng la Litaba tsa Moruo le Sechaba (UNDESA) "lipalo tse thehiloeng liphuputsong tsa sebele tsa maemo a bophelo le litekanyetso tsa phepo ea 'nete li ka lebelloa ho ba holimo" ho feta lipalo tse nkiloeng ho tsa moruo tse kang likhakanyo tsa FAO.22 Bakeng sa mohlala, ho latela Action Aid “lipalo tsa FAO li bontša hore karolo ea 16 lekholong ea baahi ba Nepal e ne e haelloa ke phepo e nepahetseng ka 2006, empa liphuputso tsa ’nete tse etsoang fatše tse sebelisang litekanyetso tse fokolang tsa ho ja lijo tsa Nepal li bontša sekhahla se haufi le karolo ea 41 lekholong.”23
Lipalo tsa FAO le tsona ha li ele hloko liphapang tsa tlala tsa selemo le selemo, le hoja ho tsebahala hore tlala hangata e ba teng ka linako tse itseng. litekanyo), 'me "ha ho tlaleho e nkiloeng ka protheine, vithamine kapa diminerale", 24 ka phello ea hore khaello ea phepo e nepahetseng feela ea lik'halori le eseng khaello ea phepo e nepahetseng e nkoang. Mefokolo ea litekanyo tse thehiloeng ho khalori feela ea khaello ea phepo e nepahetseng e tsejoa hantle. Ho ea ka UNDESA, ha litekanyo tse thehiloeng ho lik'halori li ne li lekoa "ketsahalo ea bofutsana e fumanoeng ho sebelisoa khalori e thehiloeng ho bofutsana e ne e le karoloana e nyenyane ea ho ata ha khaello ea phepo e nepahetseng joalokaha ho hakanngoa ho tsoa liphuputsong tsa phepo e nepahetseng".25 Sena se fana ka maikutlo a ho feta hore lipalo tsa FAO li tebile ho nyenyefatsa.
Mohlala o mong oa monyetla oa ho nyenyefatsa ke Tanzania. Lipalo tsa FAO li re karolo ea 34 lekholong ea baahi ba Tanzania ha e na phepo e nepahetseng. Leha ho le joalo, hopola hore phuputso e entsoeng ke Policy Forum e fumane hore hoo e ka bang halofo ea batho bohle ba Tanzania e sitoa ho phelisa ’mele ea bona mosebetsing oa temo hobane ba haelloa ke phepo e nepahetseng. Ka mantsoe a mang batho ba Tanzania ba fetang limilione tse 6, karolo ea 16 lekholong ea baahi, ba lapileng hoo ba ke keng ba khona ho etsa mesebetsi ea bona ea letsatsi le letsatsi ha ba nkoe ba sa fepeha hantle.
Lipalo tsa linaha tse ling tse ngata li bonts'a phapang e kholo lipakeng tsa likhakanyo tsa FAO tsa tlala le likhakanyo tse ling. Ka mohlala, lipalo tsa FAO li bontša hore karolo ea 21 lekholong ea baahi ba Maindia e haelloa ke phepo e nepahetseng ka nako e telele, athe mebuso ea India e na le lipalo-palo (tse thehiloeng ho liphuputso tse tobileng) li bontša hore hoo e ka bang karolo ea 80 lekholong ea baahi e ja ka tlaase ho tekanyo e hlokahalang ea lik'halori.27 Mohlala o mong ke Guatemala, moo lipalo tsa FAO le tsona li bonts'ang hore 21% ea baahi e lula e haelloa ke phepo e nepahetseng. Leha ho le joalo, Moqolotsi ea Khethehileng oa Machaba a Kopaneng mabapi le Tokelo ea Lijo o ile a hlokomela ka mor'a ketelo ea Guatemala hore "ho sebelisa lijo ho feta karolo ea 60 lekholong ea mahae a Guatemala ha hoa ka ha finyella litlhoko tse fokolang tsa lijo tsa letsatsi le letsatsi".28.
'Me sena sohle ke ho bala khaello ea phepo e sa foleng, eseng khaello ea phepo e matla, e itekanetseng kapa e bobebe. FAO e hlalosa khaello ea phepo e nepahetseng e le tšebeliso ea letsatsi le letsatsi e ka tlase ho palo e itseng ea lik'hilojule, hangata e ka bang 1,800, eo e hakanyang hore matla a fokolang ao motho a a jang ho boloka boima ba 'mele.29 Ha e le hantle, ke batho ba haelloang ke phepo e nepahetseng feela hoo ba senyang. joalo ka khaello ea phepo e sa feleng. Joalokaha ho boletsoe pejana, ka karolelano motho ea sa fepehang hantle o ja lik’hilojule tse lekaneng ho boloka metabolism ea hae e sebetsa haeba a sa etse letho letsatsi lohle letsatsi le leng le le leng. Leha ho le joalo, batho ba bangata ba jang ka holimo ho 1,800kcal / motho ba haelloa ke phepo e nepahetseng, hoo ba shoang ke tlala. Lenaneo la Lefatše la Lijo le khothalletsa hore "ka karolelano, 'mele o hloka lik'hilojule tse fetang 2,100 ka letsatsi motho ka mong ho lumella bophelo bo tloaelehileng, bo phetseng hantle", 30 hape e khothalletsa 2,400kcal / motho e le bonyane ba letsatsi le letsatsi.31
Ho feta moo, ha ho le e 'ngoe ea likhakanyo tsena e nahanang ka botebo ba mosebetsi, 'me ntlha ea FAO ea khaello ea phepo e sa foleng ea 1,800kcal/motho ke ea mosebetsi o bobebe kapa o sa sebetseng. Leha ho le joalo, ho ea ka FAO, boholo ba ba lapileng ke basebetsi ba temo ba sebetsang ka thata.32 The Indian Council of Medical Research e hakanya hore litlhoko tsa lik'halori bakeng sa mosebetsi o boima ke 3,000kcal / motho bakeng sa basali le 3,900kcal / motho bakeng sa banna.33 'Me 'muso oa Tanzania o hakanya hore motho ea etsang mosebetsi o boima oa temo o hloka 3,500kcal / motho, le hore motho o hloka 2,600kcal / letsatsi hore feela a etse mosebetsi o bobebe oa ofisi.34
Sena sohle se bontša hore khaello ea FAO bakeng sa khaello ea phepo e sa foleng, 1,800kcal/motho, e tlase haholo, 'me ka lebaka leo e nyenyefatsa haholo palo ea batho ba sa fepehang hantle. E le pontšo ea hore na khakanyo ena e tlaase hakae, lijo tsa Buchenwald, kampong ea mahloriso ea Manazi e tummeng ka ho fetisisa ka tlala, e ne e le 1,750kcal / motho, feela ka tlase ho FAOs cutoff bakeng sa khaello ea phepo e nepahetseng.35
Kahoo ho na le mabaka a 5 a ho lumela hore likhakanyo tsa FAO tsa palo ea batho ba sa fepehang hantle ka nako e telele e ka 'na ea e-ba likhakanyo tse kholo tse fokolang: 1) Ba lapileng ha ba baloe ka ho toba empa ba hakanngoa ho itšetlehile ka moruo o hlokomolohang mefuta e mengata le ho nka boemo bo botle ka ho fetisisa; 2) Moo linaha li balileng tlala ea tsona ka kotloloho li tlile ka likhakanyo tse kholoanyane ho feta likhakanyo tsa FAO; 3) FAO e beha feela khaello ea phepo e nepahetseng likhakanyong tsa eona 'me ha e kenyeletse khaello ea phepo e nepahetseng; 4) Litlhoko tse fokolang tsa khalori tsa FAO li tlase haholo ho feta likhakanyo tsa WFP tsa litlhoko tse fokolang tsa lik'halori le bopaki bo bong bo fana ka maikutlo a hore litlhoko li tlaase haholo; le 5) Litlhoko tsa khalori tse tlase tsa FAO ha li nahane ka matla a mosebetsi, ho sa tsotellehe taba ea hore boholo ba batho ba sa fepehang hantle ba sebetsa ka thata.
Ka lebaka la sena, batho ba libilione ba haelloa ke phepo e nepahetseng, ba nang le liphello tse tšoanang le tseo FAO e li nkang li sa fepehe hantle, empa ha li fihlele moeli oa FAO oa khaello ea phepo e nepahetseng. Joalokaha ho boletsoe ka holimo, ho ea ka Machaba a Kopaneng "ho na le batho ba eketsehileng ba limilione tse likete ba 1 ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng" ba sa baloeng ke FAO e le "khaello ea phepo e nepahetseng ka nako e telele". khaello ea phepo e nepahetseng. Ho phaella moo, ho ea ka Lenaneo la Lefatše la Lijo la Machaba a Kopaneng, batho ba fetang limilione tse likete tse 36 ba na le khaello e tebileng ea limatlafatsi tse nyenyane, 2 palo e fetang habeli eo FAO e hlokomelang hore ba haelloa ke phepo e nepahetseng ka nako e telele. Seo se fana ka palo e fokolang ea batho ba fetang limilione tse likete tse 2.2 ba haelloang ke phepo e nepahetseng haholo, mohlomong ba bangata ho feta kaha ho na le monyetla oa hore ho be le phapang e phethahetseng pakeng tsa ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng ea lik'halori le limatlafatsi. 'Me sena ha se baloe ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng e itekanetseng kapa e fokolang - ka sebele palo e kholo ho feta ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng kapa e sa foleng, joalokaha ho bontšitsoe ke khakanyo ea UNICEF ea hore lefu la 37/2 la khaello ea phepo e nepahetseng le etsahala ho batho ba nang le khaello ea phepo e nepahetseng kapa e fokolang. Sena se ka fana ka maikutlo a hore bonyane halofo ea baahi ba lefatše e haelloa ke phepo e nepahetseng.
Leha ho le joalo, ntho e le 'ngoe e hlakile. Ha re hlahisa tse lekaneng ho fepa 1 le halofo makhetlo a baahi ba rona ba hona joale ho ba teng ha motho a le mong ea lapileng ke ntho e hlabisang lihlong. Ha batho ba limilione tse 925 ba haelloa ke phepo e nepahetseng ka nako e telele ke likhakanyo tsa mekhoa e metle, ha batho ba limilione tse 36 ba bolaoa ke tlala selemo se seng le se seng, 'me ha palo ea batho ba sa fepehang hantle e eketseha ka potlako lilemong tse 15 tse fetileng, joale re bona tlōlo ea molao khahlanong le moloko oa batho. Ho ea ka mantsoe a Moahloli e Moholo oa Lekhotla le Phahameng la Uttar Pradesh, A.W. Ray, “moo ho nang le dijo tse ngata, ngwana, mosadi le monna e mong le e mong ya bolawang ke tlala o a bolawa”.38
1 Moo ho sa boleloang, lipalo-palo li tsoa Mokhatlong oa Lijo le Temo oa Machaba a Kopaneng (FAO), 2010 Boemo ba Khaello ea Lijo Lefatšeng: Ho Rarolla Khaello ea Lijo Maqakabetsing a Tsoelang Pele, http://www.fao.org/docrep/013/i1683e/i1683e.pdf
2 Seboka se Akaretsang sa Machaba a Kopaneng, Seboka sa Leshome le metso e meraro sa Lekhotla la Litokelo tsa Botho, A/HRC/RES/13/4, Lenaneo la 3: Kholiso le ts'ireletso ea litokelo tsohle tsa botho, litokelo tsa botho, tsa lipolotiki, tsa moruo, tsa sechaba le tsa setso, ho kenyeletsoa le tokelo ea ntlafatso; Qeto e amohetsweng ke Lekgotla la Ditokelo tsa Botho, 13/4: Tokelo ya dijo, 14 Mmesa 2010, http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G10/128/10/PDF/G1012810.pdf?OpenElement
3 Letlole la Bana la Machaba a Kopaneng (UNICEF), Boemo ba Bana ba Lefatše 2010, November 2009, e lekantsoeng e le boima ba 'mele bo itekanetseng le bo matla haholo ho e-na le mokhoa oa FAOs oa ho lekanya khaello ea lik'halori.
4 UNICEF, HO LATELA TSOELO-PELE HO PHEPO EA NGANA LE MME, November 2009
5 Ho baloa ho tsoa lipalo-palo tsa FAO hore khaello ea likhalori tse 200-300 ho tloha bonyaneng ba tsona ke ntho e tloaelehileng har'a batho ba sa fepehang hantle.
6 Lipalo-palo tse boletsoeng ho Mike Davis, Polao e Sehlōhō ea Morao tjena: Litlala tsa El Nino le Ho Etsoa ha Lefatše la Boraro, Verso 2002, leq. 39
7 E qotsitsoe ho Tony Weis, Moruo oa Lefatše oa Lijo: Ntoa ea Bokamoso ba Temo, Libuka tsa Zed 2007, leq. 11
8 E qotsitsoe ho UNGA, HRC 13th Session, A/HRC/RES/13/4
9 Lekhotla la Machaba a Kopaneng la Moruo le Kahisano, Khomishene ea Litokelo tsa Botho, Session ea bo-57, Ntlha ea 10: Tokelo ea Lijo, Tlaleho ea Ramolao ea Ikhethileng mabapi le tokelo ea lijo, Monghali Jean Ziegler, e rometsoe ho latela qeto ea Khomishene ea Litokelo tsa Botho 2000/10., 7 Hlakola 2001, http://graduateinstitute.ch/faculty/clapham/hrdoc/docs/foodrep2001.pdf; Ofisi ea Machaba a Kopaneng ea Mokomishinara ea Phahameng oa Litokelo tsa Botho, Tokelo ea lijo: Qeto ea Khomishene ea Litokelo tsa Botho 2002/25, 22 April 2002
10 E qotsitsoeng ho Science Daily, Khaello ea Phepo e Lekaneng e Bolaea Bana ba Limilione Ho sa Hlokehang, 1 July 2003, http://www.sciencedaily.com/releases/2003/06/030630110813.htm
11 Nazaire St. Fort le Jeb Sprague, Boipelaetso bo Khahlanong le Tlala ba Rock Haiti, Lefats'e le Upside Down 22 April 2008, http://upsidedownworld.org/main/content/view/1248/1/
12 Action Aid, Hunger Free Scorecard 2010, Ke mang ea hlileng a loantšang tlala?: Hobaneng lefatše le khutlela morao sepheong sa UN sa ho fokotsa tlala le se ka etsoang, leq. 13
13 E boletsoeng ke Banka ea Lefatše, Ke Hobane'ng ha re Tsetela Lijong Tsa Phepo?, http://www.sarpn.org.za/documents/d0001945/Nutrition-strategy_WorldBank_6.pdf
14 E qotsitsoe ho Ibid
15 Isabel Vincent, Bophelo bo thata bakeng sa lelapa la Pygmy, Globe and Mail (Toronto), 17 December 1991
16 Policy Forum, Keketseho ea Tanzania: Na e Fokotsa Bofutsana?, http://www.policyforum-tz.org/files/GrowthTanzania.pdf, leq. 5f. Sheba lipuisano tse ling tsa tlaleho ena ho The Citizen (Dar Es Salaam), Halofo ea Ma-Tanzania e Boleloa Hore ha e Fepehe, http://allafrica.com/stories/200912211494.html
17 Action Aid, Ke Mang ea Hlileng a Loantšang Tlala, leq. 5
18 UNICEF, The State of the World's Children 1998, Tsepamisa Maikutlo ho Phepo: Boemo ba Tšohanyetso bo Khutsitseng., http://www.unicef.org/sowc98/silent.htm
19 Action Aid, Ke Mang ea Loantšang Tlala, leq. 11
20 Bona FAO, Tlala: Lipotso Tse Botsoang Hangata, http://www.fao.org/hunger/faqs-on-hunger/en
21 FAO, Boemo ba Khaello ea Lijo Lefatšeng ka 2008
22 Lefapha la Machaba a Kopaneng la Litaba tsa Moruo le Sechaba, Ho nahanisisa ka Bofutsana: Tlaleho ka Boemo ba Lefatše ba Sechaba 2010, ST/ESA/324, leq. 3
23 Action Aid, Hunger Free Scorecard 2010, Ke mang ea hlileng a loantšang tlala?: Hobaneng lefatše le khutlela morao sepheong sa UN sa ho fokotsa tlala le se ka etsoang, leq. 17
24 Sheba mohlala oa Hunger Watch, Linako Tsa Tlala: Ho Loana le Lipotoloho Tsa Tlala e Khotsotseng Har'a Mafutsana a Magaeng a Lefatše
25 FAO, Tlala: Lipotso Tse Botsoang Hangata, http://www.fao.org/hunger/faqs-on-hunger/en/
26 UNDESA, Ho nahana bocha Bofutsana, ST/ESA/324, leq. 49
27 Mokhatlo oa Naha oa Patlisiso ea Mehlala: Lekala la Lipalopalo le Phethahatso ea Lenaneo 'Muso oa India, Ho Kena ha Phepo ho India 2004-2005, NSS 61st Round, Report No. 513 (61/1.0/6), May 2007, leq. 43. Ho ipapisitsoe le tekanyetso e laetsoeng ke mmuso oa India ea 2,400 kcal / letsatsi mme e ipapisitse le lethathamo la lipalo tsa tšebeliso ea likhalori tse fanoeng.
28 Seboka se Akaretsang sa Machaba a Kopaneng, Lekhotla la Litokelo tsa Botho: Seboka sa leshome le metso e meraro, Tlaleho ea Moqolotsi ea Khethehileng oa tokelo ea lijo, Olivier De Schutter, Sehlomathiso: Mission ho Guatemala., A/HRC/13/33/Add.4, 26 January 2010, leq. 5
29 FAO, Tlala: Lipotso Tse Botsoang Hangata
30 Lenaneo la Lefatše la Lijo la Machaba a Kopaneng (WFP), Tlala: Tlala ke eng?, http://www.wfp.org/hunger/what-is
31 Setsi sa Litaba sa UN, Setsebi sa Machaba a Kopaneng se nyatsa 'ho bolaoa' ke tlala ea bana ba limilione, 28 Mphalane 2005, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=16407&Cr=food&Cr1=
32 FAO, Tlala: Lipotso Tse Botsoang Hangata
33 E qotsitsoe ho Abhay Bang, Meputso e Nyenyane bakeng sa Basebetsi ba Temo: Tlhaloso ea Litlhahiso tsa Komiti ea Leqephe, http://nirman.mkcl.org/Downloads/Articles/Minimum_Wages_for_Agricultural_Labour.pdf
34 E qotsitsoe ho Policy Forum, Keketseho ea Tanzania: Na e Fokotsa Bofutsana?, leq. 6
35 Palopalo e qotsitsoeng ho Davis, op. cit., leq. 39
36 UNGA, HRC 13th Session, A/HRC/RES/13/4
37 Lenaneo la Lefatše la Lijo la Machaba a Kopaneng (WFP), World Hunger Series 2009: Tlala le Limmaraka, Pampitšana, http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/communications/wfp200131.pdf
38 E qotsitsoe ho Lekhotla la Machaba a Kopaneng la Moruo le Sechaba, Tokelo ea lijo: Tlaleho ea Ramolao ea Khethehileng oa Tokelo ea Lijo, Jean Ziegler, Sehlomathiso: MISSION TO INDIA* ** (20 August-2 September 2005), E/CN.4/2006/44/Add.2 20 March 2006
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate