Marc Weisbrot
sena se
tlhaloso ke bakeng sa ba hlileng ba batlang ho utloisisa ngangisano eo e bile
ho halefisoa ke seo u lokelang ho se etsa ka mesaletsa ea tekanyetso ea Federale nakong e tlang
10 lilemo. Ha e thata joalo ka ha e bonahala. Se etsang hore e be pherekano hakana ke hore
bo-ralipolotiki ba mekha ka bobeli ba hlahisa moholi o mongata, 'me boholo ba litsebi
'me bahlalosi ba ntse ba khantša khanya ea bona ho eona, ba e etsa haholo
ka thata ho bona se ka pela rona.
Mona ke
pale: lilemong tse leshome tse tlang, 'muso oa Federal o lebeletsoe ho nka
hoo e ka bang $3 trillion ho feta kamoo e lebelletseng ho e sebelisa. Joale ena ke palo e kholo,
empa ha e kholo joalo ka ha e bonahala ha u e bapisa le chelete ea rona ea naha ho feta ena
nako: e tsoa ho hoo e ka bang 2.7% ea moputso oa rona.
Eng
ho amana le boemo boo? Rephabliki e batla ho aba $792 bilione (hoo e ka bang a
quarter of the surplus) ho fokotsa lekhetho, haholo ho lihlopha tse peli tsa batho: barui
le barui ba ditshila. Mopresidente Clinton le ba Democrats ba bangata ba re re ke ke ra khona
eona.
ka bobeli
mekha e batla ho boloka $2 trillion bakeng sa ho lefa sekoloto sa naha. Ba rialo
hore kaha $2 trillion ea chelete e setseng e tsoa makhethong a moputso oa Social Security,
e ke ke ea sebelisoa ntle le ho beha melemo ea ts'ireletso ea Sechaba kotsing.
Neng
mekha ka bobeli ea lipolotiki e lumellana ka ntho e itseng, ke nako e ntle ea ho hlahloba lintlha.
Ha e le hantle, $ 2 trillion ena e ka sebelisoa ho eng kapa eng eo re e khethang, kapa e ka khona
e ka sebelisoa ho lefa sekoloto sa naha, empa se ke ke sa ama Social Security
Leha ho ka ba joang.
Ho
utloisisa sena, nahana ka se etsahalang ha u alima chelete ho mmuso
ka ho reka bonto ea US Treasury. Joale ‘Muso o sebelisa chelete eo ho reka matlo
lithuso bakeng sa malapa a futsanehileng. Na chelete ea hau e "hlasetsoe"? Ho hang. Wena
e tla khutlisoa ha bonto e hola, 'me e fumane litefo tsa tsoala bontong
ho fihlela ka nako eo.
The
ho joalo le ka chelete eo Social Security e alimang Letlotlo la Lichelete-
ho kenyelletsa le $ 2 trillion eo e tla e alima Letlotlo la Lichelete nakong ea 10 e tlang
lilemo. 'Me sena ke' nete ho sa tsotellehe hore na chelete eo e sebelisetsoa tlhokomelo ea bophelo bo botle
kapa thuto, kapa hore na e sebelisetsoa ho lefa sekoloto sa naha se tšoaroang ke
sechaba.
So
hobaneng o lefa sekoloto sa naha? Ba bang ba pheha khang ea hore e tla theola sekhahla sa tsoala le
ka hona susumelletsa kgolo. Sena se itšetlehile ka maikutlo a mangata a belaetsang, empa
le haeba re li amohela kaofela, phello e fetoha e nyane hoo e ka khonang
ha ho bonolo ho lekanngoa: ho lefa sekoloto sohle nakong ea lilemo tse 15 tse latelang ho ne ho tla etsahala feela
ho eketsa lekeno la naha ya rona ka 2015 ka hoo e ka bang halofo ya peresente e le nngwe.
U sebelisa
chelete e setseng ea ho lefa sekoloto e utloahala joalo ka ha lelapa le lefa
ho tsoa kalimo ea eona ea ntlo, 'me ka hona ho se be le chelete e lekaneng ea ho romela bana
ho ngaka ya meno kapa ngakeng. Papiso ena ke ea 'nete, kaha re na le tse ka bang 11
bana ba limilione ba se nang inshorense ea bophelo bo botle.
Of
ehlile Mademokrate a nepahetse ho supa hore $1 trillion ea masalla
seo ha se tsoe ho Social Security hangata ke tšōmo: ho itšetlehile ka
phokotso ea chelete e ngata ho tsohle ho tloha tlhahlobong ea nama le likhoho ho isa ho naha
lirapeng tsa boikhathollo, ho ea lenaneong la ho qala sekolo sa mathomo sa Head Start. Liqeto tsena li ke ke tsa etsahala,
mme bohle ba Washington ba e tseba. Empa potso ea hore na karolo ena ea
masalla a tla nama ha a bohlokoa hakaalo, ntle le haeba re metsa
pale ea hore chelete e 'ngoe ea lidolara tse libilione tse peli tsa chelete e setseng e tlameha ho kena sekolotong
puseletso.
The
Mademokrate a beha mabaka a hore ha a na ho sebelisa chelete ho mananeo a joalo
e ka thusa Maamerika a futsanehileng kapa a mahareng, ha feela MaRephabliki a laola
Congress. Kahoo ba bona ho le molemo ho etsa eka re hloka ho "boloka
Social Security," 'me u lefe sekoloto, ho e-na le ho bona chelete e setseng
ba senya lekgetho le leng hape bakeng sa barui.
empa
sena ke pono e khuts'oane, ho bua hanyane. Liphuputso li bontša hore boholo ba Maamerika a joalo
khahlano le phokotso ea lekhetho, 'me Rephabliki ha e na likhetho ho Congress ho
e tlole veto ea Mopresidente tabeng ena.
sena se
ho hlakile hore e 'ngoe ea linako tseo ho leng molemo ho loanela seo u se batlang le
lahleheloa, ho feta ho loanela seo u sa se batlang le ho hapa. Ho phahamisa tse se nang kelello
maikutlo a hore re tlameha ho lefa sekoloto sa naha pele re ka etsa letho ka
Mathata a 'nete a moruo a Amerika- bofuma, thuto, kapa inshorense ea bophelo bo botle bakeng sa
Maamerika a limilione tse 43 a sa tsitsang- ke papali e kotsi. Kaofela re ka phela ho
ikoahlaea.
Mark
Weisbrot ke motsamaisi oa lipatlisiso Setsing sa Preamble, Washington, DC
Name:
Mark Weisbrot E-mail:[imeile e sirelelitsoe]> Setsi sa Ketapele 1737 21st
Street NW Washington DC 20009 (202) 265-3263, ext.279 (offc) (202) 333-6141
(lapeng) fax: (202)265-3647 www.preamble.org