Muna February 2004, mauto evapanduki muHaiti akatanga chirongwa chakabudirira chokubvisa Mutungamiri Jean-Bertrand Aristide. Mauto eAnti-Aristide, aisanganisira zvikuru mauto euto reHaiti rakaparara, akatora masimba uye mhirizhonga yakapararira munyika. Sezvo mhirizhonga yakaitika, mazana evaratidziri pamwe nenhengo dzebato rezvematongerwo enyika rinotsigira Aristide Lavalas vakasungwa vasina mhosva, sekureva kweAmnesty International.
Musi waMay 9, 2004, mwedzi mishomanana mushure mekutora hurumende, boka remauto eU.S. Marines rakapinda mumba maAnnette Auguste mushure mepakati peusiku, richisunga mumwe wevaimbi vevanhu veHaiti vanozivikanwa zvikuru, vatungamiriri venharaunda uye vatsigiri vakakurumbira veLavalas. Auguste, anozivikanwawo saSo Ann (โHanzvadzi Anneโ muchiCreole) akasungwa achifungidzirwa kuti โaiva nemashoko anogona kutyisidziraโ mauto eU.S. aishanda muHaiti pasi pemauto eUN.
โU.S. Masoja emugungwa akaparadza musha wangu, akauraya imbwa dzangu uye akandibvuta pakati pousiku,โ anodaro Ann parunhare ari muguta guru reHaiti, Port-au-Prince. โNdakapfigirwa mujeri kweanopfuura makore maviri nokuda kwezvitendero zvangu zvezvamatongerwe enyika uye mamiriro acho ezvinhu akanga akaipaโvakadzi gumi navaviri vakapinzwa muchitokisi chetorongo chavanhu vaviri.โ
Saka Ann, ambuya vane makore makumi matanhatu nemaviri, vakaburitswa mutirongo muna Nyamavhuvhu 62 mushure memushandirapamwe mukuru wepasi rose wekusunungurwa kwavo, uchitsigirwa neAmnesty International. Vhiki rinouya, Saka Ann, anotorwa segamba revanhu vekuHaiti, achange achitaura uye achitamba pane zvakatevedzana zviitiko muMontreal pane imwe yenzendo dzake dzekutanga dzepasirese mushure mejeri.
Kurarama shoko
โNdichangobva kubudiswa mujeri kwemakore maviri ndisina kutongwa uye ndiri kuenda kuCanada kunoudza vanhu nezvekutamburira kwedu rusununguko muHaiti,โ anodaro. โMontreal ichanzwa nezvezvakaitwa nemauto eU.S. Marines kwandiri, mamiriro ezvinhu evasungwa vezvematongerwo enyika veHaiti uye kupandukira Aristide kwakatsigirwa nehurumende yeCanada.โ (Canada yakatumira mauto 550 kuchitsuwa cheCaribbean.)
"Izvi ndizvo zvikonzero zviri nyore nei ndichiuya kuMontreal kune sinou, kunyangwe mabvi angu achirwadza kubva panguva yandaive mutirongo," anodaro. โNdichange ndiriwo kuMontreal kuzoridza mimhanzi yangu inotaura nezvekurwira kururamisira kwenguva refu kwevanhu veHaiti.โ
Saka rekodhi yazvino yaAnn, โSaka Ann, Musungwa Wezvematongerwo enyika: Chii chimwe chavanogona kundiitira?โ yakabudiswa muna 2005 neManhattan-based Crowing Rooster Arts. Iine mateki gumi nerimwe, iyo albhamu inoratidza manzwi ekwaya yake yevakadzi 11-vaimbi pamwe chete nepercussion, magitare nemakiyibhodhi. Chinonyanya kufadza pamusoro pekusunungurwa ndechekuti yakaburitswa zviri pamutemo apo So Ann aive kuseri kwemabhawa.
'Saka Ann anorarama meseji yaanoimba,' anodaro Kim Ives, mugadziri wemafirimu anogara kuNew York uye shamwari yenguva refu yaSo Ann. โSeptember apfuura, pashure pokunge So Ann asunungurwa mutorongo, ndakaenda naye pakudzoka kwake kwokutanga kuCitรฉ Soleil (ruwa rwune urombo rwePort-au-Prince); pakangopararira shoko rokuti So Ann akanga ari mumba, zviuru nezviuru zvakazadza migwagwa yakamupoteredza zvichipemberera kusunungurwa kwake mujeri.โ
Saka nhoroondo yezvematongerwo enyika yaAnn muHaiti inodzokera kumashure kwegore ra2004 kusvika kunguva ine hutsinye yaDuvalier yema1970. Mumakore ekutanga ehudzvanyiriri hwechipiri hwaDuvalier, pasi paJean-Claude 'Baby Doc' Duvalier, Saka Ann akatizira kuU.S., achigara kuBrooklyn, kwaakatanga mukurumbira muNew York's Haitian Diaspora semumiriri wedemokrasi uye muimbi wevanhu. Akanyora nziyo dzeCreole dzekuratidzira dzichipokana nehutongi hweDuvalier uye nemauto akatevera.
โMimhanzi yangu inotaura nezvekurwisana kweHaiti nhasi uye nyaya yenhoroondo yedu,โ anodaro Ann. โKubva mukukunda kwedu kuzvitonga kuzere France muna 1804 kusvika kumakore ane ropa aDuvalier uye kupandukira kwaAristide, nyaya yedu izere nekutambura asiwo kuda kwakasimba kurwa.โ
Majeri achiri kuzara
Paakadzokera kuHaiti muna 1994, Saka Ann akave murongi anotungamira mubato reAristide.s Lavalas, achigadzira hukama hwekuremekedzana nemutungamiri wenyika achive murongi wezvematongerwo enyika anofambira mberi munyika. Pakubudiswa mujeri, Saka Ann simba rezvematongerwo enyika pakati pevarombo veHaiti rakakura. Nhasi, mimhanzi yake, iyo inoratidzira kurwisana kweHaiti yakadzvinyirirwa, iyo inogara munyika ine urombo zvikuru muWestern hemisphere, yakamuita kuti ave akakurumbira kupfuura kare, kunyange sezvaanoramba akazvipira kuchinja shanduko munyika yake.
โ[Mutungamiriri weHaiti iye zvino uye aimbove Aristide ally Renรฉ] Prรฉval haasi kushandisa simba raakapiwa musarudzo dzapfuura kusunungura vasungwa vese vezvematongerwo enyika mumajeri eHaiti,โ anodaro. โKutozosvikira vasungwa vose vezvematongerwe enyika vasunungurwa, Haiti haina kusununguka.โ
--------
ZNetwork inopihwa mari chete kuburikidza nerupo rwevaverengi vayo.
dhoneta