I le 84, Noam Chomsky o lo'o tumau pea le faitio sili ona ma'ai, sili ona mata'utia, sili ona le mapu i le pule, aemaise le malosi o Amerika. E talanoa mai o ia Priyanka Borpujari e uiga i le tuputupu ae o le tetee; o le motusia i le va o le pagatia na ia vaʻaia i luga o auala o Delhi ma le faʻamaualuga faʻamaualuga o tatou tagata maualuluga; atugaluga vaapiapi o ala o faasalalauga masani; ma lana matafaioi autu i a Gangnam Style parodi.
Sa e tetee i taua, mai Vietnam i Iraq. Ma, ua i ai le Occupy Wall Street movement. O a mea na tutusa ai ma eseesega i tetee i le aluga o tausaga?
E le iloa e tagata lenei mea, ae sa matua faigata lava ona tetee i le Taua i Vietnam. I le amataga o le 60s, afai ou te faia se lauga, o le a faia i totonu o le potu malolo o se tasi po o se lotu e toalaiti tagata. O iinei i totonu Boston, o se aai saoloto, e le mafai ona faia se matou faʻataʻitaʻiga i fafo i le Boston Common seia oʻo i le 1967. Soʻo se faʻataʻitaʻiga o le a talepeina e le malosi. Ia Mati 1966, ina ua matou taumafai e faia se faaaliga i totonu o le fale i se falesa i le taulaga - talu ai e le mafai ona matou faia se mea lautele - na osofaia le lotu. O le Globe Boston, lea sa faapea o se nusipepa saoloto, na faitioina le au tetee. O le Harvard Iunivesite e le'i faalogo foi faiaoga i ai; e leai se tasi e sainia se talosaga. O ni nai tausaga o le soona fai. Mulimuli ane e oo atu i le 1967-68, e lua pe tolu tausaga o le malosi o le malosi, ae leʻi paʻu. O le 60s sa matua taua lava ae sa matua fa'aputu. Massachusetts Institute of Technology (MIT) ose lotoa fa'asao tele seia o'o i le 1968 ona avea ai lea ma fa'alavelave fa'afuase'i, masalo o le fa'alavelave sili i le atunu'u.
Talu mai le tuai o le 60s, ua faʻalauteleina le gaioiga ae faʻaitiitia le vaʻaia, ma o se vaega o le malamalama lautele e uiga i ituaiga uma o mea. I le vaitau o le 1980, sa i ai se gaioiga tele e tetee atu i le faaniukilia. Ae o le mea sili ona taua i le 80s - e ui lava e leʻi tele se aafiaga i le tala faasolopito ona e leʻi aʻafia ai tagata maualuluga - o le lotogatasi ma Amerika tutotonu. O lenei lotogatasi na sau tele lava mai nuu i tua Amerika Tele, e pei o Kansas i nuu i tua, ma le au Faievagelia, faatasi ai ma le faitau sefulu o afe o tagata o loo o ifo i Amerika tutotonu e tau lava o le faatasi ma i latou ua afaina, e fesoasoani ma puipuia i latou. E leʻi tupu muamua lenei mea, o tagata mai le malo o le malo na o atu iina e le gata e tetee, ae e nonofo faatasi ma tagata ma auai faatasi ma i latou. Ma o le toatele o nei tagata na nonofo ai. O lea sa i ai se aafiaga tele i nuu i tua o le Iunaite Setete.
I le aga'i atu i le fa'ai'uga o le meleniuma ua tuana'i, na fa'aalia ai le felagolagoma'i i se ituaiga fou o le fa'amasinoga amiotonu i le lalolagi, i mataupu fa'apitoa, e pei o Isaraelu-Palestina. Ua i ai se suiga tele i lena mea. Sa masani ona iai aʻu puipuiga a leoleo i lenei lotoa (MIT), seʻia oʻo i le 1990s, na ou talanoa ai. Ae o lea ua avea ma mataupu e sili ona olaola i totonu o le lotoa. Ua talosagaina a'u ou te faia ni lauga i taimi uma. E le o se faʻalavelave faʻamalosi, ae o loʻo i ai se aganuu o le tutoʻatasi ma le tetee, lea ou te manatu e manaia tele.
O ai la o lo'o fa'alogo i tagata fa'afeagai pei o oe?
Ia, so'o se tasi e naunau e tautala e fa'alogo tagata. E le tele naua tagata e naunau e feoai solo ma fai lauga i taimi uma. O le to'aitiiti o i tatou o lo'o naunau, ua lofia. O po uma lava, ou te teena ai le tele o valaaulia. Pe a ou faia ni lauga, o loo i ai se fiaai moni mo se mea ese, ae e itiiti lava le sapalai. Toeititi lava mafai ona e faitauina i ou tamatamailima le aofaʻi o tagata o loʻo naunau e faʻaalu o latou olaga e feoai solo ma faia lauga.
Ae i le isi itu, o oe i Cambridge, o lea e te faʻalogo ai i sina mea itiiti Initia . I totonu o le Iunaite Setete toetoe lava a leai se tasi na te iloa se mea e uiga i le lalolagi i fafo - e le iloa e tagata po o fea Farani. Initia o se upu semanu latou te faalogo i ai i le aoga pe a mavae atu. O se sosaiete e sili ona motumotu.
Ae faapefea Initia e sili ona fa'alavelaveina oe?
Sa ou mulimuli ma le faaeteete i Initia, ma sa ou i ai iina i le tele o taimi. O se atunuu fiafia i le tele o itu ma ana aganuu mauoa. Ae o le mea e sili ona mataʻina ia te aʻu e uiga i Initia, e sili atu nai lo le tele o isi atunuu na ou alu i ai, o le le amanaia o vaega faʻapitoa i le pagatia o isi. E te savali i Delhi ma e le mafai ona misia, ae e foliga mai e le o vaʻaia e tagata. O loʻo talanoa tagata uma e uiga i le 'Shining Initia' ae o loʻo matelaina tagata. Sa ou maua se aafiaga manaia i lenei mea e tasi. Sa ou i totonu o se taavale i Delhi ma sa ma faatasi ma (tagata faʻamalosi) Aruna Roy, ma sa matou tietie atu i se faʻataʻitaʻiga. Ma sa ou matauina e le o tilotilo mai o ia i fafo o le faamalama o le taavale. Sa ou fesili ia te ia pe aisea. Fai mai a ia, "Afai e te nofo i Initia, e le mafai ona e tilotilo i fafo o le faamalama. Aua afai e te faia, e sili atu lou pule i lou ola. E matua mata’utia tele. E te le tilotilo la.” O le mea lea e le tilotilo ai tagata, latou te tuʻuina i latou lava i totonu o se pulumu ae le vaʻaia. Ma o na upu e mai se tasi na tuuto atu lona ola i olaga o e matitiva, ma e mafai ona e iloa le mafuaaga na ia fai mai ai - o le pagatia ma le sauaina e matua mataʻutia, e sili atu le leaga nai lo se isi lava atunuu ou te vaai i ai. Ma e matua iloga lava. O loʻo i ai le tele o tala e uiga i le faʻaogaina o Initia e avea ma malosiaga tele, ma e le mafai ona ou talitonu i ai, ma ona faʻafitauli uma i totonu; Saina foi mo lena mea, ae itiiti ifo.
Ina ua ma o ma loʻu toalua i Initia i ni nai tausaga ua mavae, na taʻu mai e laʻu uo o Iqbal Ahmed ia te aʻu o le a ou iloa o le lomitusi i Pakistan e sili atu ona tatala ma saoloto nai lo le lomitusi i Initia. Ou te lei talitonu muamua ia te ia ae ina ua ou tilotilo i ai, sa ia faamatala mai, “O le gagana Peretania i Pakisitana e mo oe ma au uo, ma e tuu atu e le malo latou te fai mai soo se mea latou te mananao ai, aua e toaitiiti i latou e taulimaina. i, na o ni nai selau afe tagata.”
Ua e viia le nusipepa Mekisiko O le Jornada e pei o “atonu na o le pau lea o le nusipepa tutoatasi moni i le lalolagi”. E te manatu e mafai ona faʻavaeina se mea faapena i Initia?
E mafai. Le mea manaia e uiga i O le Jornada o le mea lea e inoino ai le lalolagi pisinisi. Latou te le tuʻuina atu i ai ni faʻasalalauga. O le nusipepa lona lua tele i totonu o le atunuu e maualuga le tulaga o le tusitala ma tagata popoto, ma o loo i ai i latou i le atunuu atoa. Ua e va'ai tagata o faitau i lenei nusipepa i luga o auala. O le mea moni, na ou matauina i Kerala, na o le pau lea o le vaega o Initia e mafai ona e vaʻaia ai tagata o faitau i luga o auala.
I le taimi ua tuanaʻi, na molimauina ai e Initia se faiga taufaasese lea na faʻaalia ai le loloto o fesoʻotaʻiga i le va o tusitala ma tagata fai pisinisi, ae leai se mea na tupu ...
E fai si ese lena mea iinei (i le Iunaite Setete). O se tasi o mea lelei e uiga i lenei atunuu o le itiiti o le taofiofia a le setete, leai se faʻasalaga, ina ia mafai ona latou tautala i mea latou te mafaia. I le isi itu, o le totonugalemu o aʻoaʻoga iinei e naʻo le lofituina, o lona uiga, i le faʻalapotopotoga faʻapitoa i iunivesite. Ma o se vaega o se ata o le saolotoga, ou te manatu. E te maua se lagona o mea uma e saoloto ma tatala ona o loʻo i ai felafolafoaiga o loʻo vaʻaia: o loʻo finau le Democrats i le Republicans, ma o loʻo faia e le au lomitusi lana vaega o le taʻusalaina. Ae o le mea e le o vaʻaia e tagata - ma o le foliga mai o le tatalaina o felafolafoaiga o loʻo natia ai - o mea uma lava i totonu o se faʻavae vaapiapi. Ma e le mafai ona e alu i se milimita i fafo atu o lena auivi. O le mea moni, o loʻo aʻoaʻoina foʻi i aʻoga tusitala iinei o le manatu o le 'objectivity' - o lona uiga o le faʻamatalaina faʻamaoni o mea o loʻo tupu i totonu o lena faʻavae ma afai o loʻo i ai se mea i fafo, e leai, e faʻatatau. E te vaʻai i taimi uma ma o se faʻafitauli tele i totonu o aiga.
Mo se faʻataʻitaʻiga, i totonu o le atunuʻu, mo le faitau aofaʻi, o le faʻafitauli tele o galuega. Latou te le popole i le faaletonu. Mo faletupe, o le faafitauli o faaletonu. Ona pau lea o le mea na talanoaina (i le ala o faasalalauga) o faaletonu. E iai sau va'aiga ese'ese mai lea taimi i lea taimi, ae e le fa'aalia i totonu o le ala o faasalalauga fa'asoa o le fa'aletonu. I le taimi o le palota a le peresetene 2012, o atunuu e lua na taʻua e sili atu nai lo se isi i felafolafoaiga uma o Isaraelu ma Iran. Ma o Iran na faamatalaina o le sili ona taufaamatau i le filemu o le lalolagi. Ma o le mea lena e toe fai i le ala o faasalalauga i taimi uma. E i ai se fesili manino e le fesiligia e se tusitala: o ai e manatu faapena? Latou te le manatu faapena i Initia; latou te le manatu faapena i le lalolagi Arapi, latou te le manatu faapena i Amerika i Saute. Pau lava atunuu e manatu faapena o le Iunaite Setete ma Egelani. Ae e le mafai ona e lipotia.
Ona oo mai lea o le fesili: e i ai se mea e mafai ona e faia i ai? E fai lava si mata'ina pe a e talanoa e uiga i le aufaasālalau aua e le o ta'u mai ai. E i ai se mea e matua manino lava e mafai e se tasi ona faia e uiga i ai - agai i le faʻatuina o sone e leai ni faaniukilia. O loʻo i ai se lagolago tele mo lena mea i le lalolagi atoa. O le mea moni, ia Tesema 2012, e tatau ona i ai se konafesi faavaomalo i Finelani e faʻatautaia i lalo o le puipuiga a UN. Ae i le amataga o Novema 2012, na faasilasila ai e Iran o le a latou auai. I totonu o aso, na taloina ai e Obama le fonotaga. E leai se upu e tasi e uiga i lena mea i nusipepa. O le mea moni, e leai se upu e tasi. E faapena foi i Egelani. Ou te le iloa e uiga i Initia; masalo e le o iai foi.
I se faʻamatalaga e le ogaoga, na faʻafefea ona e faʻaalia i le mit's Gangnam Stylevitio?
Ou te le iloa po o le a le mea na latou talanoa ai. Sa na o se vaega o tamaiti e foliga mai o loo fiafia.
Na e fiafia?
Sa na ona ou fai atu lava o mea sa latou mananao ou te fai atu ai.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo