Talu mai le manumalo o Hamas i le palota a Palesitina i le toeitiiti atoa le tolu tausaga talu ai, o le tala i Isaraelu ua lata mai le osofaʻiga o le eleele i le Gaza Strip. Ae tusa lava pe oʻo ina faʻatupu faʻamalosi tagata lautele mo se osofaʻiga malosi faasaga ia Hamas, na solomuli le malo mai se osofaʻiga i luma.
O le taimi nei o loʻo faʻatali le lalolagi mo Ehud Parako, le minisita o le puipuiga, e auina atu tane ma 'au ona o le faʻaogaina o lenei gaioiga o loʻo tuleia ma le le mafaia i se taua i le eleele. Ae ui i lea, o loʻo tumau pea le au ofisa. O le tele o malosiaga o le eleele o loʻo faʻapotopotoina i le tuaoi o Kasa, ae o loʻo talanoa pea i Isaraelu e uiga i "taʻiala e alu ese ai", faʻafilemu ma toe faʻafouina taofi.
E tusa lava pe faʻapipiʻi laupapa a Isaraelu tane i totonu o le faʻamaʻi, pe latou te faʻamalosi e o atu i totonu o le taua moni o le ogatotonu o Kasa? Pe o le a fa'aaogaina, e pei ona sa i ai i aso ua mavae, e fa'amata'u ai le faitau aofa'i o tagata lautele i tua'oi?
Ua iloa e Isaraelu le mafuaaga aloaia o le musu o Barak e mulimuli i osofaiga a le ea ma se taua tele i le eleele. Ua faamanatu atu e le gata ia i latou o le sili ona leaga na leiloa e le vaegaau i le lona lua o le intifada na tupu i le 2002 i le taimi o osofaiga a Jenin tagata sulufai.
O Kasa, e pei ona iloa lelei e Isaraelu, o se tasi o tolauapiga tele o tagata sulufai. O ona ala vaapiapi, e le mafai ona faʻatalanoaina e tane Merkava, o le a faʻamalosi ai fitafita Isaraelu i fafo. Kasa, i mafaufauga Isaraelu, o se mailei oti.
I se tulaga talitutusa, e leai se tasi na galo le mamafa o fitafita Isaraelu i le taimi o le taua i le eleele ma Hizbollah i le 2006. I totonu o se atunuu e pei o Isaraelu, faatasi ai ma se autau tagatanuu, o tagata lautele ua avea ma se phobia lelei o se taua lea o le a toatele ai ona atalii. tuu i le laina fana.
O lena fefe ua na o le faateleina o lipoti i le aufaasālalau a Isaraelu o loo tatalo Hamas mo se avanoa e auai ai le autau a Isaraelu i se taua ogaoga. O le faaiuga e ositaulaga le tele o fitafita i Kasa e le o se mea o Mr Barak, taitai o le Leipa Party, o le a manatu mama i se palota i le ono vaiaso.
Ae o loo i ai se isi atugaluga ua mafua ai ona ia faatuai.
E ui lava i le faʻasalalauga lauiloa i Isaraelu, e leai se ofisa sinia e talitonu moni e mafai ona faʻaumatia Hamas, pe mai le ea poʻo faʻatasi ai ma vaega au. Ua matuā mautū i Kasa.
O lena faaiʻuga o loʻo faʻaalia i mafuaaga le mautonu na ofoina mai i le taimi nei mo galuega a Isaraelu. "Fausiaina o le toafilemu i le itu i saute o le atunuu" ma le "suia o le siosiomaga saogalemu" ua sili atu nai lo mea muamua e sili ona fiafia i ai, e pei o le "a'a ese o atinae tetele o le mataʻutia".
O se osofaiga o lona faamoemoega moni lava o le faatoilaloina o Hamas o le a, e pei ona malamalama ai Mr Barak ma ana ofisa, e manaomia ai le toe nofoia e le militeri tumau o Kasa.
Ae o le soloia o le vavae ese mai Kasa - o le 2005 manatu o Ariel Sharon, le palemia i lena taimi - o le a aofia ai se taua tele ma mea tau tupe mai Isaraelu. O le a toe tauaveina foi le matafaioi mo le manuia o le faitau aofaʻi o tagata lautele, ma o le a faamalosia le autau i leoleo taufaaleaga o tolauapiga a Kasa.
O lona uiga, o se osofaʻiga a Kasa e faʻatoʻilaloina Hamas o le a avea ma suiga o le tulaga i faiga faʻavae a Isaraelu talu mai le faagasologa o Oslo i le amataga o le 1990s.
O le taimi lena na faatagaina ai e Isaraelu le taitai Palesitina ua leva ona ave faapagota, o Yasser Arafat, e toe foi atu i teritori o loo nofoia i le matafaioi fou o le faauluuluga o le Pulega Palesitina. O le fa'avalevalea, na manatu Arafat o lo'o ia ta'ita'ia se malo-fa'atalitali. O le mea moni, na avea o ia ma fai konekarate sili mo le puipuiga malu a Isaraelu.
Na talia Arafat i le vaitau o le 1990 ona e itiiti se mea na ia faia e taofia ai le faʻapipiʻiina lelei e Isaraelu o vaega tetele o le Faletupe i Sisifo e ala i le televave o le faʻalauteleina o nofoaga ma le faʻateleina o le faʻasaina o gaioiga i Palesitina. Nai lo lena, na ia taulai atu i le fausiaina o le puipuiga o ana Fatah faamaoni, o loo i ai Hamas ma sauniuni mo se setete e lei taunuu.
Ina ua pa le intifada lona lua, na faamaonia ai e Arafat ua sili atu lona aoga ia Isaraelu. O lana Pule Palesitina na faasolosolo malie lava ona faʻaumatia.
Talu mai le maliu o Arafat ma le vavae ese mai Kasa, ua taumafai Isaraelu e faʻamalosia le vavaeeseina faaletino o le Strip mai le Faletupe i Sisifo o loʻo manaʻomia tele. E tusa lava pe leʻi manaʻo muamua Isaraelu, o le faʻaaogaina e Hamas o Kasa ua tele sona sao i lena sini.
Ua feagai nei Isaraelu ma ni vaega se lua a le atunuu o Palesitina. O le Fatah, o loʻo faʻavae i le Faletupe i Sisifo ma taʻitaʻia e se peresitene vaivai, Mahmoud Abbas, e tele lava ina taʻuleagaina ma tausisia. O le isi, o Hamas, o loʻo faʻavae i Kasa, ua tupu aʻe ma le mautinoa e pei ona fai mai o ia o le leoleo moni o le tetee i le galuega.
O le le mafai ona faʻaumatia Hamas, o loʻo mafaufau nei Isaraelu pe nonofo faʻatasi ma le vaega faʻaauupegaina i le isi fale.
Ua faamaonia e Hamas e mafai ona faamalosia lana pulega i Kasa e pei lava ona faia e Arafat i teritori uma e lua. O le fesili o loʻo finauina i totonu o le kapeneta ma potu taua a Isaraelu pe, e pei o Arafat, e mafai ona faʻaogaina Hamas ma le pulega. Ua faamaonia e malosi, ae e mafai ona aoga mo Isaraelu, foi?
I le fa'ata'ita'iga o lona uiga o le fa'atosinaina o Hamas nai lo le tu'imomomoina. A o taumafai Isaraelu e fausia Fatah i le Faletupe i Sisifo ma kāloti, o loʻo faʻaaogaina le fasiga o loʻo iai nei i Kasa e fai ma laʻau tele e sasa ai le Hamas i le tausisia.
O le sini autu o le isi taofiga e taofia ai le afi roketi i fafo o le Strip, e pei o le ono masina le taofia o le afi lea faatoa uma, ae i luga o tuutuuga e sili atu ona lelei mo Isaraelu.
O le fa'alavelave fa'alavelave lea na fa'ate'aina ai le faitau aofa'i o Kasa i mea taua mo le tele o masina na le mafai ona ausia lena sini. Nai lo lena, na vave ona pulea e Hamas ia alalaupapa faananā na avea ma laina ola mo tagata Kasa. O alalaupapa na siitia ai tupe a Hamas ma le lauiloa i le fua tutusa.
E le o se mea e faateia ai le tau le popole o Isaraelu e taia le taʻitaʻi o Hamas poʻo lona vaega a le militeri. Nai lo o lea ua pomu ai alavai, le pusa oa a Hamas, ma ua fasiotia ai le toatele o leoleo masani, o le au mautinoa o le tulafono ma le nofo lelei i Kasa. O lipoti lata mai o loʻo faʻaalia ai o loʻo fuafua nei Isaraelu e faʻalautele ana osofaʻiga i luga o le ea i faʻalapotopotoga o le soifua manuia a Hamas, o faʻameaalofa o loʻo avea ma faavae o lona lauiloa.
O le taumafaiga a le ea o loʻo faʻaitiitia ai le malosi o Hamas e galue lelei e avea ma pule o Kasa. O lo'o fa'aleagaina ai faavae malosi fa'apolokiki a Hamas. O le lesona e le o le Hamas e mafai ona faʻaumatia i le militeri ae e mafai ona faʻavaivaia i totonu o le atunuʻu.
E foliga mai o loʻo faʻamoemoe Isaraelu e faʻamalosia le taʻitaʻiga a Hamas, e pei ona faia e Arafat mo sina taimi, o lona manuia sili e tautuaina e ala i le galulue faʻatasi ma Isaraelu. O le fe'au o le: fa'agalo lau fa'atonuga ta'uta'ua e tete'e atu i le galuega ae fa'alaua'itele i le tumau i le pule ma la matou fesoasoani.
I le puao o taua, e ono faatupulaia mea tutupu i se auala e le mafai ai ona aloese mai se osofaiga ogaoga i le eleele, aemaise lava pe a faaauau pea ona fanaina e Hamas ni roketi i totonu o Isaraelu. Ae po o le a lava le mea e tupu, o Isaraelu ma Hamas e toetoe lava a mautinoa i le iuga e malilie i se isi taofi.
O le mataupu o le ai ai pe o le faia o lea mea, o Hamas, e pei o Arafat muamua, ua leiloa lana galuega autu: o le faamalosia o Isaraelu e faamuta lana galuega.
O Jonathan Cook o se tusitala ma se tusitala e faamautu i Nasareta, Isaraelu. O lana tusi lata mai o le “Disappearing Palestine: Israel's Experiments in Human Despair” (Zed Books). O lana upega tafaʻilagi o www.jkcook.net.
O lenei tusiga na fa'aalia muamua ile The National (www.thenational.ae), lomia i Abu Dhabi
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo