Iloiloga o Deepak Tripathi, "Fa'ato'aga Eleele: Afghanistan ma le amataga o faiga fa'a-Islamist Terrorism" (Potomac Books, Inc., 2011)
Ina ua maeʻa osofaʻiga a le au faatupu faalavelave ia Setema 11, 2001, na taʻavale ai e le pulega a Bush lana "Taua i le Lalolagi i le Mataʻutia." E ui lava e le faʻaaogaina e le Obama White House lena moniker, o le tele o ana faiga faʻavae e le mafai ona iloa mai i latou muamua. O pulega uma e lua ua taulai atu i le tetee atu i faailoga o faiga faatupu faalavelave nai lo le tauivi ma ona mafuaaga autu. O le tusitala umi o le BBC Deepak Tripathi sa faavae i Kabul, Afghanistan mo le 15 masina i le amataga o le 1990s, lea na ia maua ai se vaaiga tulaga ese e uiga i le mafuaʻaga o faiga faatupu faalavelave mai lona avanoa i taitai Aferika ma tagatanuu i le taimi o le taua a le malo ina ua mavae le tuliesea o le pulega komunisi iina. .
O le Breeding Ground e faia se sao taua i le malamalama i le amataga ma le faʻaosoina o faiga faatupu faalavelave. O le Tripathi o loʻo sailia le atinaʻeina o se 'aganuʻu o sauaga' i Afghanistan-e tele lava ona o le tetee atu i osofaiga mai fafo-mai le "taua sui taʻitaʻia e Amerika" faasaga i le USSR i le taua a Amerika. A aunoa ma sea malamalama i le talafaasolopito, o le a iʻuvale taumafaiga e puipuia ai i tatou mai gaoioiga mataʻutia.
O le toesea mai le lauga a le atunuu ina ua maeʻa le 9/11 o se suʻesuʻega tele pe aisea e mafai ai e le sefuluiva alii ona inoino i le Iunaite Setete o le a latou feulaina ai i latou lava ma ave le silia ma le tolu afe tagata mama ma i latou. O le mafuaaga o lena inoino e mafai ona maua i le nofoia e tagata mai fafo o Afghanistan faapea foi ma le ita o le Iunaite Setete ona o le le faitioina o lona lagolagoina o le nofoia e Isaraelu o eleele Palesitina.
Ua toe faia e Tripathi se faamatalaga ia Oketopa 7, 2001 a Osama bin Laden e faapea, “O le mea o loo tofo ai Amerika i le taimi nei o se mea e le taua pe a faatusatusa i mea ua tatou tofo i ai mo le tele o tausaga,” ma taʻua ai le “faalumaina ma le faaleagaina.” Na faaopoopo mai Bin Laden, “E faitau miliona tamaiti e le sala ua fasiotia a o ou tautala. Ua fasiotia i latou i Iraq [mai le poloka ma faasalaga] e aunoa ma le faia o se agasala.” Ma na ia tusi mai, “Ua osofaʻia e tane tane a Isaraelu ia Palesitina . . . ma isi nofoaga i le laueleele o Isalama, ma matou te le faalogoina se tasi o sii lona leo pe faagaioi se vae.”
O le faamatalaga a Bin Laden o loo atagia ai faitioga na faataoto mai i le 1998 Al Qaeda tautinoga, lea na lisiina ai le pulea e Isaraelu o Ierusalema, o le faafitauli a Palesitina, ma Iraq e avea ma ana faitioga autu e tolu. O le tautinoga na taʻua ai le "nofoia e Amerika o eleele o Islama i nofoaga sili ona paia, faoa ana oa, faʻatonu i ona taʻitaʻi, faʻalumaina ona tagata, faʻamataʻu ona tuaoi ma liliu ona faavae e fai ma taʻimua" faasaga i tagata Muslim. Na faitio i "le numera tele o i latou na fasiotia" i le poloka o Iraq ina ua mavae le 1991 Gulf War. O le taʻutinoga na faʻamatala ai le faʻamoemoe o le US e "faʻalelotu ma le tamaoaiga," ma le manaʻo e tautua mo mea e fiafia i ai Isaraelu e ala i le faʻaseseina o manatu mai le nofoia o Ierusalema ma le fasioti tagata Mosalemi i teritori o Palesitina.
Tripathi dialectically suʻesuʻeina le tulaʻi mai o Islama mataʻutia e faasaga i faiga faʻa-Komunisi i Afghanistan, lagolago a le US mo 'au Isalama e faʻateʻa ai le Soviets, ma le atinaʻeina mulimuli ane o faiga faatupu faalavelave i le tetee atu i faiga faʻavae a Amerika ina ua tuliesea le Soviet Union mai Afghanistan.
I le 1979, na osofaʻia ai e le USSR Afghanistan ma amata ai se galuega e sefulu tausaga e lagolago ai le tauiviga a le malo faʻa-Komunisi Afghan lea na oʻo mai i le pule i le tausaga na muamua atu. "O le tulaʻi mai o faiga faʻa-Komunisi na faʻasalaina ai vaega faʻa-Islam a le atunuʻu," o le tusi lea a Tripathi. Ina ua maeʻa le osofaʻiga, na siitia atu bin Laden i le tuaoi o Afghan-Pakistan e "faʻasaʻoloto le fanua mai le osofaʻiga le talitonu." Na lagolagoina e le CIA, na ia faia ai se faalapotopotoga e tau ma Soviets. Na avea ma vaega o le Mujahideen, lea na faavae i Pakisitana ma lagolagoina e le Iunaite Setete.
O le US ma ana paaga na faatupeina le taua faasaga i le Soviet Union i le faitau piliona o tala tau o auupega. O fesoasoani a Amerika na fa'aulu e le CIA i le Mujahideen e ala i le Inter-Services Intelligence Directorate (ISI) i Pakisitana, lea na maua ai le $3 piliona fesoasoani a le US mo ana taumafaiga. Na amata e Peresitene Jimmy Carter se faiga faavae o le finau malosi ma le au komunisi e ala i le faatagaina o le lagolago faalilolilo a Mujahideen. Ina ua avea Ronald Reagan ma peresitene, na ia faia se faaiuga maaleale e faateleina le fesoasoani a le militeri CIA i le Mujahideen. E oo atu i le 1987, 65,000 tone o auupega ma auupega na alu atu i le paipa CIA i le tetee a Afghan. “O nei fitafita faavae sa lotomalilie e onosaia faigata ogaoga ma faia le taulaga sili—le faamaturo,” o le faamatalaga lea a Tripathi. E toatele tagata fulitua ma pagota a Mujahideen na sauaina pe fasiotia. O le ISI sa i ai le tele o faatosinaga i luga o taʻitaʻi Mujahideen.
"O le mataʻu na taua i le Soviet occupation of Afghanistan," e tusa ai ma Tripathi. O le galuega na tumau seia oo i le 1989 ina ua faamalosia le Soviet Union e alu ese mai Afghanistan ona o ona tau faataumaoi. I le sefulu tausaga o taua ma sauāga, e silia ma le 1.3 miliona Afghans na fasiotia ma sili atu ma le tasi vaetolu o le faitau aofaʻi na avea ma tagata sulufaʻi.
Na fausia e Bin Laden le Al Qaeda i le ogatotonu o le 1980s e fa'ato'ilalo ai faiga pi'opi'o, fa'a'ole'ese i totonu o atunu'u Mosalemi ma suia i tulafono fa'a-Islam. "O le talitonuga a Al Qaeda na matua tetee lava i Sisifo," o le tala lea a Tripathi, "ma na vaai bin Laden ia Amerika o se fili sili lea e tatau ona faaumatia." A o lagolagoina e le Iunaite Setete le malosi o Islama faasaga i le au komunisi i Afghanistan i tupe ma auupega, "na le mafai ona iloa o le paʻu o le malo o Soviet o le a tuua ai le Iunaite Setete lava ia i osofaiga mai vaega e pei o al Qaeda," o le tusi lea a Tripathi. "I se taimi mulimuli ane, o lenei toilalo na faamaonia o se mea sese iloga."
Ina ua mavae le paʻu o le USSR, lea na mafua ona o lona leiloa i le taua a Aferika, na goto Afghanistan i le vevesi ma le taua. Na o'o mai i luma le au fa'a-Isalama tu'alia. "Fesoasoani e Amerika ma ana uo, o le tetee a Aferika na mafua ai lana lava aganuu o le mataʻu, lea na tupu i Afghanistan-ma tua atu-i le taimi." O Afghanistan, lea sa masani ona avea o se atunuu toafilemu, na iloa i le mataʻutia o le lalolagi i le 1990s. I le ogatotonu o lena sefulu tausaga, na tulaʻi ai Taliban i le lauiloa. E aofia ai talavou Afghan sulufaʻi mai le taua faasaga i le Soviet Union, e toʻatele na ola aʻe i Pakistan. O le to'atele o ta'ita'i Taliban na valavala mai i ni tulaga matitiva. O le faʻalagolago i le tulafono a le Shariah, na latou folafola atu e toe faʻafoʻisia le filemu ma le saogalemu i Afghanistan. Ae na oo mai i se tau. O tagata Shi'a Afghans, fafine ma fa'alapotopotoga laiti na afaina i faiga sauā a Taliban. Na tuuina atu e le ISI ia Taliban meafaigaluega ma fitafita tau. E oo atu i le 1998, na pulea e Taliban le tele o Afghanistan. “O sauaga ma faiga le lelei ua avea ma faiga masani.”
O le faaupuga, 'Ia faaeteete i mea e te mana'o ai,' e leai se mea e sili atu ona taua nai lo Afghanistan. Na tuʻuina atu e le CIA auupega ma kopi o le Quran i vaega Afghan ma Arapi. O le tetee malosi a Carter, Reagan ma Peresitene George HW Bush na toe foi i tua. “O le talitonuga tetee a Al Qaeda ma Taliban i Sisifo o se ata faaata mata'utia o le faiga faavae tetee a le pulega a Carter ma Reagan-Bush i Soviet,” o le tala lea a Tripathi. "O le tulaʻi mai o Al Qaeda ma ana 'au a Aferika, le Taliban, o se tali atu i le sailiga faifaipea a Amerika o se faiga faʻavae e tetee i Soviet ona o se faʻailoga o le manaʻoga a le au faʻavae e faʻalauteleina a latou ituaiga o Islama."
Na faalauiloa e Siaosi W. Bush lana "taua faasaga i le mataʻutia" ina ua maeʻa osofaʻiga a le 9/11 e ala i le osofaʻia ma le nofoia o Afghanistan. O i latou ua maliliu e aofia ai le 1,672 Amerika, 2,604 fitafita faʻatasi, ma, i le faaiuga o le 2010, e le itiiti ifo ma le sefulu afe tagata Aferika. I lalo o le faʻailoga o le tauina o le mataʻutia, na osofaʻia ai foi e Bush ma nofoia Iraq, lea e leai se sootaga ma Al Qaeda. I Iraq, 4,474 Amerika, 4,792 'au faʻatasi, ma le va o le 101,906 ma le 111,369 Iraqi tagata lautele ua maliliu. O na galuega o loo faaauau pea ona maliliu ai. I le va o le 9/11 ma le 2012, o le tau fuafuaina o nei taua e lua e $ 1.42 miliona.
Na fausia e le pulega a Bush se faiga faavae o le sauaina ma le sauaina o pagota, o le toatele oi latou ua taofia mo le tele o tausaga e aunoa ma se faamaoniga o soo se sootaga i faiga faatupu faalavelave. O le falepuipui a Amerika i Guantánamo na tutusa lelei ma le faʻaleagaina o tagata o tagata Arapi ma Mosalemi. O ata o faiga sauā na aliaʻe mai le falepuipui o Abu Ghraib i Iraq na faʻateʻia ai le lalolagi atoa. O loʻo galue pea le falepuipui o Guantánamo i lalo o le pulega a Obama, lea na faʻateleina ai osofaʻiga a drones e leʻi faʻaaogaina i Pakistan, Yemen ma Somalia. E silia ma le 90 pasene o i latou na maliliu o ni tagata lautele, e tusa ai ma le Brookings Institution.
Nai lo le fa'apelepeleina o i tatou i tagata o nei atunu'u, o na faiga fa'avae e fa'atupu ai le ita i le Iunaite Setete, ma atili ai ona tatou fa'atupu fa'alavelave. O le galuega lelei a Tripathi e faaiʻu i le valaau e sui le fuafuaga a le militeri i Afghanistan ma Pakisitana i le atinaʻe, toe faʻaleleia, ma le toe faʻaleleia. E tatau ona tatou utagia ana fautuaga atamai.
O Marjorie Cohn o se polofesa i le Aoga a Thomas Jefferson, sa avea ma peresitene o le National Lawyers Guild, ma le faatonu, talu ai nei, o le United States and Torture: Interrogation, Incarceration, and Abuse (NYU Press).
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo