"E ui o loʻo lamatia pea le fili ma sili atu galuega o loʻo totoe, o Amerika ma Iraqi siʻitia ua ausia ni taunuuga e toaitiiti i tatou na mafai ona mafaufauina i le na o le tasi le tausaga talu ai. Ina ua matou feiloai i le tausaga talu ai, e toatele na fai mai e le mafai ona taofiofia le vevesi. O osofa'iga fa'atupu fa'atupu fa'atupu maualuga ua fa'aitiitia, fa'ato'a oti tagata lautele, fa'ato'ilalo le fasioti tagata fa'a-va'aiga... Ina ua matou feiloa'i i le tausaga talu ai, sa i ai nofoaga fa'asao al-Qaida i le tele o eria o Iraq, ma faatoa ofo atu e o latou taitai ia vaegaau a Amerika se malaga saogalemu mai le atunuu. I aso nei, o al-Qaida o loʻo sailia se auala saogalemu."
O le saunoaga lea a Peresitene George Bush o le taua i totonu Iraq i lana saunoaga mulimuli a le Setete o le Iuni i le Konekeresi i le aso 28 Ianuari. E faaosoosoina le faʻateʻaina o ana faaiuga: o se suʻesuʻega talu ai nei na faʻamaonia ai i le va o 11 Setema 2001 ma le amataga o le taua i le 2003, na pepelo ai Bush ma le au galulue vavalalata e toʻaono i le 935 taimi e uiga i. Iraq‘o le taufaamata’u i le US (1). Ae o le taimi lea o ana tagi, na faʻaalia e le aufaasālalau ma e oʻo lava i nisi o Democrats, e foliga mai e iai se faʻavae moni.
E tusa ai ma a US lipoti, o le numera o tagata Iraqi na maliliu faʻafuaseʻi na pa'ū mai le maualuga o le 3,000 i le masina o Novema 2006 i le 700 i le masina o Tesema 2007. O maliu i totonu o 'au faʻatasi, e tusa ma le 100 i le masina i le faaiuga o le 2006, na oʻo i le 130 i le masina o Me 2007 aʻo leʻi pa'ū. i le 20 i le faaiuga o le tausaga. O osofa'iga mata'utia (ta'avale na pu'eina, pomu pule i le ola) na pa'ū mai le 130 ia Iuni 2007 i le 40 ia Tesema. O i latou na maliliu i sauaga fa'alelotu (tele lava i le va o Sunni ma Shia) na pa'ū mai le 2,200 ia Tesema 2006 i le tusa ma le 200 ia Novema 2007. US pulega e fa'asalalau le fa'amavaeina o le 5,000 fitafita i le masina: ua amata lenei faiga. O 'au a Amerika e fa'amoemoe e pa'u mai le tumutumu o le 170,000 i le 130,000 i lenei taumafanafana (2).
I le faaiuga o le 2006 o le US tulaga i totonu Iraq na matua fa'aletonu ma o le manumalo a le Democrat i le palota a le konekeresi ia Novema na atagia mai ai le malosi o le lagolago a tagata lautele mo le vave faaui i tua. O le bipartisan Iraq Study Group (ISG), na taʻitaʻia e le failautusi muamua o le setete James Baker ma le sa avea muamua ma taʻitaʻifono o le Komiti o Mataupu Tau le Va i Fafo, Lee Hamilton, na matua faitioina faiga faʻavae a le malo ma fautuaina le faʻamutaina faʻasolosolo o vaega a Amerika, talanoaga tuusaʻo ma Syria ma Iran, ma se taumafaiga e foia le mataupu Palesitina.
Ae na fiafia Bush e alu ma se lipoti, "Filifilia o le Manumalo: o se Fuafuaga mo le Success in Iraq", na faia e le itu taumatau o le American Enterprise Institute. O ona tusitala, o le tusitala faasolopito iloga neo-conservative Frederick O Kagan ma le ta'ita'i ta'ita'i ua litaea o Jack Keane, na fautuaina le auina atu o isi 'au ma fa'asa'o solo Baghdad e toe fa'atonu.
O le filifiliga sa'o?
O le mea lea, e pei ona fai mai Bush i lana saunoaga a le Setete o le Union, o le faaiuga saʻo? O le taunuu mai o le 30,000 fitafita na mafua ai le le mafaafitia le faaleleia atili o le saogalemu i totonu o le laumua. O pa i le va o Sunni ma Shia na faʻaitiitia ai feeseeseaiga faʻalotu, ma le faʻateleina o nofoaga faʻatonutonu (ua i ai nei le 100,000 poloka sima o loʻo salalau i luga o auala i totonu ma tafatafa. Baghdad) faʻaitiitia osofaʻiga. Ae ui lava Falani manumalo i le taua mo Algiers i le 1957 e ala i le faʻapotopotoina o ana 'au, na faʻaumatia ai le taua.
E lua isi mea na fesoasoani e faʻaitiitia ai sauaga i totonu Iraq. O le mea muamua o le fa'amuta fa'atasi lea na fofogaina e Moqtada al-Sadr ia Aukuso (3). O le Mahdi Army Iraq'O le militia sili ona malosi ma fai ma sui o le Shia sili ona matitiva. E fa'atunuu, e le fa'atuatuaina ta'ita'i o Iran ma e ita i le galuega. E ui lava na faʻalautele talu ai nei le taofi afi mo le isi ono masina, o sini le mafai ona faʻaogaina a al-Sadr ma le US fai ia le mautu.
O le mea lona lua, e sili atu ona taua, i le faʻaitiitia o sauaga o le faʻaleleia lea o sootaga ma le au Sunni, aemaise lava i le taimi o le tautotogo o le 2007. Faʻapea foʻi ma le faʻatauina o le faʻamaoni o ituaiga, o le US na fa'afaigaluegaina le sili atu i le 60,000 sa avea muamua ma fitafita tetee i se malosiaga fou, Sahwa (fafagu) (4).
E eseese mafuaaga mo le auai. O le mea pito sili ona taua o le teena lea o le faʻalavelave a al-Qaida, o lona naunautaiga e tuʻuina atu se malo faʻa-Islam ma ona manaʻoga i le lalolagi atoa. O le feso'ota'iga togafiti ma le US o lo'o atagia mai ai fo'i le mana'o e su'e se fa'atusatusaga i le fa'alavelave a le Shia. Ma o tupe o se faʻamalosi tele lea mo taʻitaʻi o ituaiga. E pei ona matauina e le tusitala o Patrick Cockburn, o taunuuga o le suiga e manino lava: "O le aai o Fallujah, o le tele o ona fale o loo faaleagaina pea talu ona osofaʻia e le US Marines ia Novema 2004, e filemu pe a faatusatusa i le ono masina talu ai. O fitafita Al-Qaida, oe na pulea muamua, ua alu pe o loʻo tausia se talaaga maualalo "(5).
Ae o le mafutaga fou e maaleale. O sui o Sahwa e tumau pea le tetee tele i sini a le US ma le umi o le i ai o ana 'au. Ma o lo latou ita i le malo tutotonu e pulea e Shia ua faaalia i le faateleina o le numera o feeseeseaiga i totonu Baghdad ma isi eria Sunni e to'atele leoleo ma fitafita a Iraqi Shia (6).
E leai se pulega tutotonu e iai, e mafai ona fa'aogaina le US manuia. O le feagaiga i le va o US ma o le au Sunni ua faateteleina le vaevaeina o le malosi. I le tele o eria, e aofia ai le laumua, o le faamamaina o tapuaiga ua saofagā, faatasi ai ma le faʻavaivaia o al-Qaida, o le faʻapotopotoina o vaega faʻaauupegaina a le Sunni ma le vavaeeseina o vaega eseese i puipui, i le faʻaitiitia o sauaga faʻalotu. Ae o lenei tuueseeseina e le'i aumaia ai le mautu faaitulagi po o le lotoifale.
E sili atu le faiaina nai lo le manumalo
E leai se tasi o nuʻu tetele e tolu, Shia, Sunni poʻo Kurdish, e tutusa uma. Kurdistan o loʻo tumau pea lona tutoʻatasi, ae o loʻo i ai se vaeluaga loloto i le va o le Kurdistan Democratic Party (KDP) ma le Patriotic Union of Kurdistan (PUK), o ia mea uma e luʻitauina e le siitia o vaega Kurdish Islamist. I le itu i saute o Iraq, o loʻo i ai se tauvaga mataʻutia i le va o le Mahdi Army ma Abdul Aziz al-Hakim's Supreme Islamic Iraqi Council. I le tulaga fa'apitonu'u, o lo'o fa'atumauina e 'au fa'alotoifale se foliga o le fa'atonuga ae fa'aalu ai le faitau aofa'i. Ua vaaia e le malo tutotonu le faaitiitia o lana pule i le sone lanu meamata i totonu Baghdad, o se olo tele e puipuia e US Marines.
I se taumafaiga e toe tuufaatasia le Sunni, o le US ua faalagolago i le malo ma talu mai le amataga o le 2008 ua pasia e le palemene Iraqi tulafono e tolu. O le muamua atugaluga o le de-Baʻathification (na tuuina atu e le avefeau faapitoa a Bush Paul Bremer i le taimi lava na uma ai le osofaiga i le 2003, ma na US ua manatu nei e le fa'atauaina). O le lona lua na faʻaofiina se vaega faʻamagaloina mo le fiasefulu afe o pagota (tele Sunni). O le lona tolu o loʻo tuʻuina atu ai malosiaga a le malo i le maeʻa ai o le palota ia Oketopa a sau, o se faʻagasologa e mafai ai ona faʻatagaina le Sunni (lea na faʻaumatia le palota o Ianuari 2005) e sili atu le sao i vaega fefiloi.
Ae o le malosi o le vevesi i le va o vaega faaupufai ma le vaivai o le tulafono o le a faigata ai le faatinoga. O le sui-peresitene Sunni Tariq al-Hashimi na musu e sainia le pili o le de-Baʻathification talu ai, e ui lava i ana faʻamoemoega folafolaina, na faʻatagaina ai le faʻaesea o le tele o sui muamua o Baʻath mai le pule.
O ai e manumalo i totonu Iraq, e le o Iraqis. O le tau o tagata o le taua e le mafaitaulia, ma e taua tele e ui lava o loʻo i ai a matou fuainumera saʻo mo US na maliliu (3,967 maliu e oʻo atu i le 20 Fepuari 2008), e leai se taumafaiga ogaoga na faia e faitau le numera o tagata Iraqis na maliliu. Ua tatou fa'aitiitia i fa'atatauga e na'o le tele o le fa'alavelave fa'afuase'i.
O le kamupani Peretania Opinion Research Business na faatalanoaina le 2,414 Iraqi matutua, 20% oi latou na oʻo i le itiiti ifo ma le tasi le oti i lo latou aiga vavalalata. O lana lipoti na faaiuina e faapea i le va o le 19 Mati 2003 ma le taumafanafana o le 2007 o le taua sa tuusao pe le tuusao foi mo le miliona maliu. Ia Oketopa 2007 na lomia ai e le tusi talaaga faafomaʻi The Lancet se suʻesuʻega a Ioane Hopkins le Iunivesite o, lea na maua ai le aofaʻi o tagata maliliu i le 650,000. I le aso 9 Ianuari 2008 na faaiʻu ai e le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi e faapea, e 151,000 tagata Iraqi na maliliu i le va o le amataga o le taua ma Iuni 2006.
Ua pagatia foi le olaga i aso uma. O loʻo tumau pea le gaosiga o suauʻu i lalo ifo o le taua, o loʻo i ai le eletise i aso uma, 70% e leai se avanoa tuusaʻo i vai inu, falemaʻi e leai ni mea faigaluega ma le tele o fomaʻi ua faimalaga. E toetoe lava fa miliona tagata sulufaʻi ma tagata ua faimalaga, o le faʻalavelave sili lea faʻaitulagi talu mai le taua a Aferika i le 1980s.
Ua faaitiitia le mamafa
O lea, e iai se tasi e popole? E pei ona lipotia e Michael Massing i The New York Review of Books, o le US O le vaega faasalalau o McClatchy na faatuina se ofisa i totonu Baghdad ma amataina se blog, Inside Iraq, tuuto atu i olaga o tagata Iraqis masani o loʻo i ai US e leai se fiafia moni a le au lomitusi (7). A'o pa'u'ū tagata 'au, US ua faaitiitia faasalalauga o le taua, ua faamalosia ai le manatu o loo manumalo le taua; afai e le o luga o le televise, e le mafai ona tupu.
Leila Fadel, McClatchy's ofisa pule i totonu Baghdad, Fai mai: "E talitonu tagata Amerika o loʻo galulue a latou fitafita mo le lelei sili atu. E le o vaʻaia e Iraqis lena mea. Latou te vaʻai i tagata o loʻo i ai iinei mo lo latou lava fiafia - o loʻo latou aveina le auala sese i luga o auala, e taofi le taʻavale i soo se taimi latou te mananaʻo ai. i, o ai e tatau ona latou faaeteete ia aua neʻi latalata i ai ina ia aua neʻi fanaina i latou." O se tagata fai sao i totonu o Iraq na faamatalaina le auala US Na fasi e fitafita se tama a'oga ma togi i ai se maa. Aisea na ia togiina ai? “O fitafita mai fafo nei,” o lana tala lea. "O se galuega lea." Fai mai Fadel o se lagona masani i Iraqis: "O tagata uma ou te talanoa i ai e mafaufau i lenei mea. E leai so latou pule i lo latou lava atunuu."
O le ua maliu Jean-François Revel, o le itu taumatau Farani, na ita i le le liliu atu o Iraqis e faafeiloaia o latou faasaoloto i fugalaau. I ni nai masina talu ona maeʻa le osofaʻiga na ia tusia ai: "E pei o atunuu Arapi uma, o le Iraqis o loʻo faʻaalia se xenophobia lautele, faʻasaga i tagata uma i sisifo ... O loʻo matou feagai ma tagata e le mafai ona pulea i latou lava ae latou te le faʻatagaina se isi e faia." (8).
Sa le mafai e taitai o Amerika ona malamalama i le tali a Iraqis: o lo latou teena, e ui lava i lo latou inoino ia Saddam Hussein, o colonialism, na mauaa i se talafaasolopito tiga ma le manatuaina o le umi o galuega a Peretania. E leʻi faʻalogo le White House i Iraqis i le 2003. Ua sauni e faʻalogo nei? O manuia talu ai nei, e ui lava ina faʻatapulaʻaina, ua faʻaitiitia ai le faʻalavelave faʻapitonuʻu i le pulega a Bush e faʻateʻa ese 'autau, ma faʻafefe ai le ita faʻavaomalo. Ae o lenei malolo e leʻi faʻamalosia ai le peresetene ua alu ese e sui fuafuaga; e matua ese lava.
O le tulafono a le UN, na iu lava ina tuuina atu i le tuufaatasiga (9) malosiaga i le 2004, i le tausaga talu ona osofaʻia, e muta ia Tesema a sau. E le o taumafai le White House e faʻafouina, e manaʻo e suitulaga i se maliliega faʻapitoa (faʻatalanoaga ma le malo o Iraqi e faʻamoemoe e muta aʻo leʻi oʻo i le taumafanafana). O lo o fenumiai le uiga o lea maliliega ma ua finau le Senate i lana aia tatau e faamaonia ai; ae fai mai le pulega talu ai e le o manino le ufiufi US auai i le puipuiga o Iraq po'o le fausiaina o nofoaga tumau, o ia fa'amaoniga e le mana'omia.
Ina ua sainia e Bush le tala faʻatatau o le puipuiga, o se faʻamaumauga $ 515bn mo le tausaga faʻaletupe 2008, na ia faʻaopoopoina se faʻamalamalamaga e faʻaalia ai o le a le noatia o ia i le tulafono faʻasaina e faʻaalu tupe i nofoaga tumau a le militeri i totonu. Iraq (10). Ma talu ai ona o le palemene a Iraqi o loʻo teteʻe atu i le faʻamaonia lelei o pisinisi suauʻu, o loʻo tuʻuina atu e le US le malosi i le malo i Baghdad e le amanaʻia le teteʻe mai MP ma fetaomi atu i luma e aunoa ma se palota (11), e ui lava o le faʻaatunuu o le Iraq Petroleum Company i le 1972 sa , ma tumau pea, o se puna tele o le mitamitaga i Iraqis, po o le a lava lo latou faamaoni faʻale-aganuʻu poʻo tapuaiga.
O le manuia autu a Bush o le suia lea o felafolafoaiga i totonu o le atunuu. O le mea na foliga mai i le 2006 e pei o se mea e le maalofia ua suia, i le vaaiga a nisi, i le manumalo. O lo'o fa'amoemoe Bush e fa'amalosia lona sui i lalo i lea lava cul-de-sac. Ae o le manuia o Barack Obama, e lagolagoina le alu ese mai Iraq, o loʻo faʻaalia ai, e oʻo lava i luga o le tulaga faʻapitonuʻu, e le faʻamaonia le manuia o Bush. ________________________________________________________
(1) Charles Lewis ma Mark Reading-Smith, "Faalse Pretense", The Center for Public Integrity, http://www.publicintegrity.org/WarCard/. Vaʻai foʻi Syed Saleem Shahzad, "Taliban resurgence in Afghanistan", Le Monde diplomatique, lomiga Igilisi, Setema 2006.
(2) Anthony H Cordesman, "The Evolving Security Situation in Iraq", Nofoaga Autu mo Suʻesuʻega Faʻavaomalo ma Faʻavaomalo, Washington, 21 Ianuari 2008. O fuainumera mo tagata Iraqi maliu lautele e finau.
(3) Vaʻai "Iraq's Civil War, the Sadrists and the Surge", Middle East Report 72, International Crisis Group, Brussels, 7 Fepuari 2008; http://www.crisisgroup.org/home/ind...
(4) Le US na taʻua le faalapotopotoga Concerned Local Citizens ae talu ai nei na suia ai lona igoa i Sons of Iraq.
(5) Patrick Cockburn, "Return to Fallujah", Counterpunch, 28 Ianuari 2008; http://www.counterpunch.org/patrick...
(6) Va'ai "Awakenings Agonistes", Abu Aardvark, o se blog a Mark Lynch, http://abuaardvark.typepad.com/abua...
(7) "E pei ona vaʻaia e Iraqis", The New York Review of Books, 17 Ianuari 2008.
(8) Le Figaro, Paris, 8 Setema 2003.
(9) O le aofaʻi o fitafita na saunia e US soʻo ua paʻu mai le toeitiiti 50,000 i le 2003 i le 10,000 i le taimi nei.
(10) Tagai Ray McGovern, "The Iniquities and Inequalities of War", Counterpunch, 1 Fepuari 2008; http://www.counterpunch.org/mcgover...
(11) Roula Khalaf ma Dino Mahtan, "Iraq tulei i luma ma fuafuaga suauʻu", Financial Times, Lonetona, 5 Fepuari 2008.
Faaliliu e Donald Hounam
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo