Ata na saunia e John B Hewitt/Shutterstock
A'o fa'aauau pea "anti-vaxxers". feteenaʻiga faatasi ai ma leoleo i aai eseese o Europa, o se lauga atoa a le aufaasālalau ua faia e uiga i faiga faapolokiki o nei motu o tagata feita, ma faamatalaina i latou i le mea moni o le taupulepulega leaga, populist ma le itu taumatau.
E ui e moni o le populist, itu taumatau gaioiga i Europa atoa ma isi nofoaga ua malosi faʻaleagaina o le ita, fenumiai ma le leai o se faatuatuaina o malo mo le tele o tausaga, e tatau lava ona malamalama i aʻa o le le talitonuina, e ese mai i le faigofie ona saofagā i le fevaevaeaʻiga.
O se palota a Gallup, lomia faasalalau i le 2013, na faʻaalia ai le tele o le le talitonuina o tagata Amerika, mo se faʻataʻitaʻiga, i lo latou lava malo, ma le paʻu o lena faʻalagolago pe a faʻatusatusa i le tausaga talu ai. E tusa ai ma le palota, naʻo le 10% o tagata Amerika na faʻatuatuaina a latou Konekeresi filifilia, naʻo le 19% na faʻatuatuaina le soifua maloloina o le atunuʻu, 22% na faʻalagolago i pisinisi tetele ma 23% i tala fou.
O lenei faʻalavelave i le faatemokalasi na tupu i le tele o tausaga aʻo leʻi mafaufau Donald Trump e tauva mo le peresetene, tausaga aʻo leʻi osofaʻia malosi le US Congress, ma aʻo leʻi leva ona faʻatupuina le ita ma taupulepulega faʻamaʻi COVID.
O le aga a leai se talitonuina i le malo o loʻo faʻaauau pea e oʻo mai i aso nei, e ui o Trump e le o toe avea ma peresetene. O le mea moni, o se mea ua sili ona mafatia ai sosaiete papalagi, e ui lava i tulaga eseese.
E foliga mai e le mafaufau le faitau miliona o tagata e mumusu e ave le tui COVID-19, o se vailaʻau e mafai ona faʻaolaina ola e manaʻomia ina ia mafai ai ona maua le puipuiga faʻatasi. Ae o le faʻafitauli e sili atu nai lo le foliga mai o le 'valea', 'fanatic', 'taupulepulega taupulepulega' ma, mo se fuataga lelei, faʻapea foʻi ma le 'faʻailoga lanu' motu o tagata, na o le mumusu e faʻasaoina o latou lava ola poʻo ola o e pele, ona o le valea ma na o le valea.
E iai foʻi isi mataupu e tatau ona iloiloina. O le leai o se faatuatuaina o le malo o se faiga faaputuputu, e mafua mai i le poto masani umi ma se faaiuga taatele e faapea o malo e fai ma sui o le mauoa ma le malosi, ae le o tagata matitiva ma vaivai. E le mafai ona misia lena mea ona o se faʻamatalaga mataʻutia na tusia e nusipepa faʻavae e pei o le New York Times poʻo le Washington Post.
O le va o le le tutusa i le Iunaite Setete, mo se faʻataʻitaʻiga, ua faʻateleina pea i tausaga talu ai nei. O se suʻesuʻega 2017 a le Boston Consulting Group faaiu e faapea, e oo atu i le 2021, toeitiiti atoa le 70% o le tamaoaiga a le US o le a taulaʻi i lima o milionea ma piliona. E mafai ea ona tatou tu'ua'ia moni se tagata mativa, tagata faigaluega Amerika mo le le talitonuina o se malo ua mafua ai lenei ituaiga le tutusa?
O vaega faaupufai Liberal, pe o le Democrats i le US, po o le Parti Socialiste i Farani, po o le Partito Democratico i Italia, o le mea moni, na latou faatulagaina le tele o lenei le tutusa ma le le talitonuina mulimuli ane ma le ita na teuina e le faitau miliona o o latou tagatanuu. O latou faipolokiki ma tala fou o loʻo faʻamalosia le faitau faʻaititia o le faʻatupulaia o le populism i totonu o latou sosaiete, ona o lo latou mananaʻo e faʻatumauina le tulaga o le tagata lava ia.
O i latou ia e ta'ua o 'moderates' o i latou ia o lo'o tele lava ina fa'amatalaina lauga fa'apolokiki o le taimi, ona o se agava'a fa'apolokiki moni, fa'aa'ai a'a ua toetoe lava a le toe iai i le vaaiga. O le fa'ai'uga o le gaogao ua fa'atupuina ai nu'u uma, tagata e iai fa'anoanoaga moni, fa'aletonu i le itu taumatau o avanoa, e pei o Marine Le Pen i Farani, Trump i le US ma Matteo Salvini i Italia.
O mea o loʻo i luga o faipule faʻapolokiki faʻatauvaʻa ma manatu faʻapolokiki faʻalavelave, e masani lava o manatu faʻapitoa ma, ioe, faʻamoemoega patino. Faatasi ai ma le leai o se isi e luʻitauina faipule faʻapolokiki ma faʻasalalauga faʻasalalau, e masani ona faʻafeiloaia i latou o ni tagata faʻasaʻoloto, 'fa'amama le taufusi' o Uosigitone ma po'o fea lava o lo'o iai faiga fa'apolokiki.
O nisi o i tatou e mafai ona aloese atoa mai lenei talanoaga le lelei, atonu ona o le fefe neʻi taʻua o ni tagata sese pe, atonu foi, o se taunuuga o lo tatou faʻamalosi e malamalama i le lalolagi mai o tatou lava manatu faʻapolokiki ma manatu faʻapitoa. Ae, o le faia o lea mea, ua tatou toilalo i le suʻesuʻeina moni o aʻa o le vevesi faaupufai o loʻo i ai nei.
E moni, o lo'o i ai taumafaiga a le au fa'asalalau fa'asalalau e ofo atu se auala lona tolu e mafaufau ai i le mataupu, ae o le tele o nei manatu e fa'atapula'a i le lautele ma le fa'amatalaga, ma e masani ona matamuli i la latou gagana. Mo se faʻataʻitaʻiga, o se tala fou a le New York Times fesootai o le anti-tui fa'asaga i le 'COVID cultural war' i Europa, ae e le'i a'oa'oina loloto i le tamaoaiga ma vaega o le vaega lea.
E ui o le "vaxxers" ma le "anti-vaxxers" e mafai ona faʻatautaia soʻo se faiga o talitonuga latou te pele i ai, e le o se matafaioi a le tagata popoto le mulimuli i taʻiala o faiga faʻapolokiki papaʻu. O le mea e mana'omia o se malamalamaga moni i a'a o lo'o i tua atu o nei tu ma aga fa'apolokiki, ma le fa'amoemoe e auai ma fa'asa'o ae fa'afeagai ma le ta'usalaina o le 'isi itu'.
O le tuai o Italia anti-fascist atamai, Antonio Gramsci, sa i ai tusia e uiga i le "sese o le mafaufau" o le faamasino e aunoa ma le malamalama moni, lagona ma le "faʻasaʻo". E tusa ai ma ia, e leai se malamalama e mafai "e aunoa ma le lagonaina o tuinanau faavae o tagata, malamalama ia i latou ma o le mea lea e faʻamatalaina ma faʻamaonia i latou i le tulaga faʻasolopito faapitoa".
E faitau selau miliona tagata o loʻo i ai faʻanoanoaga moni, mataʻu talafeagai ma malamalama le mautonu. Afai tatou te le galulue faatasi ma tagata uma i luga o le tulaga tutusa mo le manuia o tagata soifua, o le a tuua i latou e saili tali mai 'perofeta o le malaia' - au faipule taumatau ma le au taupulepulega leaga. E le mafai ona na o le pau lea o le filifiliga.
Ramzy Baroud o se tusitala ma le faatonu o le Palestine Chronicle. O ia o le tusitala o tusi e lima. O lana tala fou o le "O filifili nei o le a motusia: Tala Palesitina o Tauivi ma Tetee i Falepuipui o Isaraelu” (Clarity Press). O Dr. Baroud o se Tagata Su'esu'e Sinia e le nofomau i le Nofoaga Autu mo Islama ma Mataupu Fa'avaomalo (CIGA) fa'apea fo'i i le Afro-Middle East Center (AMEC). O lana upega tafaʻilagi o www.ramzybaroud.net
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo