O Noam Chomsky o se tagata Amerika gagana, faifilosofia, faitioga faaupufai ma tagata faʻamalosi. O ia o se polofesa inisitituti ma polofesa emeritus i le matagaluega o gagana ma filosofia i le MIT, lea sa ia galue ai mo le silia ma le 50 tausaga. Na talanoa le faiaoga o talafaasolopito o Daniel Falcone ma Chomsky i lona ofisa i Cambridge i le aso 14 o Me.
Vaʻai foʻi: Temokalasi ma Aʻoaʻoga i le 21st Century: Vaega 1, Faatalanoaina e Daniel Falcone Noam Chomsky, Iuni 2009
Daniel Falcone mo Truthout: Ou te fia fesili atu ia te oe ni fesili e uiga i aoaoga i le 21st seneturi.
Chomsky: Le mautinoa o iai le autu.
Falcone: Ioe, sa'o. Ae ou te lei alu i le talanoaina o le seneturi 21, e mafai ona e fai mai se faamatalaga i le talafaasolopito o lenei atunuu i aoaoga, ma o le a se tu masani e te manatu ua tatou tupu aʻe mai i tulaga tau aʻoaʻoga?
Chomsky: O se fesili manaia lena. O le US o se paionia i le tele o aʻoaʻoga lautele. O le mea moni, o iinei o le fanua-foaʻi iunivesite lea o se vaega o le 19th-seneturi tele faʻalauteleina o a tatou aʻoga e ala i le fesoasoani a le feterale. Ma o le tele o latou o loʻo i fafo i Sisifo, ae o le tasi lea. E le gata i lea, mo na'o tamaiti a'oga lautele, o se mea lelei tele. E le o se sao tele, ae sa i ai agavaa. O se tasi o mea, o se vaega o popolega i le aveina o se atunuu o faifaatoaga tutoatasi, o le toatele oi latou e matua mataʻutia. E te toe foʻi i tua i le faaiuga o le 19 seneturi, o le Farmer's Alliance na sau mai Texas ma o le faʻalapotopotoga sili ona lauiloa a le Democratic i soo se mea i le talafaasolopito, ou te manatu. E faigata ona talitonu pe a e tilotilo i Texas i aso nei.
Ma o i latou ia o faifaatoaga tutoatasi. Latou te tutumau mo a latou aia tatau – latou te le mananao e fai ma pologa. Ma sa tatau ona tulia i latou i falegaosimea ma avea ma meafaigaluega mo se isi tagata. E tele le tetee i ai. O le tele o aʻoaʻoga a le lautele, o le mea moni, na popole i le taumafai e aʻoaʻo tagata tutoʻatasi e avea ma tagata faigaluega i se faiga faʻapisinisi.
Ma e tele atu mea na i ai nai lo lena. O le mea moni, na faʻaalia e Ralph Waldo Emerson. Na ia fai mai se mea faapenei: na te faʻalogo i le tele o taʻitaʻi faʻapolokiki o fai mai e tatau ona tele a matou aʻoaʻoga lautele. Ma o le mafuaʻaga ona o le faitau miliona o tagata o loʻo mauaina le palota, ma e tatau ona tatou aʻoaʻoina i latou e taofia i latou mai o tatou faai. I se isi faaupuga, e tatau ona tatou aʻoaʻoina i latou i le usiusitai ma le nofo pologa, ina ia latou le mafaufau i le auala e galue ai le lalolagi ma mulimuli mai i o tatou faai.
O lea la, o se ituaiga o paluga. E tele mea lelei e uiga i ai, ae sa i ai foi, e te iloa, le vasega o meatotino. O tagata e taulai atu i le tamaoaiga e le faia na o le lelei o o latou loto mo le tele o vaega, ae ina ia faatumauina lo latou tulaga pule ma faalautele atu ai lo latou malosi. Ma o se ituaiga o lena taua i le auala atoa.
I le taimi nei, ua tatou i ai i se vaitaimi lautele o le solomuli, ae le na o aoaoga. O le tele o mea o lo'o tupu o se tali i tua i le 60s; o le 60s o se vaitaimi faatemokalasi. Ma ua avea le sosaiete ma tagata sili atu ona malamalama ma sa i ai le tele o popolega e uiga i aʻoaʻoga i luga o alaleo - saoloto, conservatives ma bipartisan. E ese le manaia o le faitau i tusitusiga saoloto i le 70s, ae sa i ai le popolega e uiga i le mea na latou taʻua, i le faaiuga saoloto, "o le toilalo o faʻalapotopotoga e nafa ma le faʻaaogaina o talavou." O le fasifuaitau lena na faʻaaogaina, o loʻo faʻaalia saʻo ai le manatu faʻapitoa. E tatau ona e taofia i latou mai o matou faai. O lea la o le aoaoga faavae o le autalavou sa le aoga lelei. O le mea moni lava lena o Samuel Huntington, polofesa o le malo i Harvard, o se ituaiga tagata malosi. Ma sa ia tusia faatasi se lipoti umi-tusi e ta'ua Le Fa'alavelave o le Temokalasi. Sa i ai se mea e tatau ona faia e faʻateleina ai faʻasalalauga, e faʻaumatia ai le galu faatemokalasi. O le tamaoaiga na matua suia ma ui atu i se vaitaimi saoloto, faatasi ai ma le le tutusa, tulaga le mautonu, faalapotopotoga tau tupe, ma mea uma. O aitalafu a tamaiti aʻoga na amata ona maualuga, lea e fai si taua. Ae o se metotia o indoctrination ia lava. E le'i su'esu'eina lava. O mea taua e masani lava e le mafai ona su'esu'eina; ua na'o le tu'u fa'atasi o fa'amatalaga e uiga i ai. E mafai e se tasi ona masalosalo e faapea o le siisii o aitalafu a tamaiti aoga o se masini o le indoctrination. E matua faigata lava ona mafaufauina o loʻo i ai se mafuaʻaga tau tamaoaiga mo lea mea. O aʻoaʻoga a isi atunuu e leai se totogi, e pei o Mekisiko, ma o se atunuu mativa.
Finelani's, o loʻo i ai le aoga sili ona lelei i le lalolagi, e tusa ai ma faʻamaumauga, e leai se totogi. E leai se totogi a Siamani. O le Iunaite Setete i le 1950 o se atunuu sili atu ona matitiva. Ae o aʻoaʻoga sa leai se totogi: o le GI Bill ma isi. E leai la se mafua'aga moni tau tamaoaiga mo a'oa'oga maualuluga maualuga ma le fa'atuputeleina o aitalafu a tamaiti a'oga. E tele naua mea. Ma o se tasi oi latou, masalo, ua na'o tamaiti a'oga ua maileia.
O le isi o le mea lea e tupu i faiaoga e pei o oe. O lo'o fa'aliliuina i latou i tagata fa'aopoopo, tagata faigaluega le tumau e leai ni aia tatau, e te iloa. Ou te le tau ta'u atu ia te oe pe faape'i, e mafai ona e ta'u mai ia te au.
Ae o le tele e mafai ona e mauaina tamaiti aʻoga faʻauʻu, tagata faigaluega le tumau, totogi lua-vaega, o le tele o tagata e te pulea - ma o loʻo faʻaauau pea. Ma o lea ua fa'avaeina ma Leai se Tamaitiiti e Tu'ua/Tuuga i le Tulaga; a'oa'o atu i le su'ega - sili ona leaga o le a'oa'o atu. Ae o se faiga fa'atonu. O aʻoga ua mamanuina e aʻoaʻo ai le suʻega. E te le tau popole e uiga i tamaiti aoga e mafaufau mo i latou lava, luitauina, laga fesili. Ma e te vaʻai i lalo i le tulaga pito sili ona maualalo o auiliiliga. Ou te faia le tele o lauga i nuu ma nofoaga e popole ai tagata e uiga i aʻoaʻoga ma ua ou oʻo mai faiaoga ia te aʻu ma fai mai mulimuli ane, e te iloa, ou te faiaoga i le vasega ono. Sa sau se teineitiiti ina ua uma le vasega ma fai mai e fiafia o ia i se mea na oo mai i le vasega, ma sa fia iloa pe faapefea ona su'esu'e i ai. Ma ou te fai atu ia te ia, e le mafai ona e faia; e tatau ona e suʻesuʻe mo le suʻega. E faalagolago i ai lou lumanai; e faalagolago i ai lou totogi.
Ma o loʻo tupu uma lava. Ma o loʻo i ai le auala manino e faʻafefe ai le faitau aofaʻi, ma pulea foi i latou. Ma e lua vaega. O lo'o una'ia e le pulega a Obama. E le gata i lea, o se taumafaiga e faʻaumatia aʻoga - o tusi pasi a le aʻoga, o nei ituaiga mea uma e leai se mea ae o se taumafaiga e faʻaumatia le faiga o aʻoaʻoga lautele. Fai mai e maua ai e matua filifiliga, ae o se mea valea.
Mo le tele o tagata, e le mafai ona latou faia filifiliga; e leai lava. E pei o le fai atu e tofu tagata uma ma se filifiliga e avea ma milionea. E te faia, i se auala: e leai se tulafono e faasaga i ai.
Falcone: Ua e faʻaalia i nisi o au tusitusiga aʻafiaga o Taylorism - o se auala faʻafoe e talepe ai galuega i ni vaega laiti e faʻateleina ai le lelei - e avea o se ituaiga o galuega i luga o galuega. E fa'atupuina ea tatou faiga fa'aa'oa'oga se faiga fa'atonutonu ile galuega?
Chomsky: Pulea ese galuega. O le mea moni, o le faaupuga e faʻaaogaina i nisi taimi - Taylorism - e le au tusitala pisinisi. Taylorism e tuʻuina atu le pule i luga o galuega, ae e tatau ona tatou faʻaeteete ina ia leai se galuega ma e tele masini mo lena mea: aʻoga e tasi. Ae o le faʻasalalauga o le isi. O le pisinisi fa'asalalauga o se pisinisi tele, ma o so'o se tasi e pupula o latou mata e mafai ona va'ai pe fa'apefea. Muamua lava, o le i ai o le pisinisi faʻasalalauga o se faʻailoga lea o le le naunau e faʻatagaina maketi e galue. Afai e iai au maketi, e leai sau fa'asalalauga. Pei, afai ei ai se mea e faʻatau atu e se tasi, latou te taʻu mai le mea ma e te faʻatau pe a e manaʻo ai. Ae a iai sau oligopolies, latou te mananaʻo e taofi tau tau. E tatau ona i ai le eseesega o oloa, ma e tatau ona e liliu atu i le faʻafefe o tagata i le mafaufau e tatau ona e faʻatau lenei nai lo lena. Po'o le na'o le fa'ao'oina o latou 'ai - afai e mafai ona e fa'aolaina i latou, ua maileia, e te iloa.
E amata i le pepe, ae o lea ua i ai se vaega tele o pisinisi faʻasalalauga ua mamanuina e puʻeina tamaiti. Ma ua faaleagaina ai le olaga faatamaitiiti. Soo se tasi e iai se poto masani i tamaiti e mafai ona vaʻai i lenei mea. E matua fa'aleagaina lava le olaga faatamaitiiti. E le iloa e tamaiti ta'aloga. E le mafai ona latou o i fafo ma, e te iloa, e pei o lou laʻitiiti pe a o ou laʻitiiti, e iai sau aoauli o le Aso Toʻonaʻi e leai se totogi. E te alu i fafo i se malae ma o loʻo e mauaina se vaega o isi tamaiti ma taʻalo polo poʻo se mea. E le mafai ona e faia se mea faapena. E tatau ona faʻatulagaina e tagata matutua, a leai o oe i le fale ma au gadgets, au taaloga vitio.
Ae o le manatu o le alu i fafo e na o le taʻalo i luitau uma o le fatufatuga, o na malamalamaaga: ua leai. Ma e faia ma le iloa lelei e maileia ai fanau mai le pepe ona avea ai lea ma vaisu faatau. Ma o lona uiga ua e alu ese mo oe lava. Na e maua le Ayn Rand ituaiga o sociopathic amio, lea e sau saʻo mai le aganuu faʻatau. O aganu'u fa'atau o lona uiga o le alu atu mo a'u; Ou te le popole i se isi. Ou te manatu ua matua faaleagaina ai le sosaiete i le tele o auala. Ma o le a'oga o se vaega.
Falcone: E i ai ea ia i tatou o se malo se mafuaaga e fefefe ai i se osofaʻiga i aʻoaʻoga lautele ma le tuʻufaʻatasia atoatoa o aʻoaʻoga?
Chomsky: O se vaega o le auala e pulea ma fa'agugu ai le faitau aofa'i, ma e taua tele. O le tele o mea e fai ma fa'alavelave fa'afuase'i o lo'o tula'i mai, aemaise lava fa'alavelave fa'alesiosiomaga. E matua matuia lava. E le o augatupulaga mai le taimi nei; o lau fanau ma fanau a lau fanau. Ma o tagata lautele e latalata tele i le maliega faʻasaienisi. A e tilotilo i palota, o le a faapea mai o se faafitauli ogaoga; e tatau ona tatou faia se mea e uiga i ai. E le mana’o le Malo, ma e le gata ina le mananao le aufaipisinisi, ae matua tetee lava i ai. O lea la, fai mo se faʻataʻitaʻiga ALEC, le American Legislative Exchange Council. O lo'o fa'atupeina e le kamupani, o uso Koch ma na tama. Ose fa'alapotopotoga e fa'atulagaina tulafono mo setete, mo faipule o le setete. Ma o lo'o tele a latou malosi, ina ia mafai ai ona latou maua le tele o mea. O lea la ua iai la latou polokalame fou, e foliga manaia tele i luga. Ua mamanuina e faateleina ai le "mafaufau faitio." Ma o le auala e te faʻateleina ai mafaufauga faʻapitoa o le i ai lea o le "aʻoaʻoga paleni." "A'oa'oga paleni" o lona uiga afai e te a'oa'oina tamaiti i se mea e uiga i le tau, e tatau fo'i ona e a'oa'oina i latou e tete'e i suiga o le tau. E pei o le aʻoaʻoina o le saienisi o le evolusione, ae faʻapea foʻi ma le faʻasaienisi o le foafoaga, ina ia e "mafaufau faʻapitoa."
O nei mea uma o se auala e liliu ai le faitau aofaʻi i se vaega o tagata valea. E matua matuia lava. O le uiga o la’u tala, o le ola ma le oti i le taimi nei, ae le na o le fa’aleagaina o le sosaiete.
Falcone: O le a sou manatu o a uiga taua o se aoga? O le a le mea e aofia ai se aoga lelei?
Chomsky: Ia, o le a ou faamatalaina le aoga na ou alu ai a o ou laitiiti. O se aʻoga e faʻatautaia i laina Deweyite, o se aʻoga faʻataʻitaʻi na faʻatautaia e le Iunivesite o Malumalu, lea sa i ai se matagaluega lelei tele aʻoaʻoga, o se matagaluega o aʻoaʻoga alualu i luma. Sa ou i ai mai le 2 i le 12. Ona ou alu ai lea i se aoga maualuga - Central High i Philadelphia. Atonu e te iloaina. O se aoga a tama, masalo e le o le taimi nei.
Falcone: Ioe, fa'atasi nei.
Chomsky: O tamaiti uma ia sa a'oa'oina i kolisi. O lea la, seia oo ina ou oo i le Central High, ou te matua le iloa lava o aʻu o se tamaititi aoga, aua e leʻi sau lava le fesili.
O tagata uma o se tagata a'oga lelei. Na o le faʻamalosia o tamaiti e fai le mea latou te fiafia e fai ma le mea e sili ona lelei, ma sa i ai se fausaga; sa i ai se polokalame. E le o oe tamo'e solo e fai se mea e te lagona. Na ou misia se togi, ae ou te le'i ano mai ma leai se isi na ano mai. Ae na o a'u lava o le tamaitiiti aupito itiiti i le vasega, ae o le manatu o se tasi o se tamaitiiti aoga; e le o se tagata a'oga lelei - e le'i tula'i mai lava. Sa i ai suʻega, ae na o le tuʻuina atu o faʻamatalaga e uiga i mea o loʻo tupu. O se mea lea e tatau ona tatou faia lelei.
E le'i fa'avasegaina tamaiti; sa leai ni togi. E tele galuega felagolagomai ma galuega felagolagomai ma sa latou faʻamalosia i matou. E te iloa, suʻesuʻe, fesili luʻitau, ma sa matua manuia lava. Ou te manatua lelei mea uma. Na ou alu i le aoga maualuga ma e pei o se pu uliuli. Sa mafai ona ou maua uma As ma se sikolasipi e alu ai i le kolisi. Atonu ou te le alu, sei vagana ai mea na ou aoaoina na o au.
Ma o le aoga lena. Ma e leai se mafuaaga e le mafai ai ona faia i soo se mea. O le mea moni, i le aso nei, sa ou 'aiga i le aoauli ma se tasi o faiaoga iinei ua ou iloa mo le tele o tausaga o loʻo galue i le mamanuina o polokalame faʻaleaʻoaʻoga mo aoga maualuga, polokalame faasaienisi. O lo'o ia fa'amatalaina polokalame, ma o polokalame ia e pei o se tasi o polokalame o lo'o latou taumafai e fa'aoga a'oga maualuluga i le lalolagi atoa, i se fa'alavelave - e le na'o iinei. O lea na ia faamatalaina ai se tasi e amata i le fesili, "E faapefea ona lele namu i le timu?" Ona sosoo ai lea, ae aisea ua i ai se faafitauli? Ia, e te su'esu'eina le malosi o le mataua o le timu e taia ai se namu – e pei o se tagata e lavea i se locomotive.
E faapefea la ona le nutililii i latou? Ma o le a le mea e mafua ai ona latou tutu? Ona oo mai lea o le miliona o isi fesili. E amata ona e su'esu'e i fesili nei. E amata ona e aʻoaʻoina le fisiki, biology, ituaiga uma o mea. Ma o loʻo i ai mea e mafai e tamaiti aʻoga ona fai ina ia mafai ai ona latou fai ni fesili, ma tulituliloaina, ma faia suʻega ma isi. O le uiga, o lena aoaoga. E le gata na e aʻoaʻoina pe faʻafefea ona lele se namu i le timu, ae e te aʻoaʻoina le auala e fatufatu ai ma pe aisea e fiafia ai le aʻoaʻoina o mea ma fatu mea ma faʻatupu mea fou. Ma e mafai ona faia lena mea mai le aoga faataitai.
Mo se faʻataʻitaʻiga, tasi polokalame aʻoga, sa faʻamatalaina i saienisi Mekasini: sa i ai a latou faasologa i luga o le mafuaaga o le faʻaleagaina o le fiafia. O lo'o iai le polokalame a le aoga fa'aa'oa'oga na tu'uina atu ai i tamaiti ni mea'ai o lo'o i ai le tele o meafaitino ma ma'a, atigi, fatu ma isi. Sa i ai la latou fa'afitauli, o le su'esu'eina lea po'o fea o fatu. O lea na fai ai le latou fonotaga fa'asaienisi, ma fa'apotopoto tamaiti ma su'e ni auala, mea e mafai ona e taumafai ai. O le faiaoga o loʻo i tua e taʻitaʻia, ae o le tele lava e tutoʻatasi. Mulimuli ane, na latou iloa po o a fatu. I lena taimi, sa tofu tamaiti ma se tioata tetele ma tatala e le faiaoga fatu ma tilotilo i totonu. Sa mafai ona latou maua le afuafua e tupu ai. O na tamaiti e le gata na aʻoaʻoina ni mea faʻapitoa; sa latou iloa ai foi e malie le malamalama i mea ma iloa mea. Ma o le mea lena e taua. E le afaina po o le a le tele o mea e te aoaoina i le aoga; e tusa pe e te aʻoaʻoina pe faʻapefea ona e alu ma fai mea na o oe. Ma e mafai ona faia i soo se tulaga. Ou te iloa o le aʻoga faʻauʻu e pei o le, otometi; pau lena o lau mea e fai i se aoga fa'au'u lelei, ae pei o iinei i le a'oga fa'au'u, e leai ni ou togi. Latou te le ano i lena mea.
Ae e mafai ona faia i le aoga faataitai. Ma o le ala foi lena e fai ai aoga lelei; o iina e mafai ai mea uma.
Falcone: Ma o ni lagona masani ia?
Chomsky: O tamaiti e masani lava ona fatufatu, ma o le mea moni, e te le tau faʻaumatia mai ia i latou. O le mea lea ua latou fesili ai, "Aisea?" i taimi uma.
Falcone: O se a'oga maualuga i le taulaga e mauoa i puna'oa: o nisi taimi o lo'o feagai pea ma le le fiafia ma le fa'alogoina, o se va'aiga va'ai manatu. O se tulaga fa’ale-aganu’u lea i lau va’aiga, po’o se tulaga fa’apea i totonu o le tatou a’oga?
Chomsky: E moni lava e oo lava i le aʻoga na ou alu i ai i Philadelphia, i se aso o le itiiti ifo o pulega faʻapisinisi o sosaiete. Ou te manatu e le o se mea masani i soo se mea. E mafai ona lelei atoatoa a latou aʻoga e iai polokalame e pei o ituaiga na ou talanoa atu ai. Ae le gata i le faasaienisi - i isi vaega uma foi ... Ave le tala faasolopito o Amerika. E i ai sa’u uo sa avea ma faiaoga i Lexington, lea ou te nofo ai, sa faiaoga i le vasega ono. O ia o se faiaoga lelei tele, matua faamanuiaina. Ae na ia faamatala mai ia te au i se tasi taimi le auala na ia taitaia ai se vaega i le American Revolution. Ma i ni nai vaiaso a o leʻi amataina le vaega, na amata ai ona ia faʻamalosia le faʻatapulaʻaina o le vasega. E pei o le faia o tamaiti e fai mea latou te le fiafia i ai ma e leai se uiga.
Ma mulimuli ane ina ua mavae sina taimi, sa latou ita tele ma amata ona latou faapotopoto faatasi e taofia o ia e faia i se isi itu. Ae ina ua oʻo i lena tulaga, na ia faʻalauiloaina le vaega o le American Revolution, e saʻo? Sa latou malamalama i le mea o loo tupu.
Falcone: E atamai lena.
Chomsky: E leai se tulaga e le mafai ai ona e faia mea faapena pe afai o oe o se faiaoga e pulea au mea o fai. Afai la e i ai sina fa'aaloalo mo le a'oa'o atu, o lea e fa'atagaina oe e pule. Ae o le mea lena o loʻo faʻaumatia: o le pulea e faiaoga o potuaoga, pei o le tagata faigaluega e pulea le fola o faleoloa. E le mafai ona e faatagaina lena mea; e tatau ona e maua Taylorism.
Pulea mai luga, pulea e le pule. Leai se fa'aaloalo i le tagata faigaluega, pe o se faiaoga po'o se masini. Ma e ofoofogia pe faapefea ona fai lenei mea. O le uiga o la'u tala, o lo'o i ai se su'esu'ega tele na faia e sui o le a'oa'o iinei. David Noble, o le na galue i le talafaasolopito o tekinolosi. Na ia suʻesuʻeina le alamanuia meafaigaluega masini i le 1950s ma le 60s. Sa i ai se suiga agai i le pulea komepiuta o masini. Fa'atonu numera ole fa'agasologa ole masini, fa'agasolo tele.
Na faia e Noble se suʻesuʻega auiliili ma e matua mataʻina le auala na galue ai. E lua galuega e mafai ona mulimulitaʻia. O le tasi o le tuʻuina atu o masini faʻapitoa e faʻatautaia le faiga ma lo latou poto auiliili ma le gafatia e faʻaleleia mea na sese ma faia ni manatu fou ma isi. O le isi na tuu atu i pule e faafoeina. Ma sa i ai suʻesuʻega, ma o mea na faʻatautaia e masini na manuia ma aoga ma isi mea uma, ae na latou filifilia le auala faʻafeagai. Ma na latou filifilia mo se mafuaaga faigofie lava: latou maua ni tagata faigaluega amio pulea. E tusa lava pe manumalo lena mea i tupe mama, e sili atu ona taua le i ai o se tagata faigaluega amio pulea, usiusitai. E le o tagata faigaluega e mafai ona faia mea mo i latou lava, mo mafuaaga manino. Afai e mafai ona latou faia mea mo i latou lava, e le o toe umi ae latou fesili, aisea tatou te manaʻomia ai pule? Ona e fa'alavelave lea. E pei o le nofonofo, o le mea lena e matua matautia ai. Na tupu lenei mea, ma e tutusa lava i aʻoga.
E le mafai ona e faatagaina faiaoga e pulea le potuaoga. O le a'oa'oga lena e tofotofoina; ona aoai lea o faiaoga. Latou te faia mea e te fai atu ai. E faalagolago i ai o latou totogi; e faalagolago i ai a latou galuega. E avea i latou ma sociopaths pei o isi tagata uma. Ma o loʻo i ai lau sosaiete e naʻo le, "Vaai mai ia te aʻu; o le a ou faʻagaloina isi tagata uma." Ona mafai ai lea ona latou fa'ate'aina le Saogalemu Lautele ma fa'aumatia Medicare. Ae aisea foi e tatau ai ona ou totogiina le tamaititi i le isi itu auala e alu i le aoga; e le alu la'u tama i le aoga. Aiseā e tatau ai ona ou popole i fafine e lē atoatoa le malosi ua oti a latou tane? Ma isi.
Falcone: Ma o taumafaiga ia e lua?
Chomsky: Oi, e lua vaega. Na fautuaina e Obama le faaitiitia o le Social Security. Ae ona faafoliga lea ua faateʻia i latou i le iʻuga. E pei sa i ai se tala malie i The New York Times i le isi aso i luga o le itulau pito i luma. O se vaega o le polokalame fou a le Medicaid o le faia lea o konekarate a kamupani tumaoti e tausi ai tagata matutua ma e le atoatoa le malosi ma isi. Ma sa i ai se suʻesuʻega na suʻesuʻeina ma iloa ai o le mea o loʻo latou faia o le faia lea o vasega yoga mo tagata mauoloa, ma ituaiga uma o mea e maua ai tupe. Ae faʻafefea ona taumafai kamupani tumaoti e suʻe tupe nai lo le fesoasoani i tagata? Ou te fai atu, na e mafaufau mo sina taimi, o se kamupani tumaoti i pisinisi ina ia fesoasoani i tagata pe maua ai tupe?
Falcone: Ae fa'afefea le faatufugaga ma musika? Ua tatou vaaia le tipiina o…
Chomsky: E tipiina ai le fatufatuga, e tipi ai le tutoatasi. O le uiga o la’u tala, o se vaega lena e fa’aalia ai e tamaiti, o le mea moni lava o tagata matutua. E te iloa, latou te aoao e uiga ia i latou lava. E taua le tipiina i tua.
Na ou ola aʻe i le Paʻu o le Tamaoaiga. Sa laitiiti lo'u aiga, ou te fai atu o tagata faigaluega, ae o le toatele oi latou e le'i alu i le aoga i le vasega muamua, ae [sa masani i] aganuu maualuluga. O tala a Shakespeare i le paka, o faafiafiaga a le WPA, konaseti, ma ua na o se vaega o le olaga. O le iuni sa i ai polokalame a'oa'oga mo tagata faigaluega ma polokalame fa'ale-aganu'u. Ma o le aganuu maualuga sa na o se vaega o le olaga. O le mea moni, afai e te fiafia i ai, o loʻo i ai se suʻesuʻega faʻapitoa faʻapitoa o tagata faigaluega i Egelani i le 19 seneturi ma mea na latou faitauina, ma e manaia tele. E foliga mai latou te leʻi aʻoga, tele lava. Ae e fai lava si maualuga o a latou aganuu. Sa latou faitauina tusitusiga fa'aonaponei ma tala fa'asolopito. O le mea moni, o le tusitala na faaiuina mulimuli ane atonu e sili atu lo latou aʻoaʻoina nai lo tagata maualuluga.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo