Fa'amatalaga Leipa: Ina ua uma ona toe fa'afo'i le soloia o le Affordable Care Act i lenei taumafanafana, o fea oi ai le fa'agaioiga e manumalo i le Medicare mo Tagata Uma?
Mark Dudzic: Ose taimi fiafia tele. Ua suia le eleele. Ua avea ma mataupu faʻatasi mo le tetee i le Trump. O loʻo vaʻavaʻai tagata mo mea latou te mananaʻo e tau ai nai lo le na o le faʻataʻamilomilo o taavaletoso i se tulaga leaga quo i le tausiga o le soifua maloloina.
A'o faia e iuni se galuega sili ona lelei e fesoasoani ai i le fa'atulagaina o le tetee i le Trumpcare, o le mea e matua iloga lava o le sasaa mai o le lagolago lauiloa mo Medicare mo Tagata uma na faia i fonotaga a le taulaga ma isi fonotaga faapena. O lo'o aga'i atu tagata i latou lava i nei tulaga.
Ta'u mai ia i matou le pili Medicare mo All o lo'o fa'ailoa e Bernie Sanders i le aso nei i le Senate. E lagolagoina e le tele o senatoa o loʻo mafaufau e tauva mo le Peresetene i le 2020.
Ina ua tuʻuina atu e Sanders se pili i le 2014, na te leʻi mauaina lava se tasi e lagolagoina. O lea ua 15 lana fanau.
E le faapea o le vasega faapolokiki ua ala faafuaseʻi i le taua o le Medicare for All. Ona e tatau ona toe fo’i e fa’asaga i le latou palota. E tatau ona latou feagai ma se faiga faavae.
O le pili 2014 a Bernie na taulaʻi i fuafuaga faʻalesoifua maloloina a le setete. Ae na ia iloa i le taimi o lana tauvaga a le peresetene le malosi tele o le tali a Medicare mo All, ma na ia toe taulai atu lana pili ina ia sili atu ona tutusa ma le pili a John Conyers i le Maota, HR 676.
O le malosi o lenei fa'alapotopotoga fou e fa'atatau i felafolafoaiga na i'u ai i le tusiaina mulimuli o le pili. I se tasi taimi na foliga mai o Sanders o loʻo tuʻufaʻatasia le tele o tau faʻasoa e ala i le totogiina faʻatasi, i se taumafaiga e foliga mai e sili atu le nafa e uiga i le faʻatupeina. Ae na tali atu fa'alapotopotoga fa'agaioiga.
Fomai mo se Polokalama Soifua Maloloina fa'asalalau se tusi e fa'asaga i le fa'asoaina o tau. O le tele o iuni sa fua lemu i totonu. Ma o le ata mulimuli e le o aofia ai soʻo se faʻasoa taua tele.
E le lelei le totogi fa'atasi mai le va'aiga fa'afoma'i-e fa'avaivaia tagata mai le mauaina o le tausiga. Ma latou te le manaʻomia e faʻatupe ai se pili e tasi-totogi. O lo'o i ai se uiga e fa'atauva'a ma oe. Mai se vaaiga fa'amaopoopo ou te manatu tatou te mana'omia se pili fa'anaunau, va'ai mamao nai lo se fa'ata'ita'iga muamua.
E te fai mai o se taimi fiafia. E manaia i le tulaga o le fausiaina o le gaioiga poʻo le fiafia e mafai ona tatou maua moni Medicare mo Uma i se mea?
O loʻo matou i ai pea i se taimi faʻaleleia, e ui lava e mafai ona matou manumalo i ni faʻalavelave i le tulaga o le setete. Ou te tilotilo i ai e pei ona e faia i se ta'avale fa'atulagaina. Ua tatou i ai i le taimi tonu ae leʻi iloa e le pule le mea o loʻo tupu. E tele le lagolago a le aufaigaluega ae e leʻi faʻataʻitaʻiina ma e leʻi fuaina e le pule.
O le taimi lea e tatau ai ona tatou sauni mo le osofaʻiga. Fa'ata'ita'i po'o ai a tatou uo ma fausia le ituaiga o so'ofa'atasi tatou te mana'omia e tete'e atu ai ile falema'i ma falefaigaluega. Fai le ituaiga tui e te faia i totonu o se ta'avale fa'atulagaina. Saunia tagata mo osofaiga ma finauga o le a faaaoga e le isi itu pe a latou taumafai e faaleaga i tatou.
O loʻo i ai malosiaga tetele e faʻamanuiaina mai le faiga o le soifua maloloina o loʻo iai nei. E le mafai ona i ai ni a matou faʻasesega e uiga i mea o le a matou feagai aʻo matou agai atu i le faaiuga o le taaloga o le manumalo moni i se palota poʻo le pasia o se pili.
I le Talafatai i Sisifo, Kalefonia, Uosigitone, ma Oregon o loʻo agaʻi uma i le itu e tasi e agai atu i faiga palota, e ui lava e vave tele ona iloa pe o le a tupu i se faiga faʻamaopoopo. E tele a latou alagaoa, tele lagolago a tagata faigaluega, ma se malamalama i mea e manaʻomia e manumalo ai i faʻasalalauga i na setete. E tatau ona tatou taulaʻi i le faʻateleina o lo tatou faʻatulagaina o gafatia. I Kalefonia e te manaʻomia se mea e pei o le $ 100 miliona ma le 10,000 tuʻituʻi faitotoʻa e faʻatautaia ai se faʻamoemoe faʻatuatuaina i le feagai ai ma le tele o tetee.
O felafolafoaiga o loʻo faʻaauau nei i totonu o le Campaign for a Healthy California e taua tele, ma e logoina i latou i le toilalo muamua i Vermont ma Colorado. O loʻo i ai le feteʻenaʻiga i le auala e agai ai i luma, ma e tele naua mea e fai i le va o le tele o iuni i le Democratic Democratic.
O le fofoga fetalai o le Fono a Kalefonia, e ala i tala uma o se Democrat e lagolagoina le galuega, ua fagua se pili Medicare mo All i totonu o se komiti pulega ma musu e tatala. O nisi e mananaʻo e mulimuli i le faʻavae Democratic. O isi iuni latou te faia se faiga e sili atu ona faaeteete; latou te mananao e faatosina lemu le faagasologa.
E tatau ona e talanoa e uiga i le auala e alu ai i le taaloga faaiu; o le ala lena e te iloa ai po o ai au uo. E tatau ona e faʻafeiloaʻi ma le faʻavae Democratic. O lo'o fa'aalia uma laina fa'aletonu i totonu o le galuega ma le fa'agaioiga lautele.
O mea faapena o le a tutupu i Niu Ioka a o latou latalata atu i le manumalo. O le tasi la o mea o loʻo matou faia i le Labour Campaign for Single Payer o le saunia lea o tagata faigaluega lagolago mo le isi tulei.
E tatau faapefea ona latou saunia?
O loʻo matou taumafai e faʻamautinoa o loʻo taliina fesili i totonu o tagata, ina ia mo le faʻaiʻuga o le taʻaloga tatou te lotogatasi. O loʻo matou galulue faʻatasi ma iuni o loʻo i ai tupe faʻa-Taft-Hartley [tupe a tagata faigaluega e tele e fa'atautaia fa'atasi e le iuni ma tagata e ana galuega], mo se fa'ata'ita'iga, ma ia mautinoa o lo'o matou feso'ota'i ma sponsors o le pili ina ia fa'asaoina mea lelei uma e uiga i na tupe pe a mae'a pili.
Matou te faʻamoemoe e faia se galuega faʻapena ma iuni a tagata faigaluega lautele, o loʻo i ai pea le tausiga o le soifua maloloina lelei i Niu Ioka, ma o loʻo i ai feeseeseaiga e uiga i mea e maua pe leiloa e ala i le lagolagoina o tagata totogi toʻatasi.
O lea la, e ui o loʻo i ai faʻafitauli i faʻasalalauga a le setete, afai e le mafai ona tatou manumalo i Niu Ioka, o loʻo i ai pea le maualuga o le iuni a Kanata, e le o manino poʻo fea le ala i luma.
Faatasi ai ma le tele o malo o le setete ua pu'eina e le itu taumatau, e mafai faapefea ona e pasi atu i le setete totogi tasi i le setete?
Matou te le manatu e mafai ona matou manumalo i ai na'o le setete ma le setete; e te le toe ta'e lava Alabama. Matou te manatu o nisi o manumalo mataʻutia i setete autu o le a faʻatupuina ai se faʻagaioiga a le atunuʻu, ma mulimuli ane e tatau ona tatou manumalo i le atunuʻu.
E tatau ona e su'e ni ta'eta'ei i totonu o le fale ma tatala. Afai tatou te manumalo i se tagata totogi toʻatasi i nisi setete, o nisi vaega o le vasega o tagata faigaluega e sili atu ona faʻatautaia le tasi faiga faʻa-malo ma e ono naunau e faʻafiafia le manatu i le tulaga faʻale-atunuu.
I le talitonuga, o le a sili atu ona faigofie le faʻatinoina o se tasi faiga faʻalesoifua maloloina a le atunuʻu ma se tasi o vaega o tulafono a le atunuʻu-pei o le HR 676. O loʻo i ai ni faʻafitauli moni e aʻafia ai le faʻatupeina ma le lelei o le faʻatinoina o tagata totogi tasi i luga o le setete. Ae, mai se vaaiga faʻatulagaina, o le ala i le Medicare mo Tagata uma atonu o le a alu i totonu o setete.
O ā faafitauli, ma o ā finauga o le a faaaogā e ē tetee?
O le siitaga sili lea o lafoga i le tala faasolopito o le lalolagi. O le a fa'aumatia ai tusi taga a tagata. E mafua ona o lo'o e si'itia mai se faiga fa'apitoa tu'ufa'atasi i se faiga inisiua fa'aagafesootai. O tupe fa'aalu uma o lo'o totogiina nei mai le tele o punaoa o le a totogi nei e le tagata totogi e to'atasi e fa'aaoga ai le fa'atupega tutusa a le malo. E tusa lava pe ua uma ona tatou faʻaumatia tupe maua ma otaota mai le faiga, o le tausiga faʻalesoifua maloloina e matua taugata lava.
E mana'omia e tagata le malamalama i mea o lo'o latou totogiina nei mo le tausiga fa'alesoifua maloloina ma fai ni fa'atauga o le laulau umukuka. Ioe, o le a sili atu laʻu totogi lafoga, ae o le a ou le toe totogiina le $200 i le masina mai loʻu siaki ma le $50 i taimi uma ou te manaʻomia ai se talavai, o le a avea lea ma se tupe maua.
A o latou taumafai e pasi se fuafuaga i Colorado, na faia e tagata se mea fuafua i luga ole laiga lea e mafai ona e fa'afeso'ota'i ai au lava fa'amatalaga tau tamaoaiga ma su'esu'e pe o le a le mea o lo'o e totogiina i le taimi nei ma le mea e te totogia i lalo o le latou faiga fa'atonu. O a'oa'oga i se auala loloto.
O le falema'i-fale gaosi oloa o le a siitia ai foi le faasoasoaina o tausiga ma pulega a le malo. O le a latou fai mai "e le mafai e le malo ona faʻatautaia le Matagaluega o Taʻavale Taʻavale..." Ou te manatu o le tele o na finauga ua taʻuleagaina. E iloa e tagata o latou tausiga ua uma ona faʻasoa, e ala i le mafai ona totogi, ma o loʻo faʻatautaia e le ofisa pule.
O lenei tausaga ma le isi, e fa'afefea ona una'i e le aufaitau Leipa Notes mo le tagata totogi to'atasi i le mea oi ai?
Muamua, fesili po o le a le mea o fai e lau iuni ile tausiga ole soifua maloloina. E lagolagoina aloa'ia le tagata totogi to'atasi? Fa'atu se komiti fa'amasino mo le soifua maloloina i totonu o lau iuni. Le Labour Campaign for Single Payer website ta'u mai pe faapefea ona aafia lau iuni.
Ona e alu atu lea i totonu o lou nuu ma fai talanoaga ma tagata o lo'o toaaga i nei gaioiga. Vaavaai mo soʻo: Our Revolution, Democratic Socialists of America, Healthcare Now, Progressive Democrats, Indivisible. O le Fa'asalalauga mo Kalefonia Soifua Maloloina e iai le fa'ata'ita'iga meafaigaluega. E tatau ona tatou faia le faʻatulagaina loloto, ma le iloa o se galuega umi.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo