Ono ma le afa tausaga talu ai, e leʻi leva talu ona manumalo Hamas i le palota a le atunuu Palesitina ma pulea Gaza, na faamatalaina ai e se ofisa sinia Isaraelu le tali fuafuaina a Isaraelu. "O le manatu," na ia fai mai ai, "o le tuʻuina atu lea o Palesitina i se taumafataga, ae aua le faʻaumatia i latou i le fiaaai."
E ui lava o Dov Weisglass sa faufautua ia Ehud Olmert, le palemia o lena aso, e toaitiiti tagata matau na manatu i lana faamatalaga e sili atu nai lo le soona fai, o se uiga o le le mautonu o le poloka a Isaraelu o le a tuʻuina atu i luga o le tamaʻi sipuni.
Ae ui i lea, i le vaiaso talu ai, na iu lava ina aliaʻe mai le faʻamaoniga e faʻamaonia ai na avea moni lenei mea ma faiga faʻavae a Isaraelu. Ina ua maeʻa se taua faaletulafono e tolu tausaga a se vaega o aia tatau a tagata Isaraelu, na faamalosia Isaraelu e faailoa atu lana pepa e taʻua o le "Red Lines". Na tusia i le amataga o le 2008, a o faʻamalosia atili le poloka, o le pepa a le matagaluega o le puipuiga na faʻataʻitaʻia ai fuafuaga i le auala e togafitia ai Gaza e pulea e Hamas.
Na saunia e le au ofisa o le soifua maloloina faʻatusatusaga o le numera maualalo o kalori e manaʻomia e le 1.5 miliona tagata o Kasa e aloese ai mai le le lava o meaai. Ona faaliliuina lea o na fuainumera i loli uta o meaai sa tatau ona faatagaina e Isaraelu i aso taitasi.
Ua taumafai le aufaasālalau a Isaraelu e tuʻuina atu nei talanoaga mataʻutia, o loʻo faia faalilolilo, i se malamalama sili e mafai. E oo lava i le nusipepa a Haaretz saoloto na faamatalaina ma le manino lenei ituaiga o kalori-faitau e pei ona fuafuaina e "faamautinoa e le matelaina Kasa".
Ae o se ata e matua ese lava e aliali mai a o faitau e se tasi le tamai tusi. Aʻo faʻamautu e le matagaluega o le soifua maloloina e manaʻomia e Gazans i aso uma le averesi o le 2,279 kaloli e aloese ai mai le le lava o meaai - manaʻomia le 170 loli i le aso - na maua ai e le au fitafita le tele o faʻamatalaga e faʻaitiitia ai loli i se vaega o le ata muamua.
O le mea moni lava, i lenei vaitau, o le averesi na o le 67 loli - e itiiti ifo i le afa o le manaʻoga maualalo - na ulufale atu i Kasa i aso uma. Na fa'atusatusa lea i le sili atu i le 400 loli a'o le'i amataina le poloka.
Ina ia ausia lenei faʻaitiitiga tele, na toesea e le au ofisa taʻavale e faʻavae uma i luga o se iloiloga sili atu i le tele o meaʻai e mafai ona totoina i le lotoifale ma i luga o eseesega i le "aganuʻu ma le poto masani" o meaʻai i Kasa, o se mafuaaga e leʻi faʻamatalaina.
O Gisha, o le faalapotopotoga na tau mo le lolomiina o le pepa, na matauina na le amanaiaina e le au ofisa o Isaraelu le mea moni e faapea o le poloka na matua afaina ai le pisinisi faifaatoaga a Kasa, faatasi ai ma le le lava o fatu ma moa na mafua ai le paʻu tele o meaʻai.
Ua matauina foi e le aufaigaluega a le UN, ua le mafai e Isaraelu ona faavasegaina le tele o meaai mai aso taitasi o le sapalai o le 67 loli e lei oo atu lava i Kasa. Na mafua ona o le faʻatapulaʻaina o Isaraelu i le kolosi na mafua ai le tuai ona tuai ona o le laʻuina o meaʻai, siaki ona tuʻu lea i loli fou. E tele mea na faaleagaina a o taoto i le la.
Ma i le pito i luga o lenei mea, na toe fetuunaʻi e Isaraelu le fua faʻatatau ina ia faʻaluaina le numera o loli o loʻo ave ai le suka e le lelei ni meaʻai ae o loli o loʻo ave susu, fualaau faisua ma fualaau faisua na faʻaititia tele, o nisi taimi e oʻo atu i le afa.
Na matauina e Robert Turner, o le faatonu o le ofisa o tagata sulufaʻi a Malo Aufaatasi i Gaza Strip: “O mea moni i luga o le eleele i Kasa ua faaalia ai o meaʻai mai fafo na paʻu i lalo ifo o laina mumu.”
E le manaʻomia se tagata poto faapitoa e faʻamaonia e faapea o le tuʻuina atu o lenei "meaʻai" faiga Weisglass o le a aʻafia ai le faʻateleina o le le paleni, aemaise lava i tamaiti. Ma o le mea tonu lava lena na tupu, e pei ona maua i se lipoti liki mai le Komiti Faavaomalo a le Koluse Mumu i lena taimi. "O le le lava o meaai paleni o loʻo faʻatupulaʻia faʻatuputeleina ma o le le lava o micro-nutrient o se popolega tele," na lipotia mai i le amataga o le 2008.
O le tetee a Isaraelu e faapea o le pepa na na o se "faʻataʻitaʻiga faigata" ma e leʻi faʻatinoina e tau le talitonuina - ma, e ui i lea, i tua atu o le manatu. Afai o le au faipule ma le au aoao na fautuaina e le au atamamai o le soifua maloloina e manaʻomia e Kasa le itiiti ifo i le 170 loli i le aso, aisea na latou vaʻaia ai se faiga faʻavae e naʻo le 67?
E leai se masalosalo o le taumafataga na fuafuaina mo Kasa - e pei lava o le poloka a Isaraelu i le lautele - na faʻamoemoeina o se ituaiga o faʻasalaga tuʻufaʻatasia, tasi e faʻatatau i alii uma, fafine ma tamaiti. O le sini, e tusa ai ma le matagaluega o le puipuiga a Isaraelu, o le faia lea o "taua tau tamaoaiga" lea o le a tupu ai se faʻalavelave faʻapolokiki, e oʻo atu ai i se osofaʻiga lauiloa e faasaga ia Hamas.
I le taimi muamua, ina ua faʻataunuʻuina e Isaraelu lona faʻamavaega i le 2005, na faʻaalia ai le faʻamavaeina o se faailoga o le iʻuga o le galuega a Kasa. Ae o le "Laina Mumu" o loʻo faʻaalia ai le faʻafeagai: o le mea moni, na faʻamalosia e le au ofisa o Isaraelu le latou pule, pulea olaga o tagata Kasa i le toetoe lava-microscopic auiliiliga.
O ai e mafai ona masalosalo - tuʻuina atu aafiaga o Kasa i nai tausaga ua tuanaʻi - o loʻo i ai i totonu o faʻamaumauga a le militeri Isaraelu isi, o loʻo faʻavasegaina faʻamaumauga o loʻo faʻaalia ai faʻataʻitaʻiga tutusa i le inisinia faʻaagafesootai? Mata o le a faaalia e le au tusitala talafaasolopito i le lumanaʻi e faapea, na mafaufau foi le au ofisa o Isaraelu i le itiiti ifo o itula o le eletise e manaʻomia e tagata Gaza e ola ai, poʻo le itiiti ifo o le vai, poʻo le laʻititi laʻititi o le nofo ai i le aiga, poʻo le maualuga maualuga o le leai o se galuega?
O ia fua faʻatatau e foliga mai o loʻo taoto i tua:
· le faaiuga e pomu le fale eletise e tasi o Kasa i le 2006 ma mulimuli ane taofia ai lona toe faaleleia;
· o le musu e fa’atagaina se fale fa’amama fa’amaina, e na’o le pau lea o le auala e puipuia ai le so’ona viliina e fa’aleagaina ai le vai i lalo o le eleele;
· le fa'ailoaina o le tele o fanua fa'ato'aga e le toe alu, fa'amalosia le faitau aofa'i o nu'u i tua i totonu o 'a'ai ua tumu ma togalauapi o tagata sulufa'i;
· ma le fa’aauauina o poloka i oloa e auina atu i fafo, fa’aleagaina ai le aufaipisinisi a Kasa ma fa’amautinoaina o lo’o fa’alagolago pea le faitau aofa’i i fesoasoani.
O faiga tonu nei a Isaraelu na taʻitaʻia ai Malo Aufaatasi e lapatai ia Aukuso o Kasa o le a "le toe nofoia" i le 2020.
O le mea moni, o le mafuaaga mo le Red Lines pepa ma isi faiga e mafai ona maua i se fuafuaga a le militeri na maua ai lona apotheosis i le Operation Cast Lead, le osofaʻiga leaga i Kasa i le taumalulu 2008-09.
O le aʻoaʻoga a Dahiya o le taumafai lea a Isaraelu e faʻafouina lana taʻiala masani a le militeri e faʻafetaui ai le suiga o Sasaʻe Tutotonu, o se tasi lea o le luʻitau autu na feagai ma le taua e le tutusa. O le igoa Dahiya e maua mai i se pitonuʻu o Beirut Isaraelu na faʻataʻatia i lana osofaʻiga i le 2006 i Lepanona.
O lenei "manatu o le saogalemu", e pei ona taʻua e le autau a Isaraelu, e aofia ai le faʻaleagaina atoa o atinaʻe a le nuʻu e faʻatofu loloto i faʻafitauli o le ola ma le toe faʻaleleia o isi atugaluga, e aofia ai le tau i tua poʻo le tetee atu i galuega, ua le toe mafai.
I le aso muamua o le osofaʻiga a Kasa, Yoav Galant, le taʻitaʻiʻau o loʻo taʻitaʻia, na faʻamatala manino le faʻamoemoe: o le "auina atu Kasa i le tele o tausaga i le taimi ua tuanaʻi". Atonu na mafaufau Matan Vilnai i ni faaupuga faapena, i masina aʻo leʻi oʻo i le Operation Cast Lead, na ia lapatai mai o loʻo sauni Isaraelu e faʻaoʻo ia Kasa se "shoah", le upu Eperu mo le Holocaust.
Vaʻai i lenei tulaga, e mafai ona malamalama le taumafataga a Weisglass e naʻo le tasi le faʻaleleia atili o le aʻoaʻoga a Dahiya: o se sosaiete atoa ua toe faʻafouina e talia lona faʻatoʻilaloina e ala i le tuʻufaʻatasia o sauaga, mativa, le paleni o meaai ma se tauiviga tumau i luga o punaoa faʻatapulaʻa.
O lenei faʻataʻitaʻiga i le gaosiga o le faʻanoanoa Palesitina, e faʻapea, e le tusa ai ma le tulafono ma le matua le mama. Ae o le mea mulimuli e mautinoa foi e tatalaina - ma atonu e le o se taimi mulimuli ane. O le asiasiga i lenei vaiaso a le Emir Qatar, iina e tuuina atu le selau miliona o tala i fesoasoani, o le asiasiga muamua lea a le ulu o le setete talu mai le 1999.
E manaʻomia e le au suauʻu mauoa a le Gulf se faatosinaga, soʻotaga ma se faʻaleleia atili o foliga i totonu o Sasaʻe Tutotonu fou ua faʻaumatia e le fouvalega ma taua. O Kasa o se taui, e foliga mai, atonu latou te naunau e luʻitauina Isaraelu e maua.
Na manumalo Jonathan Cook i le Martha Gellhorn Special Prize for Journalism. O ana tusi lata mai o le "Isaraelu ma le Feteʻenaʻiga o Tagata: Iraq, Iran ma le Fuafuaga e Toe Faʻafouina Sasaʻe Tutotonu" (Pluto Press) ma le "Faʻaumatia Palesitina: Faʻataʻitaʻiga a Isaraelu i Tagata Faʻanoanoa" (Zed Books).
O lana upega tafa'ilagi fou www.jonathan-cook.net.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo