AMY GOODMAN: Matou te liliu atu i le mataupu o le pule i le ola o faifaatoaga i Initia, lea o le kuata miliona o le aufaifaatoaga na pule i o latou ola i le 16 tausaga talu ai. I le averesi, o lena fuainumera o loo fautua mai ai e toatasi le faifaatoaga e pule i lona ola i le 30 minute uma.
I aso nei, o le Center for Human Rights and Global Justice i NYU Law School o le a tatalaina se tala ua ta'ua o le "Thirty Minutes Ta'itasi: Puleaina e Faifa'ato'aga, Aia Tatau a Tagata ma le Fa'alavelave Fa'ato'aga i Initia."
O le vaega o faʻatoʻaga i Initia ua sili atu ona afaina i maketi o le lalolagi ona o le faʻasaʻolotoina o le tamaoaiga. Toefuataiga i totonu o le atunuu ua aofia ai le aveesea o fesoasoani tau faatoaga ma le tatalaina o faatoaga Initia i le maketi o le lalolagi. O nei suiga ua mafua ai le siitia o tau, ae faaitiitia ai fua ma tupe mama mo le tele o faifaatoaga.
O le iʻuga, e masani ona maileia le au faifaatoʻaga laiti i se taamilosaga o aitalafu e le mafai ona faʻatoʻilaloina, ma taʻitaʻia ai le toʻatele e faʻaumatia o latou ola ona o le faʻalavelave. O le fua o le pule i le ola e sili ona maualuga i le au faifaatoaga cotton. E pei o isi fa'ato'aga tinoitupe i Initia, o lo'o fa'ateleina le fa'atupuina o le cotton e fa'alapotopotoga fa'apisinisi mai fafo o lo'o fa'ateleina le fa'alauiloaina o fatu fatu ma e masani ona pulea le tau, lelei ma le avanoa o mea fa'ato'aga.
Ina ia talanoaina lenei mataupu, o loʻo matou auai Smita Narula, faʻatonu faʻatonu o le Nofoaga Autu mo Aia Tatau a Tagata ma le Faʻamasinoga Faʻavaomalo i NYU.
AMY GOODMAN: Talanoa e uiga i lenei lipoti o lea faatoa e tatalaina i le aso.
SMITA NARULA: O la matou su'esu'ega tele mo lenei lipoti, o fa'afitauli uma na e fa'amatalaina o fa'afitauli tetele o aia tatau a tagata. Ma o le mea o loʻo tatou feagai i Initia o se faʻafitauli o aia tatau a tagata soifua. O le faʻalavelave e aʻafia ai aia tatau a tagata faifaatoaga Initia ma tagata o latou aiga i ni auala sili ona loloto. Na matou iloa o latou aia tatau i le ola, i vai, meaʻai ma tulaga lelei o le ola, ma a latou aia tatau i se fofo aoga, e matua afaina lava i lenei faʻalavelave. E le gata i lea, o le malo e faigata ona aia tatau a tagata soifua e tali atu ai i le faʻalavelave, ae ua matou iloa ua le manuia, i le lautele, le faia o soʻo se auala aoga e foia ai le pule i le ola o loʻo tutupu.
AMY GOODMAN: Ou te fai atu, e le talitonuina lenei numera. I le 30 minute uma, e pule ai se faifaatoaga Initia i lona ola?
SMITA NARULA: Ma o loʻo faʻaauau pea mo le tele o tausaga ma tausaga. Ma o mea e le faʻaalia e nei numera tele o mea ia e lua. O le tasi o le numera lava latou ua le mafai ona puʻeina le tele o le faʻafitauli. I le mea tatou te taʻua o le toilalo o faʻamatalaga i le vaega a le malo o Initia, o vaega uma o faifaatoaga ua matua le o iai i le vaaiga o faʻamaumauga o le pule i le ola, ona e le o latou pule aloaia i fanua. E aofia ai fafine faifaatoʻaga, Dalit, poʻo mea e taʻua o faifaʻatoʻaga maualalo, faʻapea foi ma Adivasi, poʻo faifaatoaga a le nuʻu. E le gata i lea, o polokalame a le malo ma polokalame fesoasoani ua latou ofoina atu ua le mafai ona puʻeina e le gata i lenei vaega lautele, ae ua le mafai foi ona tuʻuina atu aitalafu ma taui i taimi talafeagai pe foia ai faʻafitauli lautele o loʻo mafua ai nei pule i le atunuʻu.
AMY GOODMAN: Talanoa e uiga i le mataupu o le lalolagi atoa ma pe faapefea ona aafia ai nei faifaatoaga.
SMITA NARULA: E mautinoa. O lona uiga, o le mea mulimuli, o le mafuaʻaga vavalalata o le tele o nei pule i le ola o le nofo aitalafu a le au faifaatoʻaga. O le a le mea o loʻo i tua o lena aitalafu o le luasefulu tausaga o le faʻasaʻolotoina o maketi i Initia, lea na mafua ai ona lua faiga tutusa. Muamua, ua matua solomuli le malo mai le vaega o faatoaga. Ua fa'aitiitia tupe fa'asoa. Ua faaitiitia le avanoa e maua ai aitalafu i nuu i tua. E le lava le vai ma e le oo atu i le tele o faifaatoaga e manaomia. Ma i le taimi lava e tasi, ua faʻamalosia ai le suiga i le totoina o fualaʻau, lea o le cotton o se tasi faʻataʻitaʻiga.
I le taimi lava e tasi, ua tatalaina le maketi i tagata tauva i le lalolagi, lea e matua vaivai ai le au faifaatoaga Initia. Ma i le taimi lava e tasi, ua pulea nei e le aufaipisinisi mai fafo pisinisi, e pei o le cotton alamanuia, e aofia ai le puleaina o mea taua e manaʻomia mo le cotton. I le tulaga o le cotton, aemaise lava, o le genetically modified Bt cottonseed ua faʻalauiloaina lelei i Initia lea ua pulea nei le vaega atoa, ma i le va o lona tau, tulaga lelei ma avanoa, ei ai se aafiaga tele i tau faifaatoaga ma tupe mama ma fua mai i. o le tulaga lea o lo'o tu'u ai i latou i le tele o aitalafu. Ma o le toʻatele oi latou, o le mea e malie ai, o loʻo faʻaaogaina moni lava le vailaʻau na latou aitalafu ai e faʻatau, e fasioti ai i latou lava pe a le mafai ona latou sosola ese mai lena taamilosaga o aitalafu.
AMY GOODMAN: O lo'o latou 'aina le vailaau fa'asaina.
SMITA NARULA: E sa'o. Ma i tua atu o nei fuainumera ta’itasi-o fuainumera, e pei lava ona mata’utia, e ta’i 30 minute uma lava-e faigata lava ona fa’ata’amilo i ai o tatou ulu-ae o le isi mea o lo’o taumafai le lipoti e fai o le tu’u lea o se foliga o se tagata i nei fuainumera. ma faalavelave. O lea, ave ni tala se lua e toe fa'afo'i ai lena tagata i totonu. O loʻo i ai faifaʻatoʻaga i Vidarbha, Maharashtra, lea e vaʻaia o se faʻalavelave o lenei faʻalavelave, ma o se faʻalavelave o le gaosiga o le cotton i le atunuʻu. O lea ua fai atu nei e le aufaifaatoaga a latou faamatalaga e pule i le ola i le palemia ma le peresitene, ma le faamoemoe o le a oo atu a latou upu mulimuli, a o lei fasioti ia i latou lava, i le aofia o le a faia se gaioiga.
Ona iai lea o au faifaatoʻaga e pei o Nanda Bhandare, o se fafine ua oti lana tane, ma na maliu lana tane i le 2008. O le iʻuga, na ia toso ese lana fanau e taʻi 10 ma le 12 tausaga le matutua mai le aʻoga e galulue i le faatoʻaga. E fitu eka o latou fanua, ma a uma ona galue i aso uma i luga o lena fanua mo le tausaga, e foliga mai o le a le sili atu i le $250 le tupe maua mo le tausaga atoa. Atonu na maua se taui mai le malo, ae e mautinoa lava ua ‘ai e le au faipisinisi tumaoti lea na ave i ai e lona toalua ni nonogatupe, ona e leai se aitalafu i nuu i tua i le atunuu. Ma o lea ua tauivi o ia i le gafatia o manaoga masani mo lona aiga.
AMY GOODMAN: Talanoa e uiga i fatu ua suia fa'a kenera ma fa'alāpotopotoga multinational US.
SMITA NARULA: O lea la, fatu ua suia fa'aneneanea. Bt cottonseed o le cottonseed lea e pulea ai le gaosiga o le cotton i le taimi nei. Ma o le mea o loʻo folafola mai e le suiga o le kenera e fai o le gaosia lea o se toxin i totonu o le fatu e faʻaumatia ai se faʻamaʻi masani e afaina ai le fuga o le cotton i Initia. O le Bt cottonseed, lea-ua maketiina e Monsanto, faatasi ai ma isi atunuu eseese, e manaʻomia ni punaoa se lua ua utiuti mo le tele o faifaatoaga laiti Initia. O tupe ma vai. O fatu cotton Bt e tau i soo se mea mai le faalua i le 10 taimi e sili atu nai lo le fatu cotton masani, ma latou te manaʻomia foʻi le tele o le vai ina ia mafai ai ona fua mai faʻatoʻaga manuia. E masani ona o atu le au faifaatoʻaga i le aufaipisinisi tupe tumaoti, o loʻo latou faʻatauina le maualuga o tului, e faʻatau ai fatu, i luga o folafolaga ma faʻavae i luga o maketi faʻamalosi o le a latou aumaia le puipuiga sili atu tau tupe. Ae talu ai, talu ai o le 65 pasene o faʻatoʻaga cotton i Initia e fafaga i timuga ma e leai se avanoa e faʻafefe ai, e mautinoa lava e le mafai ona faʻaumatia fua. E le gata i lea, o le faateleina o lamala ua mafua ai le tulaga mo le tele o faifaatoaga. O lea la ua o atu i latou i aitalafu le mafaitaulia e faatau ai mea e faaaoga. E leai ni a latou fua. Latou te toe faia lenei taamilosaga mo ni nai vaitau. Ma i le faaiuga, ua na o le maileia i latou i se taamilosaga e le mafai ona latou o ese mai ai, ma latou faʻaumatia le vailaau faʻasaina na latou faʻatau, ina ia mafai ai ona fasiotia i latou lava. Ma—
AMY GOODMAN: Mulimuli ane, o le a le mea e tatau ona fai?
SMITA NARULA: E tele mea e mafai e le malo ona fai ma e tatau ona fai. Muamua o le faʻatalanoaina o le toilalo o faʻamatalaga. Ua le mafai e le malo ona maua lelei le lautele o le faafitauli, e pei ona ou faamatalaina muamua. O loʻo i ai le toilalo o le faʻalavelave. O le polokalame fesoasoani mo aitalafu, lea e mitamita ai le malo i komiti o aia tatau a tagata soifua, e le oo atu i le tele o faifaatoaga, e le maua ai le toatele mai a latou matafaioi, ma e itiiti lava mea e maua. Ma o loʻo i ai faʻafitauli faʻavae. E manaʻomia e le malo le tuʻuina o aia tatau a tagata i le totonugalemu o ana faiga faʻatoʻaga, ma e manaʻomia le faʻatonutonuina o faʻalapotopotoga faʻavaomalo, lea e le o faia, nai lo le faʻatagaina o le tele ma le tele o faʻatoʻaga GM i totonu o le atunuʻu, pe a tele ua uma ona faʻaleagaina olaga o faifaatoaga.
AMY GOODMAN: Smita Narula, ou te fia faafetai atu mo le faatasi mai ia i matou. Matou te feso'ota'i atu i lau suesuega i la matou upega tafa'ilagi, mai le Nofoaga Autu mo Aia Tatau a Tagata ma le Fa'amasinoga i le Lalolagi i le NYU Law School.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo