Isi mmalite: Roar
A na-akụziri anyị ka anyị na-atụ egwu ụmụ mmadụ ndị ọzọ, na ụfọdụ onye anyị na-amaghị aha ga-ezu ohi nri, ego ma ọ bụ ihe bara uru. N'agbanyeghị mmụba zuru ụwa ọnụ nke enyemaka enyemaka obodo dabere na nzaghachi ọrịa COVID-19 na-enwupụta ìhè n'akụkụ nke ọdịmma anyị. Site n'ụzọ ndị a na-ahụ anya, ndị mmadụ na-adị ndụ kwa ụbọchị, lanarị ma ga-anọgide na-adị ndụ, anyị nwere ike ịhụ onye anyị bụ n'ezie - ndị mepere emepe, ndị na-adịghị ike, ndị nlekọta, ndị nwere obi ike, ndị raara onwe ha nye, ndị nwere ọmịiko na ndị na-elekọta mmadụ na-emekọ ihe, na site na. egwu otu anyị.
Akụkụ ndị na-esonụ bụ akụkọ ndụ mere eme nke ndị mmadụ na-agbakọta ọnụ n'ịdị n'otu iji chee ọrịa COVID-19 ihu. Enwere ike ịchọta nsụgharị ha zuru oke na Ịdị n'otu na-efe efe: enyemaka ibe ya n'oge ọgba aghara Covid-19 nke Colectiva Sembrar na Marina Sitrin deziri (Pluto Press, 2020).
Akwụkwọ a bụ nchịkọta akụkọ sitere na gburugburu ụwa, dabere na ajụjụ ọnụ ndị mere n'ime Eprel 2020, n'ihe karịrị mba iri na abụọ dị iche iche na ihe karịrị asụsụ iri na ise dị iche iche.
Ụkpụrụ bụ isi nke ịdị n'otu na favelas nke Brazil
Vannessa Zettler
Mgbe ọrịa ọjọọ ahụ metụtara, Brazil nọ n'ọgba aghara nke ngagharị na-enweghị nchegharị, megharịrị na onye isi ala Jair Bolsonaro. Ọ bụ ọnọdụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-anọchite anya azụghachi azụ megide ikike mmadụ nke na-akpasu iwe nke na okwu ya gụnyere nkwenye mepere emepe nke ọchịchị aka ike ndị agha mbụ Brazil.
N'ime obodo nwere oke esemokwu ọha na eze mara, nke nwere akụ na ụba nke abụọ kachasị elu na mbara ala, ọdachi nke klaasị kpụrụ akụkọ banyere ọrịa ahụ site na mmalite.
Otu n'ime ọnwụ mbụ bụ otu nwanyị dara ogbenye, onye dị afọ 63 nke rụrụ ọrụ dị ka odibo maka otu ezinụlọ n'otu mpaghara ndị kasị baa ọgaranya na Rio de Janeiro. Ndị isi ya esiwo na njem ha gara Europe butere nje a, mana ha mere ka ọ nọgide na-arụ ọrụ n'ụlọ ha. Ha gbakere. O meghị.
Ebe niile enweghị mmiri pọmpụ, ebe ụlọ ọrụ mgbasa ozi na-agwa ndị mmadụ ka ha saa aka ha. A gwara ezinaụlọ ndị bi n'ụlọ ndị nwere mkpagide ka ha kewapụ onwe ha n'obodo. #Stayhome hashtags na-efegharị, ebe puku kwuru puku ndị na-enweghị ebe obibi na-awagharị n'okporo ụzọ. A kwadoro usoro ahụike ọha, SUS, ma na-enwe obi ụtọ n'ebe niile dị ka onye nzọpụta anyị ga-ekwe omume, mana ọ bụ naanị mgbe ọtụtụ afọ nke iwu na-agbanwe agbanwe na mgbanwe.
Na Eprel 29, Brazil debara aha mmadụ 5,017 gosipụtara ọnwụ, karịa ọnụ ọgụgụ mfu na China. Mgbe onye odeakụkọ jụrụ ya banyere ọnụọgụ ndị a, Bolsonaro zara “Gịnị? Kedu ihe ị chọrọ ka m mee? Anaghị m arụ ọrụ ebube.” Nke ka njọ, a kọpụtaghị ọnụọgụ ndị a, n'ihi na enwere ụkọ ule dị ukwuu.
André de Carvalho, 48, ebiela ndụ ya niile na favela Morro da Formiga na Rio de Janeiro. Nwa nwoke nke ndị ọrụ na-akwaga mba ọzọ, ọ ghọrọ onye nhazi na 2013. Nke a bụ oge mmiri na-ekpo ọkụ na ndụ ya, na-enweta ohere nke iji aka ya rụọ ọrụ maka mgbanwe mmekọrịta ọha na eze:
Morro bụ ebe nguzogide, a quilombo. Obi dị m ụtọ na m si ebe a bịa, n’ihi na o mere ka m bụrụ onye m bụ. Enwere mgbidi na-adịghị ahụ anya nke na-ekewa asphalt na favela. Ọrụ m na-arụ ebe a na-eme site na ịmepụta njikọ n'etiti ụwa ndị a.
Anyị, ndị bi na favelas, maara ihe anyị chọrọ. Mgbe ọrịa na-efe efe malitere, nchegbu ndị mmadụ nọ ebe a bụ ma ha ga-eri nri ma ọ bụ na ha agaghị enwe ike.
N'oge ahụ, Otú ọ dị, anyị nwere ọtụtụ mmekọrịta, ndị mmadụ zitere ego ebe a, onyinye nke nri na isi onunu ... Ọzọ ọdịiche bụ okwu nke agụmakwụkwọ. Anyị na-elekwasị anya n'ime ka ndị mmadụ ghọta mkpa nke oge a. Nke a bụ ọrụ siri ezigbo ike n'ihi na ndị anyị nwere ọtụtụ ihe n'isi, ọ na-esiri ọtụtụ ndị ike ịghọta na ị nweghị ike ịmekọrịta mmekọrịta dịka mbụ ọzọ.
Enwere mbelata na agụmakwụkwọ na favelas, anyị makwaara na ọ bụ ọrụ na-enye ohere ka ndị mmadụ jiri okwu dị ka nke onye isi ala megharịa ya. Ya mere, anyị na-agbasa ozi ọdịyo, stencil, graffiti, music, rap, funk. Ụdị ngwá ọrụ ọ bụla enwere ike izipu ozi na-ekwu maka eziokwu nke ndị mmadụ.
Ịdị n'otu nye m bụ ụkpụrụ bụ́ isi nye anyị ibi ndụ n'ụzọ kwekọrọ. Ọ bụ ihe megidere ọgba aghara ọha na eze.
Na ikpe ziri ezi nkwarụ na South Korea
Ji Young Shin
Na mba ụwa, a toro South Korea maka iweta COVID-19 n'okpuru nchịkwa. Ihe nzuzo maka ihe ịga nke ọma a bụ nnweta ngwa nyocha COVID-19 zuru ebe niile, na-emejuputa iwu ndọpụ uche ọha na eze na ịgba mbọ hụ na ọha na eze nwere nghọta. N'ezie, usoro ndị dị otú ahụ yiri ka egbochila ịkpakọba ihe oriri ma ọ bụ mmebi nke usoro ahụike. Nke a bụ ezigbo ule iji nyochaa ma hụ ụdị mgbanwe mgbochi na njikwa COVID-19 wetara na mmekọrịta anyị na mmekọrịta anyị.
Emere ka anyị mara n'akụkụ ntụgharị nke ndọpụ uche mmekọrịta ọha na eze: mmejuputa iwu siri ike nke iwu ndọpụ uche ọha na-eme ka ọnọdụ nke ndị ekewapụlarị ka njọ. Ndị na-enweghị ebe obibi, ndị ogbenye na ndị ọrụ nkwekọrịta - karịsịa ụmụ nwanyị - bụ ndị a napụrụ ụzọ ndụ, ebe a manyere ndị ọrụ mbata na ndị gbara ọsọ ndụ ịla n'ụlọ ma ọ bụ kwaga obodo ọzọ ebe ha nwere nsogbu mkpagbu dị nso. Ọhụụ omume ọma dị mkpa nke ịpụpụ uche ọha wetara ịnọrọ onwe ya na-amanye na nkwenye siri ike na ọ bụ ihe a na-apụghị izere ezere. N’ụzọ ụfọdụ, ọha mmadụ nile ghọrọ ndị nọ n’okpuru “kewapụ iche.”
Ọtụtụ n'ime ntiwapụ COVID-19 bụ isi mere na mpaghara okpukperechi, ngalaba nchekwa maka ndị nwere nkwarụ na ụlọ ndị nọọsụ. Na February 23, mgbe ekwenyesiri na ikpe COVID-19 ruru 566, 111 n'ime ha bụ ndị ọrịa n'ụlọ ọgwụ Cheongdo Daenam, ebe pasent 98 nke ndị ọrịa nọ na ngalaba mgbaka mechiri emechi ka chọpụtara COVID-19. Mpụpụ iche ahụ were ihe karịrị otu ọnwa, n'ime oge a tụrụ ndị ọrịa ahụ mkpọrọ nke ọma na ngalaba ahụ.
Ọnwụ mbụ sitere na COVID-19 na South Korea bụ nwoke nọ n'ụlọ ọgwụ ihe karịrị afọ 20 n'ụlọ ọgwụ mgbaka na Hospitallọ Ọgwụ Daenam. N'oge ọnwụ ya, ahụ ya dị naanị kilogram 42, nke, yana mgbaàmà ya, mere ka o doo anya na ọnwụ ya nwere ike ịsị na ọnọdụ ndụ jọgburu onwe ya dị ka nje. Esurere ozu ya ọkụ ngwa ngwa n'enyochaghị ya.
Pak Kyŏngsŏk, sitere na National Council of Popular School for People with Disability, katọrọ nke a ka a na-emeso ndị nwere nkwarụ dị ka ndị na-ebu nje na ikewapụ na idobe ha iche iche n'aha ọdịmma ọha. Mgbe ọtụtụ ngagharị iwe gasịrị, a kpọgara ndị ọrịa nọ na ngalaba mgbakasị ahụ mechiri emechi na ụlọ ọgwụ Daenam n'ụlọ ọgwụ ndị ọzọ. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, a na-ewepụ ha naanị ma ọ bụrụ na ha bu ọrịa ma ọ bụ nwụọ.
Ọnụnọ nke ndị na-enweghị ike idobe anya ọha ewepụtala ụdị nkewa na mwepu nke adịla ogologo oge tupu ntiwapụ nke COVID-19. Echiche nke nkụda mmụọ nke ndị na-abụghị ndị nwere nkwarụ nwere n'oge mkpọchi, bụ ọnọdụ ndụ nkịtị maka ọtụtụ ndị nwere nkwarụ. Dị ka ọtụtụ n'ime ha enweghị ike ịme ihe omume ha kwa ụbọchị na-enweghị ndị na-elekọta ha, mkpa nke ịdịpụrụ adịpụ ọha na eze na-egosi ọ bụghị naanị ụdị ụlọ ọrụ ọzọ nke ha lụrụ ọgụ siri ike ịjụ, kamakwa ihe dị nso na ikpe ọnwụ.
Na-emegide ọchịchị ọchịchị na ndịda Africa
Boaventura Monjane
N'ebe ndịda Africa, usoro ndị steeti na gọọmentị mere iji jide ma ọ bụ gbuo oge mgbasa nke COVID-19 bụ nke agha agha siri ike mara. Agbanyela ma ọ bụ gbasie ike n'ọtụtụ mba dị na mpaghara ahụ iji manye mkpọchi ma ọ bụ iwu ọnọdụ mberede yana nyochaa mmegharị nke ndị nkịtị. Akụkụ dị oke egwu ebe a bụ na iwu na-amachibido ịme ihe omume akụ na ụba dị iche iche nke ọtụtụ ndị mmadụ na-eme na mpaghara a na-akpọ nke na-adịghị.
N'ihi ya, mmanye nke iwu mkpọchi a na-eyi ndụ nde mmadụ egwu. Ngalaba na-adịghị ahụkebe bụ nke kacha n'ebe ndịda Africa, ọkachasị na mpaghara azụmaahịa, ụmụ nwanyị na-achịkwa ya.
Na Zimbabwe, e nwere ihe omume jọgburu onwe ya nke ndị uwe ojii na-eti ihe na ijide ndị na-ere ahịa n'okporo ámá, nara na ibibi akwụkwọ nri ọhụrụ na nri ndị ọzọ nke obere ndị ọrụ ugbo na-ere ahịa n'ahịa. Na Mozambique, otu onye uwe ojii mara otu agadi nwoke nwere nkwarụ aka site na mgbasa ozi ọha na eze kpughere omume mkparị nke onye uwe ojii. N’ọnwa Maachị, ndị uwe ojii South Africa gbara mgbọ rọba n’ebe ndị na-azụ ahịa kwụ n’ahịrị maka nri na mpụga nnukwu ụlọ ahịa dị na Johannesburg.
Mgbe ekwuputara mkpọchi a na Machị 23 na South Africa, ebugharị ihe karịrị ndị agha 2,800 iji nyere ndị uwe ojii aka ịmanye iwu mkpọchi ahụ. N'etiti ọnwa Eprel, onye isi ala South Africa Cyril Ramaphosa kwupụtara na ya ebula ndị agha ọzọ dị 73,180, ebubo ịkwado ndị mmadụ na ịzọpụta ndụ: “Nke a bụ oge iji kwado ndị anyị. Ya mere, ana m enye gị iwu ka ị pụọ wee rụọ ọrụ a nke ọma.”
Ọtụtụ ikpe nke iji ike eme ihe na obi ọjọọ nke ma ndị uwe ojii na ndị agha ka akọpụtala kemgbe akwadoro mkpọchi a, ọkachasị na mpaghara ndị ogbenye bi na South Africa, Zimbabwe na Mozambique.
Ka m na-ede ahịrị ndị a, onye na-eme ihe si Botswana gwara m na - n'agbanyeghị na ọ bụghị ka a na-ahụ anya dị ka ọ dị na South Africa na Zimbabwe - ndị uwe ojii na ndị agha nchekwa na-achịkwa mgbochi okporo ụzọ ma na-amanye iwu mkpọchi, na-eji ime ihe ike gabigara ndị mmadụ ebubo na ha mebiri iwu. ụzọ a na-ahụtụbeghị mbụ.
Mozambique na-enwe ọgụ ọgụ nke oke egwu, yana otu ndị nnupụisi na-arụ ọrụ na mineral na gas bara ụba na mpaghara ugwu Cabo Delgado. Obodo Mozambique ekwenyela n'oge na-adịbeghị anya na nke a bụ mbuso agha ndị na-eyi ọha egwu sitere na mpụga. Onye isi ala Mozambique Filipe Nyusi ewepụtala ndị agha ime ihe “megide” ndị na-eyi ọha egwu. Ndị obodo na-eche na nke a nwere ike bụrụ ihe mgbakwasị ụkwụ maka ndị agha iji ike ha eme ihe n'ụzọ na-ezighị ezi ma mebie ikike mmadụ na ọchịchị onye kwuo uche nke ụmụ amaala.
Mmụba agha na-abawanye na nkwado nke ọchịchị aka ike dị ka ihe mgbakwasị ụkwụ iji lụso ọrịa a ọgụ na mba ndị a akpatala nguzobe nke mba ndị a. intersectoral obodo mmekọrịta n'ọtụtụ mba na mpaghara ahụ. Njikọ ndị a abụghị nanị na-ewulite njikọ n'etiti òtù dị iche iche nke obodo na otu dị iche iche na mba ha, kamakwa na-achọ ka ha na ibe ha kparịta ụka n'ofe oke:
Anyị nwere nchegbu nke ukwuu maka usoro gọọmentị mere iji mee ka ọnọdụ mberede dị ka anyị ghọtara na ọ ga-akawanye njọ ọnọdụ nke ọtụtụ ndị Mozambique. Ndị a bụ ndị na-arụ ọrụ na ngalaba na-abụghị nke a na-amanye na-arụ ọrụ kwa ụbọchị ka ha nwee ike itinye nri na tebụl. Yabụ, ọnọdụ mberede ahụ nwere ike ịka njọ ọnọdụ ndị mmadụ nọbu na ịda ogbenye, agụụ na-agụ ma na-eri nri.
— Erika Mendes, Mozambique
Ịdị n'otu na-efe efe: Enyemaka ibe ya n'oge ọgba aghara COVID, nke Marina Sitrin na Colectiva Sembrar deziri, apụtala ugbu a Pluto Press.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye