“nnukwu mmeri” abụọ nke America kemgbe 11 Septemba 2001 na-ekpughere ya. Na Afghanistan, ọchịchị Hamid Karzai enweghị ikike na enweghị ego, ọ ga-adaba na-enweghị egbe ndị America. E meriri Al-Qaeda, ndị Taliban na-apụtakwa ọzọ. N'agbanyeghị nkwalite ngosi ngosi, ọnọdụ ụmụ nwanyị na ụmụaka ka na-achọsi ike. Nwanyị a mara ọkwa na kọmiti Karzai, dibịa nwere obi ike Sima Samar, ka amanyela n'ọchịchị ma na-atụ egwu ndụ ya ugbu a, ya na onye nche ji egbe n'ọnụ ụzọ ụlọ ọrụ ya na onye ọzọ nọ n'ọnụ ụzọ ámá ya. Ndị agha nzuzo nke "enyi" America na-eme igbu ọchụ, ndina n'ike na mmetọ ụmụaka n'enwetaghị ntaramahụhụ, ndị agha ndị Washington jiri nde kwuru nde dollar jiri ego iri ngo, iji nye ihe nkwụsi ike.
"Anyị nọ na mpaghara ọgụ ozugbo anyị hapụrụ ebe a," otu onye ọchịagha America gwara m na ọdụ ụgbọ elu Bagram, dị nso na Kabul. "A na-agbagbu anyị kwa ụbọchị, ọtụtụ ugboro n'ụbọchị." Mgbe m kwuru na n'ezie ọ bịara ịtọhapụ ndị mmadụ na ichebe, ọ chịrị afọ.
A naghị ahụ ndị agha Amerịka n'obodo Afghanistan. Ha na-ebuga ndị ọrụ US n'ọsọ dị elu n'ụgbọ ala mgbako nke nwere windo ojii na ụgbọ agha ndị agha, ndị e ji égbè wụnye, n'ihu na n'azụ. Ọbụlagodi nnukwu Bagram a na-ewere dị ka enweghị nchebe maka odeakwụkwọ nchekwa, Donald Rumsfeld, n'oge ọbịbịa ya na-adịbeghị anya. Ndị America na-atụ ụjọ nke ukwuu na izu ole na ole gara aga, ha "na mberede" gbagburu ndị agha gọọmentị anọ n'etiti Kabul, na-eme mkpesa nke abụọ bụ isi n'okporo ámá megide ọnụnọ ha n'ime otu izu.
N’ụbọchị m hapụrụ Kabul, otu bọmbụ gbawara n’ụgbọala n’ụzọ ọdụ ụgbọ elu, gbuo ndị agha Jamanị anọ, ndị so n’òtù nchekwa mba ụwa bụ́ Isaf. Ụgbọ ala ndị Germany buliri elu n'ikuku; anụ ahụ mmadụ dina n'akụkụ ụzọ. Mgbe ndị agha Britain rutere ka ha "mechie" mpaghara ahụ, ìgwè mmadụ gbachiri nkịtị lere ha anya, na-atụgharị na okpomọkụ na uzuzu, gafee oke nkewa dị ka nke kewara ndị agha Britain na ndị Afghanistan na narị afọ nke 19, na ndị France na ndị Algeria. na ndị America si Vietnamese.
Na Iraq, ọnọdụ nke “nnukwu mmeri” nke abụọ, enwere ihe nzuzo abụọ mepere emepe. Nke mbụ bụ na “ndị na-eyi ọha egwu” ugbu a nọchibidoro ndị agha Amerịka nọchitere anya na-anọchi anya nguzogide ngwa ọgụ nke ọtụtụ ndị Iraq na-akwado n'ezie bụ ndị megidere mgbasa ozi tupu agha ahụ, megidere “ntọhapụ” ha amanye amanye (lee nyocha Jonathan Steele, 19). Maachị 2003, www.guardian.co.uk). Ihe nzuzo nke abụọ bụ na enwere ihe akaebe na-apụta nke ezi ọnụ ọgụgụ nke igbu ọchụ nke Anglo-American, na-arụtụ aka na ogbugbu ọbara Bush na Blair na-agọnahụ mgbe niile.
A na-atụnyere Vietnam ọtụtụ ugboro n'ime ọtụtụ afọ nke na m na-ala azụ ise ọzọ. Otú ọ dị, myirịta ndị ahụ dị ịrịba ama: dịka ọmụmaatụ, nlọghachi nke okwu ndị dị ka "a na-aṅụ n'ime mkpọda". Nke a na-egosi, ọzọ, na ndị America bụ ndị a na-ata ahụhụ, ọ bụghị ndị mwakpo: ụdị Hollywood akwadoro mgbe njem nlegharị anya na-ezighị ezi. Ebe ọ bụ na a kwaturu ihe oyiyi Saddam Hussein ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọnwa atọ gara aga, e gburu ọtụtụ ndị America karịa n'oge agha ahụ. Egbuola mmadụ iri ma merụọ mmadụ 25 ahụ na mwakpo ndị omekome a ma ama na mgbochi okporo ụzọ na ebe a na-enyocha ihe nke nwere ike ruru ihe ruru iri na abụọ kwa ụbọchị.
Ndị America na-akpọ ndị agha guerrilla "ndị na-eguzosi ike n'ihe Saddam" na "ndị agha Ba'athist", n'otu aka ahụ ha na-achụpụ ndị Vietnamese dị ka "ndị Kọmunist". N'oge na-adịbeghị anya, na Falluja, na mpaghara Sunni nke Iraq, o doro anya na ọ bụghị ọnụnọ nke ndị Ba'athists ma ọ bụ ndị Saddamists, kama omume obi ọjọọ nke ndị na-arụ ọrụ, bụ ndị na-agbapụ oghere na ìgwè mmadụ, nke kpaliri nguzogide ahụ. Ndị tankị Amerịka na-agbagbu otu ezinụlọ ndị ọzụzụ atụrụ na-echetara m ogbugbu nke onye ọzụzụ atụrụ, ezinụlọ ya na atụrụ site n'ụgbọelu "mmekọrịta" na "mpaghara efe efe" afọ anọ gara aga, bụ onye m na-esere ihe nkiri na nke kpalitere, maka m. , egwuregwu igbu ọchụ nke ụgbọ elu Amerịka na-agba na Vietnam, na-agbagbu ndị ọrụ ugbo n'ubi ha, ụmụaka nọ n'azụ ha.
Na 12 June, nnukwu ndị agha America wakporo "ebe ndị na-eyi ọha egwu" n'ebe ugwu Baghdad ma hapụ ihe karịrị 100 nwụrụ, dịka onye na-ekwuchitere US kwuru. Okwu ahụ bụ "onye na-eyi ọha egwu" dị mkpa, n'ihi na ọ na-egosi na ndị na-amasị al-Qaeda na-awakpo ndị na-ahapụ onwe ha, ya mere a na-eme njikọ dị n'etiti Iraq na 11 September, nke na-eme ka mgbasa ozi tupu agha ghara ime.
A kpọrọ ihe karịrị ndị mkpọrọ 400 n'ọrụ a. Ihe ka ọtụtụ n'ime ha esonyela ọtụtụ puku ndị Iraqis na "ebe a na-ejide" na ọdụ ụgbọ elu Baghdad: ogige ịta ahụhụ n'akụkụ ahịrị Bagram, ebe a na-ebuga ndị mmadụ na Guantanamo Bay. Na Afghanistan, ndị America na-eburu ndị ọkwọ ụgbọ ala taxi wee ziga ha na nchefu, site na Bagram. Dị ka ụmụ nwoke Pinochet na Chile, ha na-eme ka ndị iro ha chere na ha 'pụọ.
“Chọọ ma bibie”, ụzọ aghụghọ ụwa na-ere ọkụ si Vietnam, alaghachila. N'ime ala kpọrọ nkụ ndịda-ọwụwa anyanwụ nke Afghanistan, obodo Niazi Qala akwụsịkwaghị. Ndị agha ụgbọ elu America kposara tupu chi ọbụbọ na 30 Disemba 2001 wee gbuo, n'etiti ndị ọzọ, oriri agbamakwụkwọ. Ndị obodo ahụ kwuru na ụmụnwaanyị na ụmụaka gbagara n'otu ọdọ mmiri kpọrọ nkụ, na-achọ nchekwa site na egbe egbe, gbagburu ka ha na-agba ọsọ. Mgbe awa abụọ gachara, ụgbọ elu na ndị mwakpo ahụ lawara. Dị ka nyocha nke United Nations mere, e gburu mmadụ 52, gụnyere ụmụaka 25. Pentagon kwuru, sị: “Anyị chọpụtara na ọ bụ ebumnuche ndị agha, na-ekwupụta nzaghachi mbụ ya na mgbuchapụ My Lai afọ 35 gara aga.
Ekpesa ndị nkịtị n'oge dị anya bụ ihe arụrụ arụ nke ndị nta akụkọ n'ọdịda anyanwụ. Nnukwu anụ ndị a kwadoro mere nke ahụ, ọ dịghị mgbe "anyị". E ledara ọnụ ọgụgụ ndị nkịtị nwụrụ n'agha Gulf 1991 anya nke ukwuu. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ otu afọ ka e mesịrị, nnyocha zuru ezu nke Medical Education Trust na London mere atụmatụ na ihe karịrị 200,000 Iraqis nwụrụ n'oge na ozugbo agha ahụ gasịrị, dị ka kpọmkwem ma ọ bụ na-apụtaghị ìhè sitere na mbuso agha na akụrụngwa ndị nkịtị. E leghaara akụkọ ahụ anya. N'ọnwa a, Iraq Body Count, otu ndị ọkà mmụta sayensị na ndị nchọpụta America na Britain, mere atụmatụ na ihe ruru ndị nkịtị 10,000 nwere ike ịbụ ndị e gburu na Iraq, gụnyere ndị nkịtị 2,356 na mwakpo ahụ na Baghdad naanị. Ma nke a nwere ike ịbụ onye na-enweghị nchegharị.
Na Afghanistan, e nwewo ogbugbu yiri nke ahụ. N'ọnwa Mee nke afọ gara aga, Jonathan Steele wepụrụ ihe akaebe niile dị n'ọhịa nke ọnụ ahịa mmadụ nke ogbunigwe US wee kwubie na ihe ruru 20,000 Afghan nwere ike tụfuo ndụ ha dịka nsonaazụ na-apụtaghị ìhè nke ogbunigwe ahụ, ọtụtụ n'ime ha ndị ụkọ mmiri metụtara jụrụ enyemaka.
Mmetụta "zoro ezo" a abụghị ihe ọhụrụ. Nnyocha e mere na nso nso a na Mahadum Columbia dị na New York achọpụtala na ịgbasa Agent Orange na ọgwụ ahịhịa ndị ọzọ na Vietnam ruru okpukpu anọ karịa ka e mere atụmatụ na mbụ. Orange Agent nwere dioxin, otu n'ime nsị kacha egbu egbu mara. N'ihe mbụ ha kpọrọ Operation Hades, wee gbanwee gaa na enyi na enyi Operation Ranch Hand, ndị America nọ na Vietnam bibiri, n'ihe dị ka 10,000 "ọrụ" ịgbasa Agent Orange, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọkara ọhịa ndịda Vietnam, na ndụ mmadụ. Ọ bụ ngwa ọgụ kachasị njọ na ikekwe kacha agbawa agbawa nke ejiri ngwa agha kemịkalụ mebie oke. Taa, ụmụaka Vietnamese na-aga n'ihu na-amụ ya na ụdị nrụrụ dị iche iche, ma ọ bụ na-amụba amụba, ma ọ bụ na-ete ime.
Ojiji nke ngwa agha uranium na-akpalite ọdachi nke Agent Orange. N'agha Gulf nke mbụ na 1991, ndị America na ndị Britain jiri uranium 350 mebie. Dị ka United Kingdom Atomic Energy Authority si kwuo, na-ehota ihe ọmụmụ mba ụwa, 50 tọn DU, ma ọ bụrụ na ikuru ume ma ọ bụ rie ya, ga-akpata ọnwụ 500,000. Ọtụtụ n'ime ndị a metụtara bụ ndị nkịtị na ndịda Iraq. A na-eme atụmatụ na ejiri ihe ruru tọn 2,000 mee ihe n'oge mwakpo ọhụrụ a.
N'ime usoro akụkọ dị ịrịba ama maka Christian Science Monitor, onye nta akụkọ nyocha bụ Scott Peterson akọwawo mgbọ ndị na-egbuke egbuke n'okporo ámá Baghdad na tankị ndị na-emetọ radieshon, ebe ụmụaka na-egwu egwu na-enweghị ịdọ aka ná ntị. N'ikpeazụ, akara ole na ole n'asụsụ Arabic apụtala: "Ihe ize ndụ - pụọ na mpaghara a". N'otu oge ahụ, na Afghanistan, Uranium Medical Research Center, nke dabeere na Canada, emeela ọmụmụ ihe abụọ nke ubi, nke a kọwara dị ka "ihe na-awụ akpata oyi n'ahụ". “Ewezuga,” ka ọ na-akọ, “n'ebe ọ bụla a na-enyocha bọmbụ, ndị mmadụ na-arịa ọrịa. Akụkụ dị ịrịba ama nke ndị nkịtị na-egosipụta mgbaàmà kwekọrọ na mmetọ nke uranium n'ime ime."
Maapụ gọọmentị ekesara ndị ụlọ ọrụ na-abụghị ndị gọọmentị na Iraq na-egosi na ndị agha America na Britain ejirila bọmbụ ụyọkọ techie obodo mepere emepe, nke ọtụtụ n'ime ha agaghị agbawa n'ime mmetụta. Ndị a na-aghakarị ụgha n'amaghị ama ruo mgbe ụmụaka bulitere ha, wee gbawa.
N'etiti Kabul, ahụrụ m akwụkwọ ọkwa abụọ na-adọ aka ná ntị na-adọ ndị mmadụ aka ná ntị na mkpọmkpọ ebe nke ụlọ ha, na n'okporo ámá, nwere bọmbụ ụyọkọ na-enweghị mgbawa "mere na USA". Ònye na-agụ ha? Ụmụntakịrị? Ụbọchị m hụrụ ka ụmụaka na-awụpụ n'ihe nwere ike ịbụ ogige ogbunigwe n'obodo mepere emepe, ahụrụ m Tony Blair na CNN n'ọnụ ụlọ nkwari akụ m. Ọ nọ na Iraq, na Basra, na-ebuli nwatakịrị n'aka ya, n'ụlọ akwụkwọ a na-ese maka nleta ya, na ebe a kwadebere nri ehihie maka nsọpụrụ ya, n'obodo ebe ọrụ ndị dị mkpa dị ka agụmakwụkwọ, nri na mmiri ka dị. a na-ama jijiji n'okpuru ọrụ Britain.
Ọ bụ na Basra afọ atọ gara aga ka m mere ihe nkiri ọtụtụ narị ụmụaka na-arịa ọrịa ma na-anwụ n'ihi na a gọnarị ha ngwá ọrụ ọgwụgwọ ọrịa cancer na ọgwụ n'okpuru mmachi nke Tony Blair ji ịnụ ọkụ n'obi manye. Ugbu a, ọ nọ - uwe elu mepere emepe, na-eji ọchị ahụ edozi, otu nwoke nke ndị agha ma ọ bụrụ na ọ bụghị nke ndị mmadụ - na-ebuli nwatakịrị n'ime ogwe aka ya maka igwefoto.
Mgbe m laghachiri na London, agụrụ m "Mgbe nri ehihie", nke Harold Pinter dere, site na nchịkọta ọhụrụ nke akpọrọ War (Faber & Faber).
Ma mgbe ehihie gasịrị, anụ ndị ahụ na-eji ejiji nke ọma na-abịa rie nri n'etiti ndị nwụrụ anwụ ma rie nri ehihie
Ọtụtụ anụ ọhịa niile na-eji ejiji nke ọma na-adọpụpụ ube oyibo ndị fụrụ akpụ n'ájá ma were ọkpụkpụ kpafuo kpalie minestrone.
Na mgbe nri ehihie Ha loll na ezumike banyere Decanting claret na adaba skulls
John Pilger bụ onye odeakụkọ ama ama na onye na-eme ihe nkiri. Onye nta akụkọ agha na ZNet Commentator, ihe odide ya apụtala n'ọtụtụ akwụkwọ akụkọ, na akwụkwọ akụkọ dị ka Oyiyo ubochi, na Guardian, na Independent, New Statesman, na New York Times, na Los Angeles Times, na Nation, na akwụkwọ akụkọ ndị ọzọ na akwụkwọ akụkọ oge niile gburugburu ụwa. Akwụkwọ ya gụnyere Heroes (2001) Atụmatụ ezoro ezo (1998) na Olu ndị dị anya (1994).
Edemede ndị ọzọ sitere n'aka John Pilger
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye