Afọ iri na atọ kemgbe a kwaturu ndị Taliban, Afghanistan ka nọ n'ọnọdụ enweghị olileanya. N'agbanyeghị na ha na ndị naanị ike ụwa na ndị agha NATO jikọrọ aka na-alụ ọgụ ruo ihe karịrị afọ iri, ndị Taliban nọ n'ahụ ike na-adịghị mma. Ọnụ ọgụgụ nke ime ihe ike ugbu a na Afghanistan siri ike ikpebi nke ọma, n'ihi otú ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-ese okwu na ime ihe ike si dị, mana n'enweghị mgbagha na ọgba aghara na-arị elu. Ezi ihe na-egosi na ọnọdụ ahụ siri dị njọ bụ na ministri na-ahụ maka nchekwa nke Afghanistan akwụsịla ugbu a ikwupụta mmadụ ole ndị agha Afghanistan (ANSF) nwụrụ na-akwado. Agbanyeghị, ihe karịrị ndị agha Afghanistan 4,000 ekwenyere na ha anwụọla n'ọgụ ka afọ a. Na ọnwa gara aga ewepụrụ ndị agha Britain na US na-enweghị ọkwa mbụ, iji zere ihere nke ịpụ n'okpuru ọkụ Taliban.
Mgbidi General nke Britain, na-ekwu maka mwepu nke ndị agha Britain na Camp Bastion na mpaghara Helmand, kwuru na: 'Mmetụta na-adịgide adịgide anyị ga-enwe bụ… ịbụ ihe akaebe na mkpali maka mgbanwe mmekọrịta ọha na eze dị oke mkpa, yana akụ na ụba na-akawanye mma, yana ọrụ, nke nwere ohere ọrụ ugbo mepere emepe dị iche na ọgwụ ọjọọ.' Eleghị anya, a kọwabeghị mgbidi maka akụkọ UN ụlọ ọrụ na-ahụ maka ọgwụ ọjọọ na mpụ na nso nso a, dịka nke ịkọ poppy ruru 'ọkwa a na-enwetụbeghị ụdị ya. Akụkọ ahụ kpughere na ihe karịrị hectare 200,000 nọ na-emepụta n'afọ gara aga, ọnụ ahịa akụ na ụba ọgwụ ejirila otu ụzọ n'ụzọ atọ sitere na $ 2bn na 2012 ruo $ 3bn n'afọ gara aga. Mpaghara ekwuputaburu 'poppy-fee', dị ka Nangarhar na North East nke mba ahụ, bụzi ndị na-enye aka na ịzụ ahịa ọgwụ. Na nzaghachi pollyannaish ya na akụkọ UN, Ngalaba US State kwupụtara, "Anyị na-enwe ọganihu dị mma n'ịwulite ikike nke ndị mmekọ Afghanistan iji chepụta, iduzi, jikwaa ma kwado n'ime ogologo oge atụmatụ na atụmatụ counternarcotics mgbalị na-ekwu okwu niile nkebi nke. ahia ọgwụ…”
N'ezie, nchịkọta nke ọgwụ ọjọọ bụ nrụrụ aka, bụ nke na-emetụta ndị isi ụlọ ọrụ niile nke steeti Afghanistan. Mba a họọrọ 175th na Transparency International's Corruption Perception Index - ha na Somalia na North Korea bụ ebe ikpeazụ. Ọnọdụ akụ na ụba nọ n'ọnọdụ adịghị ike nke ukwuu yana ihe dị ka pasentị 60 nke mmefu ego gọọmentị na-esite na mba ụwa. Mwepụ nke ndị agha mba ọzọ (ndị ọnụnọ ya mere dị ka ihe mkpali na-akpata akụ na ụba) enweghị ego ntinye ego nke mba ọzọ tinyere ụgbọ elu isi obodo n'ihi ọgba aghara na-aga n'ihu, pụtara na ọ dịghị obere ihe mere ị ga-eji nwee nchekwube banyere atụmanya akụ na ụba Afghanistan. Irigbu akụ ndị dị n'ụba nke Afganistan nwere ike inye ụzọ pụọ na mkparị akụ na ụba, mana ọgba aghara na-aga n'ihu nwere ike imebi atụmanya dị otú ahụ. Nkwekọrịta ọtụtụ ijeri dollar dị n'etiti Afghanistan na ụlọ ọrụ kacha ukwuu na-egwupụta akụ na China iji guzobe ogbunigwe ọla kọpa ka akwụsịla kemgbe 2008 n'ihi egwu nchekwa.
Ụzọ na-agaghị ebe ọ bụla
N'ịgbaso mwakpo nke Septemba 11, 2001, United States jiri ndị agha pụrụ iche, ike ikuku na njikere nke Northern Alliance mee ka njedebe nke ọchịchị Taliban gbasaa ngwa ngwa. Ọ bụ ezie na atụmatụ ahụ gosipụtara na ọ dị irè n'ịchụpụ ndị Taliban n'ọchịchị, ọ nwere ihe ndị mere ka ndị Taliban nwee ike ịmaliteghachi ma kwenye na nchebe na-aga n'ihu maka ndị Afghanistan. N'ihi na ndị America nwere ndị agha ole na ole n'ala, ndị ndu Taliban na ọtụtụ n'ime ọkwa dị ala nwere ike ịgbapụ na mpaghara ókèala Afghanistan-Pakistan. Site n'ebe ahụ, ha nwere ike ịhazigharị ndị agha ha maka nnupụisi na-abịanụ. Site n'ịkwado Northern Alliance, United States ji n'aka n'otu akụkụ n'ime agha obodo kpụ ọkụ n'ọnụ nke oke oke ruru mmadu ji mara. ma akụkụ. Ndị America nọ na-ebunye ngwa agha na ego nye ndị agha mebiri Afghanistan mgbe mwepụ nke ndị Soviet na njedebe nke ọchịchị ndị ahịa ha. Na 1996, ọnọdụ dị na mba ahụ jọgburu onwe ya nke na ọtụtụ ndị Afghanistan nabatara ndị Taliban n'ihi na ha nwere ike ịnye ma ọ dịkarịa ala otu usoro. N'ịgbaso mmeri ndị Taliban, CIA (nke nwere ike ịbụ na ọ ga-enweta mmeri na-ekpo ọkụ nke 'kasị njọ n'èzí onye na-eme ihe nkiri na Afghanistan 2001 - ugbu a') depụtara ndị agha ka ha nyere ha aka n'ịchụso Al Qaeda. N'ọnwa Septemba nke afọ a otu n'ime ndị ọchịagha ama ama, Abdul Rashid Dostum, ghọrọ osote onye isi ala nke mba ahụ. N'ime mkpagbu ya ndị ọzọ, Dostum nwere ọrụ maka ogbugbu Dasht-i-Leili nke 2001, bụ nke ndị agha jikọrọ US na-eguzosi ike n'ihe gburu puku kwuru puku ndị Taliban.
Na 2001, Afghanistan bụ, dị ka otu onye nkọwa si kọwaa ya, 'ka nke dara ada n'ụwa'. Otú ọ dị, ọchịchị Bush na-emegide echiche dum nke iwu obodo, enweghị ngwá ọrụ ụlọ ọrụ iji mee ya, ma hụ mgbalị niile enyemaka na nrụzigharị site na priism nke agha ha na Al Qaeda. Otú ọ dị, e hiwere International Security Assistance Force (ISAF) na December 2001 na United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) na 2002. Ntugharị ndị a yiri ka ọ na-egosi na mba ụwa na-etinye oge dị ukwuu na iwughachi ala Afghanistan. . Otú ọ dị, ọnụ ọgụgụ ndị na-eme ihe nkiri na Afghanistan adabaghị n'ókè dị mkpa nke ntinye aka. Ọnụ ego enyemaka mba ofesi ekwere maka mbọ nrụgharị ahụ pere mpe karịa ego ekwere na mbọ iwu ụlọ steeti mbụ n'ebe ndị ọzọ. Ụlọ ọrụ RAND mere atụmatụ na a chọrọ opekata mpe $100 maka onye ọ bụla iji mee ka obodo na-apụta na esemokwu. Na Bosnia, ego e nyere bụ $679, na Kosovo $526, na East Timor $233. N'ime afọ abụọ mbụ sochiri ọdịda nke Taliban Afghanistan nwetara naanị $57 maka onye isi.
Nrụgharị ahụ mebiri nke ukwuu site na ọdịda iwulite ikike nke gọọmentị Afghanistan. Kama ego nwughari ka a na-esi n'aka gọọmentị Afghanistan na-ebute ọtụtụ n'ime enyemaka ahụ iji were ndị ọrụ n'èzí goro. Atụmatụ ahụ na-eyi egwu mmepe nke ikike steeti ebe ọ na-ebelata enweghị ọrụ dịka mmemme mwugharị gọọmentị na-achịkwa nwere ike ime. Ọzọkwa, 'NGO-ization' nke mwughachi ahụ pụtara na ndị Afghanistan nwere ntakịrị ntinye na nlekọta gbasara ọrụ anụ ụlọ nke obodo NGO. Nke ikpeazụ mere ka ike gwụ steeti nwa ọhụrụ site na cherry ịhọrọ ọtụtụ ndị gụrụ akwụkwọ na ndị nwere ikike nke ndị ọrụ steeti Afghanistan nwere ike inye ụgwọ ọnwa dị elu na-arụ ọrụ maka ndị NGO karịa n'ọrụ gọọmentị.
Ọ bụ ezie na ntuli aka nyocha chọpụtara na ndị Afghanistan na-atụle nchebe isi nchegbu ha bụ ISAF na mbụ bụ na Kabul, ka a ghara ibuga ya na mba ndị ọzọ ruo mgbe 2005. Site na nchikota nke nleghara anya, enweghị ike na nrụrụ aka mgbalị iji wuo ndị uweojii dị irè na ikpe dara ada. Ihe si na ya pụta bụ enweghị ntụkwasị obi juru ebe niile na imepụta ndị uwe ojii rụrụ arụ nke ukwuu etinyere aka n'ịzụ ahịa heroin. N'ịbụ ndị na-adabere na ndakpọ olileanya nke ndị agha ndị CIA jikọrọ aka na ebere nke esemokwu agbụrụ, ọtụtụ ndị Afghanistan bịara nwee ọmịiko na 'Taliban'[1]. N'ikpeazụ ibuga ISAF na ndịda na 2005 mere ka ọnọdụ ọjọọ ka njọ. Ọnụ ọgụgụ dị nta nke ndị agha ala ebugara butere n'ịbawanye ntụkwasị obi na ike ikuku na onye na-eje ozi 'mmebi iwu' nke ghọrọ otu n'ime isi ihe na-akwado nkwado nke nnupụisi ahụ.
Mgbalị ịzụlite akụ na ụba Afghanistan yiri ka ọ na-aga nke ọma - akụ na ụba ahụ tolitere ngwa ngwa mgbe ndị Taliban daa n'ọchịchị. Agbanyeghị, data ahụ na-eduhie eduhie - n'ihi oke ịda ogbenye Afghanistan ọbụlagodi obere ọrụ akụ na ụba tụgharịrị n'ime ọnụ ọgụgụ yiri ka ọ dị egwu. Ọnụọgụ ndị ahụ kpuchiri ọdịda arụkwaghị akụrụngwa Afghanistan - ọkachasị netwọk okporo ụzọ na ọgbọ ike. N'ụzọ dị ịtụnanya, ọ were otu afọ zuru oke, yana ịrịọ onye isi ala Karzai, tupu ọchịchị Bush arụ ụzọ mbụ ya na Afghanistan. Ikekwe ọdịda kacha njọ bụ ileghara ngalaba ọrụ ugbo anya. N'ịghara ịmaliteghachi akụ na ụba ime obodo, mba ụwa tọrọ ntọala maka mgbasawanye ngwa ngwa nke akụ na ụba ọgwụ na ime ihe ike na nrụrụ aka niile so ya. Na mbụ United States leghaara mmepụta opium anya nke ukwuu, ma jụ ọbụna ikwe ka ndị agha ya gbochie ndị na-azụ ahịa, mana ozugbo a nakweere ịkụ poppy dị ka nnukwu nsogbu, ndị agha mba ụwa mere atụmatụ ikpochapụ poppy dị egwu. N'ịbụ ndị na-ewe iwe site na mbibi nke ebe obibi ha, na ịhụ ntakịrị ego nkwụghachi ụgwọ, ndị ọrụ ugbo Afghan bụ amụma eburu n'obi na-akwado ndị Taliban na ndị otu mgbagha ndị ọzọ.
Pakistan mere ka ndị Taliban nwee ike ịmaliteghachi ọzọ. Ọ dịla anya nkuzi ndị agha Pakistan na, n'ihi adịghị ike nke Pakistan site na mbuso agha India, Pakistan ga-enwerịrị 'ihe omimi' site na idowe ọchịchị enyi na Kabul. Pakistan ISI (Directorate for Inter-Services Intelligence) chere na ndị America agaghị anọ na Afghanistan ogologo oge. Ha kwenyere na ọ bụ ya mere, ọ bụ ihe amamihe dị na ya idowe ndị Taliban dị ka ngwá ọrụ iji hụ na mmetụta ga-eme n'ọdịnihu na mba ahụ. Pakistan kwadoro nlanarị nke ndị Taliban, ebe ha na-ejikọta ya na United States, site n'inyere aka ịchụ nta nke Al Qaeda, ma n'otu oge na-echebe ndị Taliban n'aka ndị America.
Akụkụ ụfọdụ nke mpaghara oke ala Pashtun mere ka ntinye aka Western bụrụ nke enweghị amamihe. Ọ dịbeghị mgbe ike ọ bụla dịpụrụ adịpụ dozie mpaghara ahụ nke ọma, ọ bụghịkwa iwu emere na Islamabad ma ọ bụ Kabul na-achịkwa ya kama site na koodu Pashtunwali. Koodu ahụ na-etinye nnukwu mkpa n'inye ndị na-achọ ya 'melmastia' na mgbapu 'nanawatai' ọbịa (ọbụlagodi n'ihe gbasara ndị omeiwu). N'ihi ya, ndị nnupụisi ahụ nwere ike ịdabere n'ọtụtụ ndị bi n'ógbè ahụ maka ebe nsọ. Pashtunwali na-etinyekwa nnukwu mkpa n'ịchọ ịbọ ọbọ maka obere ihe - nke pụtara na enweghị nnabata ọ bụla maka mkparị na ime ihe ike n'etiti ndị Pashtun. Ya mere, echiche nke 'imeri obi na uche' ka a na-eme mkpọsa mgbochi ime ihe ike na mpaghara ahụ bụ ihe na-adịghị mma. Ndị obodo na-ahụta Pashtunwali ka ọ ka mma karịa iwu ndị amachibidoro na mpụga; ya mere, mpaghara ahụ na-emegide ndọtị nke ọchịchị, ma ọ bụ site na Kabul ma ọ bụ Islamabad. Mbọ e mere ịgbatị ọchịchị Kabul na ndịda fọrọ nke nta ka e jide n'aka na ọ ga-ewepụ ndị Pashtuns nke mpaghara oke.
Back to the Future
N'agbanyeghị nkwụsi ike ha, o yighị ka ndị Taliban ga-enwe ike nweta mmeri ngwa ngwa na-esote njedebe ikpeazụ nke ndị agha ọdịda anyanwụ na 2016. Ịga n'ihu nke enyemaka ndị agha na gọọmentị Afghanistan na enweghị ọmịiko maka ndị Taliban n'èzí nke ya. ndịda obi kwesịrị igbu oge dị otú ahụ, opekata mpe nwa oge. O yikarịrị ka mmeri Taliban zuru oke bụ nkwụghachi dị ka oge na-esote mwepụ nke ndị Russia mgbe gọọmentị Najibullah mere ebe e wusiri ike nke Kabul, mana gbahapụrụ ime obodo Afghanistan na ndị mujahideen.
Ọ bụrụ na ọ dị ihe ọ bụla a ga-enwe nchekwube banyere ya bụ na ma ndị Taliban na gọọmentị Afghanistan na-emeghewanye ohere maka mkparịta ụka. Ashraf Ghani, onye isi ala a họpụtara ọhụrụ, enyela aka imeghe mkparịta ụka na ndị Taliban na otu ọgba aghara nke abụọ - Gulbuddin Hekmatyar's Hizb-e Islami. Ndị Taliban n'akụkụ nke ya ahaziela mgbasa ozi ya nke ọma n'afọ ndị na-adịbeghị anya - na-ekwu okwu, n'ụzọ na-edoghị anya, maka usoro agha ga-esochi ya. Ịla ezumike nká nke onye isi ndị agha hawkish Taliban Mullah Abdul Qayyum Zaker n'April nke afọ a nwere ike igosi na otu ndị na-akwado mkparịta ụka nke Taliban na-enweta aka. Ọzọkwa, mwepu nke ndị agha ọdịda anyanwụ nwere ike ịgba ndị Taliban ume ka ha kparịta ụka ebe ọ bụ na enweghị ndị agha mba ọzọ ga-emebi otu n'ime isiokwu mgbasa ozi ha (ịchụpụ ndị mmụọ nsọ si mba ọzọ). Dị ka Ahmed Rashid siri kwupụta, mkparita ụka a kwụsịrị na 2010 nwere ike ịga nke ọma ma ọ bụrụ na ndị America ekwenyeghị na mkparịta ụka na-eme n'okpuru ọchịchị ha kama site na ndị ọzọ na-anọpụ iche. Na June nke afọ gara aga General Nick Carter, onye osote onye isi ndị otu Nato na-edu, gwara ya onye nche na West kwesịrị iso ndị Taliban kparịta ụka afọ iri gara aga. Ọ dị ka mgbe ihe karịrị afọ iri nke agha gasịrị, eziokwu na-abanye n'uche ndị na-eme iwu Western na ndị isi agha.
***
N'ụzọ bụ isi, akụkụ ndị nwere ụkpụrụ nke ndị Europe na ndị America hapụrụ na-emegide ntinye aka ndị agha ọdịda anyanwụ bụ isi n'ihi na ha ghọtara na anaghị eme ụdị omume ahụ maka ọdịmma ndị bi na mba ndị ezubere iche. Otú ọ dị, ịtụgharị uche n'ọkwa dị egwu nke enweghị ike, hubris na amaghị omenala nke West West na Afghanistan gosipụtara kwesịrị ichetara anyị ihe ọdịda ọdịda dị otú ahụ bụ, ọbụna n'usoro nke ha. Maka enweghị mmasị ha niile na nhụjuanya nke ndị Afghanistan ọ bụ, dịka ọmụmaatụ, siri ike ikwenye na ọchịchị ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ bu n'obi ime ka mmụba dị ukwuu nke akụ na ụba ọgwụ. N'ọnwa gara aga, Lord Richards nke Britain, onye ọchịagha ISAF sitere na 2006-2007, kwuru, sị: “Enweghị m ihe m chọrọ… Enweghị m ebe nchekwa, enweghịdị m ụgbọ elu ga-efegharị gburugburu patch nke m. . M pụtara na anyị anọghị n'ụwa n'ezie.” Ahịrịokwu ikpeazụ ahụ ga-adị ka ezigbo nkọwa dịka nke ọ bụla maka agha West na Afghanistan.
Alex Doherty bụ onye rụpụtara ya Ọrụ aka ekpe ọhụrụ na nwa akwụkwọ gụsịrị akwụkwọ na ngalaba mmụta agha nke King's College London. O dere maka ya Z Magazine na Meghee ochichi onye kwuo uche ya n'etiti akwụkwọ ndị ọzọ. Ị nwere ike iso ya na twitter @alexdoherty7
[1] N'akwụkwọ akụkọ na nso nso a banyere mkpesa BBC banyere esemokwu ahụ Ian Sinclair na-ehota onye omeiwu Britain Adam Holloway: "'Ihe anyị na-akpọ Taliban bụ, n'ezie, ọtụtụ narị otu narị, ọtụtụ n'ime ha abụghị karịa ndị Alakụba Afghanistan omenala. , ụmụ ndị ọrụ ugbo obodo… ha jikọtara ọ bụghị Islam kama site na ọnụnọ nke ndị agha mba ọzọ n'ala ha, na ịkpọasị nke gọọmentị mpụga… Ihe dị ka pasent 80 nke ndị anyị na-akpọ ndị iro na-anwụ n'ime kilomita 20 nke ebe ha bi: Nke ahụ ọ̀ na-agwa gị ihe banyere onye anyị na-alụ?'” https://www.opendemocracy.net/ourkingdom/ian-sinclair/bbc-whitewashing-our-failures-in-afghanistan
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye