Nzukọ COP21 na Paris (November 30 na December 11, 2015) a na-akpọsa dị ka olileanya kasịnụ maka ime ihe zuru ụwa ọnụ na mgbanwe ihu igwe. Mba dị iche iche ga-enweta nkwekọrịta zuru ụwa ọnụ na nke jikọtara ọnụ iji mee ka okpomoku zuru ụwa ọnụ n'okpuru ogo 2 Celsius? Gịnị bụ ihe mgbochi?
Pasent 97 nke ndị ọkà mmụta sayensị ihu igwe kwenye na mgbanwe ihu igwe na-eme, na ọ bụ anyị kpatara. N'ime afọ 150 gara aga, mba ndị mepere emepe n'ụwa agbanweela nguzozi nke usoro ikuku carbon site n'ịkpọ nnukwu mmanụ ọkụ (coal, mmanụ, gas), ebe ha na-amụba anụ ụlọ buru ibu nke methane na-emepụta, na igbutu ọhịa ndị na-emekarị. na-amịkọrọ carbon dioxide n'ikuku. Okpomọkụ zuru ụwa ọnụ na-arị elu, na ọsọ mgbanwe na-adị ngwa ngwa maka ọtụtụ usoro okike ime mgbanwe.
Ihe ọ pụtara dị ukwuu ma bụrụ nke a na-ahụta ya - ọkachasị ndị bi na mpaghara mmepe ụwa dịka obere agwaetiti na ndị ọrụ ugbo Bangladesh na ndị Siria. Glaciers na-apụ n'anya, oke osimiri na-arị elu, coral reefs na ndụ oké osimiri na-anwụ ka oké osimiri na-atọpụ ikuku oxygen, na oge na-agbanwe, ebe ọnọdụ ihu igwe na-adịwanye njọ. Igwe ọkụ, idei mmiri na oke ọkọchị nwere ike ịkpata ọrịa, ụnwụ nri, na agha ndị ọzọ - na-eduga mmadụ niile na nsogbu na ọpụpụ.
Ọ bụrụ na nkwekọrịta iji mee ka ikuku carbon gbadata bụ ndị gọọmentị ụwa na Paris ga-enweta na Disemba a, ọ ga-esi ike iji chebe anyị pụọ na mmetụta kachasị njọ nke mgbanwe ihu igwe?
- Na-ebelata ihe ọkụkụ
Gini bu nsogbu?
Nkwekọrịta nke United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) kpọpụtara kpọmkwem ihe ọ pụtara n'oge gara aga, ugbu a na ogologo oge nke ikuku carbon na-aga n'ihu, na-egosi mkpa ọ dị maka mbelata ngwa ngwa nke ikuku carbon site n'aka ndị isi mmetọ. Kemgbe mmalite nke UNFCCC, agbanyeghị, ikuku abawanyela - ebe US nọ n'etiti ndị na-ebuli elu.
Gịnị bụ ngwọta a tụrụ aro?
N'afọ 2010, na Cancun, gọọmentị mba ụwa kwekọrịtara ịmachi oke okpomọkụ ụwa ka ọ bụrụ ogo 2 Celsius. N'iru na ogbako Paris 2015, mba ndị na-ahụ maka ihe dị ka ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke ikuku ikuku zuru ụwa ọnụ ekwupụtala ebumnuche ha - nke a maara dị ka Nkwado Ndị Mba Kwesịrị Ekwesị.
U.S. ekwenyela ibelata ihe ọkụkụ ya site na pasenti 26-28 (ma e jiri ya tụnyere ihe o wepụtara na 2005) ka ọ na-erule 2025. China ekwetala ibelata ikuku ikuku ya ka ọ na-erule n'afọ 2030. Mba European Union ekwenyela ibelata ihe ọkụkụ site na pasenti 40 n'afọ 2030. Ọ bụrụ na mba ndị ọzọ mepere emepe na-agbaso nkwa nke U.S. mere, ma ọ bụrụ na mba ndị ka na-emepe emepe na-agbaso nkwa China, ihe ga-esi na ya pụta ga-abụ ịrị elu okpomọkụ zuru ụwa ọnụ nke 3.6 degrees Celsius na 2100. Ọ bụ naanị Morocco na Ethiopia nyefere ebumnobi ga-ezute 2. ebumnuche Celsius.
O zuru ezu?
Otu Intergovernmental Panel on Climate Change na-ekwu na ogo Celsius 1.5 nkezi ịrị elu na okpomọkụ ụwa nwere ike itinye pasent 20-30 nke ụdị ihe egwu. Ọ bụrụ na mbara ala na-ekpo ọkụ karịa 3 degrees Celsius, ọtụtụ gburugburu ebe obibi ga-agbasi mbọ ike. Mmụba ogo Celsius 2 bụ kacha dakọtara na mmepeanya mmadụ dịka anyị si mara ya. Nke a pụtara na nkwekọrịta ọ bụla na Paris ga-abụ na ọ ga-abịa na ngwọta dị mkpa. Ụfọdụ atụwo aro na ụlọ ọrụ achụmnta ego nwere ike ibu ibu ibu nke iwetu ihe ọkụkụ n'ihu. Ma, dị ka Bill Gates rụtụrụ aka n'oge na-adịbeghị anya, "ụlọ ọrụ nkeonwe adịchaghị mma" n'ihi na "ọ nweghị akụ na ụba a ga-enweta" n'ịgbasa mgbanwe ihu igwe. Enwere olile anya na ọgbakọ ndị ga-eme n'ọdịnihu 'ga-ebuli' ebumnuche mba dị iche iche ka oge na-aga. N'ezie, a gaghị ekwenye ngwọta ya na njedebe nke afọ a.
- Mkpoko osisi
Gini bu nsogbu?
Oke ọhịa na-emepụta oxygen dị mkpa na ebe obibi ọtụtụ mmadụ na anụ ọhịa. Anyị na-egbutu oke ohia nke na-amịpụta carbon dioxide n'ikuku n'ihe dị ka egwuregwu bọọlụ 36 n'otu nkeji.
Gịnị bụ ngwọta a tụrụ aro?
N'okpuru atụmatụ "Reduced Emissions from Forestation and Forest Deradation" (REDD) atụmatụ a ga-atụle na Paris, a na-elekwasị anya na ibelata ihe ọkụkụ sitere na igbutu osisi - kama igbochi igbutu osisi.
O zuru ezu?
N'okpuru REDD, ọ ga-ekwe omume iji ahịhịa otu ụdị dochie oke ọhịa - nke nwere ike inwe mmetụta jọgburu onwe ya na ikike ndị mmadụ ịkọ ihe ọkụkụ dị iche iche dị mkpa maka ụdị ndụ dị iche iche na ụlọ ọrụ ugbo mpaghara dị mma.
Ọzọkwa, ngwọta ahịa ahịa carbon maka nsogbu ahụ nwere ike ịgba ndị na-etinye ego na ụlọ ọrụ ume ịzụta oke ohia iji nweta kredit carbon, na-eyi ndụ na nnwere onwe nke ndị bi ebe ahụ egwu. Ọtụtụ mgbe, ndị a bụ ụmụ amaala, bụ ndị na-ebute ụzọ n'ichebe oke ọhịa nke ụwa - mana enwere ike ịwepụ ha n'ụlọ ha site na ọmarịcha ahịa carbon, nke ndị kpatara nsogbu ihu igwe mere.
- Teknụzụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na mmegharị
Gini bu nsogbu?
Ka ọ dị ugbu a, a na-akpọchi mba ndị dabere na coal, mmanụ na gas. Ụfọdụ gọọmentị na ụlọ ọrụ na-etinye ego na nyocha na mmepe ịkwaga na teknụzụ na-acha akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ, mana ọtụtụ na-atụ aro ngwọta nke ga-abụ ọdachi maka gburugburu ebe obibi, dị ka mkpọpu mmiri na Arctic, ma ọ bụ fracking. Ọ bụ ezie na mba nwere ike ịkwaga nke ọma na ume ndụ ndụ n'ime obere oge (ụfọdụ atụmatụ na-ekwu n'ime afọ 30), gọọmentị emebeghị mgbalị siri ike ime nke ahụ. Ike mbanye nke ụlọ ọrụ coal dị ukwuu.
Gịnị bụ ngwọta a tụrụ aro?
N'ịghọta ọrụ akụkọ ihe mere eme na nke na-aga n'ihu nke mba ndị mepere emepe rụrụ n'ịkpata nsogbu ihu igwe, mba ndị ka na-emepe emepe chọrọ enyemaka itinye ego na teknụzụ dị ọcha iji belata ikuku gas ha na-ekpo ọkụ, ma ha chọrọ enyemaka na-akwado ịhazigharị akụrụngwa ha iji kwado maka ọdachi ihu igwe na-abịa.
Na mkparịta ụka 2009 Copenhagen na Denmark, mba ndị bara ọgaranya (ndị na-akpatakarị nsogbu ahụ) kwuru na ka ọ na-erule 2020, a ga-enyefe ego nke dịkarịa ala $100bn kwa afọ.
O zuru ezu?
Mba ndị dị na North zuru ụwa ọnụ enwebeghị ike ịnye 10 pasent nke $100bn ekwere. Ego nwere ike sitere na ịhazigharị nkwekọrịta enyemaka dị adị, ma ọ bụ site na mbinye ego nwere ọnọdụ maka ịnweta ahịa, gụnyere site na World Bank.
Mba ndị bara ọgaranya ga-aza ajụjụ maka nsogbu ahụ ma na-arụkọ ọrụ ọnụ ịkwaga na teknụzụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na ụlọ ọrụ, yana ịhụ na mba ndị ka na-emepe emepe nwere ike ịnagide mmetụta mmadụ na nke okike nke ọdachi gburugburu ebe obibi bụ nke sitere na mgbanwe ihu igwe.
Ọ bụ ezie na mba ndị mepere emepe na-ahọrọ ka World Bank weghara, Bank agaghị enye azịza ya. Ọ nwere mmasị mmegide. Banklọ akụ ụwa na-ebute ụzọ maka nchekwa ikike ikike ọgụgụ isi, kama ịkekọrịta nghọta sayensị na injinia n'ihu ọha na mmepe nke teknụzụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ.
Ọzọkwa, echiche na World Bank nwere ike inyere mba dị iche iche aka ime mgbanwe na mmetụta kachasị njọ nke mgbanwe ihu igwe metụtara ọdachi mgbe ọ nwere akụkọ ihe mere eme na nso nso a maka ịkwado dam, okporo ụzọ, na ọrụ ndị ọzọ kpataara nnukwu mmebi gburugburu ebe obibi bụ ihe mgbagwoju anya ikwu nke kacha nta.
Na, ego maka mba ndị ka na-emepe emepe ịkwaga na teknụzụ akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na iji nyere aka mee mgbanwe na mmetụta mgbanwe ihu igwe kwesịrị ịbụ ihe ziri ezi. Mba ndị na-ebupụta carbon dị elu dịka UK, France na Spen, akwụbeghị ụgwọ nkwụghachi maka mmegbu ndị e mere n'okpuru ọchịchị colonial. Kama nke ahụ, ha enyerela ụlọ ọrụ ndị nọ na North zuru ụwa ọnụ aka na-erigbu obodo ndị gara aga, na World Bank ekerekwa òkè na nke a.
Mba ndị na-emepe emepe nwere ikike inweta ego, ebe ọ bụ na ha na-ahụ maka ihe ga-esi na nsogbu ha na-akpataghị. Ha maara nke a, na ọtụtụ n'ime ha ga-arịọ maka nkwado iwu na Paris mgbe afọ a gasịrị.
N'agbanyeghị nke ahụ, ha nwere ike ịnata ego naanị ma ọ bụrụ na ha anabata mbinye ego nwere ọnọdụ ndị nwere ike ịga n'ihu na-erite uru na ụlọ ọrụ kacha baa ọgaranya - ndị na-aga n'ihu na-eji ihe mgbochi na-apụnara gburugburu ebe obibi.
- Ikpe ziri ezi nke ihu igwe: mfu na mmebi
Gini bu nsogbu?
Ka mmetụta nke mgbanwe ihu igwe na-akawanye njọ, mmegharị abụghịzi nhọrọ. Ọtụtụ nde mmadụ ga-adị mkpa ka ebighachi ọzọ ka agwaetiti na-apụ n'anya, ọ ga-adị mkpa ka e guzobe ogige ndị mmadụ. Ngwongwo ga-emebi nke ukwuu n'ihi oke oke mmiri ozuzo na-abawanye.
Gịnị bụ ngwọta a tụrụ aro?
The Warsaw International Mechanism maka mfu na mmebi bụ isi ụgbọ ala iji gboo mfu na mmebi metụtara mmetụta mgbanwe ihu igwe na mba ndị ka na-emepe emepe.
O zuru ezu?
Ka ọ dị ugbu a, usoro a ka na-achọpụta ka ọ ga-esi arụ ọrụ, yana mmejọ emetụtara na nke a ga-arụ ụka nke ukwuu na Paris. Na, ọ dịghị ihe na-egosi na ọ ga-enye ndị gbara ọsọ ndụ ihu igwe.
- Enweghị egwuregwu: n'ụzọ doro anya na aza ajụjụ
Gini bu nsogbu?
Nzukọ Paris kpọrọ gọọmentị ka ha kwe nkwa ibelata ikuku ikuku carbon dabere n'ihe ha "chere na ha nwere ike imezu", kama ime nkwa dabere na onyinye akụkọ ihe mere eme ha na-eme na ikuku ikuku griin haus zuru ụwa ọnụ.
Gịnị bụ ihe ngwọta ya?
Ọ bụrụ na ekwenyero ọkwa ndị a tụrụ aro - ezughi oke - na Paris ma emechaa n'afọ a, mba ga-emepe emepe etu ha si atụ nha na mbelata mkpesa.
O zuru ezu?
N'adịghị ka Protocol Kyoto, oge a - na Paris - ọ nweghị ihe achọrọ maka mba iji belata ihe ọkụkụ ha na-eji ọkwa 1990 dị ka ntọala ha. U.S., Canada na New Zealand ejirila nke a dị ka ohere ikwe nkwa mbelata site na 2005 ha ọ bụghị 1990 ọkwa nke mmụpụta, na-enyere ha aka igosi ‘mmezi’ dị mfe.
Volkswagen's "dizel dupe" na nso nso a na-egosi na ọ dị mfe ịghọgbu sistemụ. Nnukwu ụgbọ ala ahụ ghọgburu ule mpụta ikuku na U.S. Mba ndị a ga-erube isi n'ihe bụ n'ezie nkwa onwe ha wepụtara onwe ha? A gaghị anabata ha ma ọ bụrụ na ha daa.
- Ebumnuche mmepe na-adịgide adịgide Vs. Post-Capitalism
Gini bu nsogbu?
Ọ bụrụ na anyị na-aga n'ihu n'ụzọ oriri na mmepụta nke anyị ugbu a na-enweghị nchịkwa, anyị na-eche mbibi nke ụdị dị iche iche ihu, ụnwụ nri, nchụpụ, na esemokwu maka ihe ndị bụ isi. Anyị nọ n'ihe ize ndụ a n'ihi usoro akụ na ụba nke butere uru na uto akụ na ụba karịa ndị mmadụ na gburugburu ebe obibi. Achọghị ka ụlọ ọrụ na gọọmenti na-ehicha onwe ha mgbe ha na-emetọ ihe, n’ihi ya, ha etinyeghị ọnụ ahịa ime otú ahụ n’ihe ndị bụ́ isi anyị na-azụ ma na-eji kwa ụbọchị.
Gịnị bụ ngwọta a tụrụ aro?
A na-amata nke a na-abawanye ụba, UN ekwenyela n'oge na-adịbeghị anya na 'usoro nke "Ebumnobi Mmepe Sustainable" nke gụnyere ịgbasa ohere ịnweta ume, nha anya nwoke na nwanyị, agụmakwụkwọ na ahụike.
O zuru ezu?
Dị ka ebumnuche mmepe Millennium, ebumnuche mmepe Sustainable adịghị ike. Site n'ịghara ileba anya na isi ihe kpatara mmebi iwu zuru ụwa ọnụ, na ijide ndị na-eme ihe nkiri na nzuzo, usoro UN adịghị arụ ọrụ na enweghị mmasị. Onye nkwupụta Pụrụ Iche na Ndị Migrant kwuru na ọtụtụ ihe a na-akpọ 'akụkọ ịga nke ọma' n'okpuru ebumnuche mmepe nke Millennium n'aka ndị ọrụ mbugharị n'otu n'otu na-ezigara n'obodo ha, kama ịme mkpebi steeti dị mma. N'ezie, ọtụtụ steeti ga-ama ụma emegide ụkpụrụ omume nke ụlọ ọrụ na ndị mmadụ n'otu n'otu na-akpata mgbanwe ihu igwe, ma gbasie ike na-eguzogide atụmatụ nnọpụiche carbon. Ndị mmadụ na-akwado mgbanwe usoro dị mkpa.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye
1 Comment
Kedu ihe ị ga-eche mgbe World Bank ewepụtala akụkọ n'oge na-adịbeghị anya na-ekwu maka ịrị elu ogo 4 nwere ike ime na ihe ndị a ga-eme. M pụtara, nzukọ ndị a niile? N'ezie ha ga-ada n'ihi na ha achọghị ịga nke ọma. Enweghị ebumnuche. Ọ dịghị. Zip. efu. Enweghị ike ilekọta obere. Ha niile maara ihe na-eme. Mgbochi, ihe niile. Ọ bụ naanị ndị agadi nwoke dabara na ise siga na ịṅụ mmanya. Ọ bụ naanị ya mgbe niile. Ndị agadi nwoke suut nọ ọdụ na-agafe ụkwụ ka uwe ogologo ọkpa ha gbagoro ka ọ hụ ntakịrị akpụkpọ ahụ akpọnwụ akpọnwụ n'etiti uwe ogologo ọkpa ahụ na n'elu sọks ojii dọpụtara nke ọma nke na-ekpuchi ụkwụ ochie na-acha ọcha ọkpụkpụ nke etinyere na akpụkpọ ụkwụ Italian. Dickheads ọtụtụ n'ime ha. Ụfọdụ nwere ọbụna ụmụ. Ụmụ ogbenye.