Isi mmalite: Counterpunch
Mkpuchi mgbasa ozi nke Taliban weghara Kabul ga-eme ka ọtụtụ ndị America kwenye na ntinye aka US na Afghanistan malitere mgbe 9/11 gasịrị, na mbuso agha ịkwatu ọchịchị Taliban gara aga. Mana Afghanistan anọwo na-alụ ọgụ na-aga n'ihu ruo afọ 42, Pentagon etinyewokwa aka na usoro ọ bụla, n'okpuru ọchịchị Republican na Democratic. Mmalite ndị a nke usoro agha ndị Afghanistan agbadala na oghere ncheta, ma ezoro ya karịsịa site na ọgbọ a mụrụ mgbe 9/11 gasịrị.
N'ebe dị anya site n'iguzosi ike n'ụzọ nke ndị Islamist, usoro ntinye aka nke US nyere aka ịmepụta, ogwe aka, na ịkwado ndị mujahedin (ndị agha jihadist) bụ ndị wepụrụ obodo ahụ site na ntụziaka nke ụwa ọ na-ewere na 1960-'80s. Ụmụ nwanyị na ụmụ nwanyị Afghanistan nwere ikike ruo 1992, mgbe mujahedin na-akwado US meriri ndị Kọmunist, na nke ahụ bụ afọ anọ tupu Taliban mbụ weghara. Ejila m mmasị na-esochi ndọrọ ndọrọ ọchịchị Afghanistan ruo ọtụtụ iri afọ, na agbanyeghị na Pentagon chụpụrụ ndị Taliban na Kabul na 2001, ọ bụ naanị m na-ebu amụma na ndị agha Taliban ga-emecha laghachi, dịka ha nwere afọ iri abụọ ka e mesịrị.
Ihe Afghanistan jikọtara na Vietnam na Iraq bụ ogologo akụkọ ihe mere eme ya nke iguzogide ndị si mba ọzọ, ogologo oge tupu ndị America abịarute. Nguzogide a megide ọchịchị mba ofesi bụ naanị ihe jikọrọ agbụrụ na otu dị iche iche nke Afghanistan n'ime narị afọ abụọ gara aga. Ọdịda nke Kabul, dị ka ọdịda nke Saigon, na-egosipụtakwa ọzọ na ọchịchị ndị eze anaghị arụ ọrụ, ọbụnadị izute ihe mgbaru ọsọ nke ike ọchịchị.
Ụkpụrụ akụkọ ihe mere eme doro anya: Afghanistan bụ 'roach motel' nke alaeze ukwu. Dịka mgbasa ozi roach motel ochie kwuru, "Ha na-abanye, mana ha anaghị elele." A na-araba ndị agha nke alaeze ukwu n'ọgụ, wee dabaa n'ime olulu mmiri nke ha enweghị ike imeri. Ndị agha Britain ji ndụ ha gbanarị ndụ ha n'agha atọ na-achị mba Afganistan, tupu alaeze ụwa ha emechaa daa. Ndị Russia laghachiri na mmeri nanị afọ ole na ole tupu Soviet Union na ndị ha na ya jikọrọ aka na Afghanistan daa. Ma ugbu a ndị America agbasowo otu ụzọ nke imperial hubris na mmeri. Ọ dị oke mkpa ịghọta akụkọ azụ nke ka itinye aka na US si mee ka mwepu nke Afghanistan n'ezie.
1) Agha Soviet-Afghanistan bụ ọnyà US
Ọ bụghị ndị nwoke Islamist gbara agba na-achị Afghanistan mgbe niile. N'afọ ndị 1960 ruo n'afọ 1980, ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ nwere ike ịga akwụkwọ, kpuchie isi ha, ọ bụghịkwa ndị mullah na-achị ha. Ọgba aghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị Afghanistan malitere na 1973, mgbe a chụpụrụ eze Zahir Shah n'ọchịchị nke onye isi ọchịchị ụwa bụ Mohammed Daoud, bụ onye n'onwe ya kwaturu site na ndọrọ ndọrọ ọchịchị Soviet Communist revolutionary na 1978. Ọchịchị ndị ọchịchị Kọmunist na-agba ọsọ na-eyi ndị agha Islamist ọgba aghara mara. dị ka mujahedin (ndị agha jihadist), na-akpalite mbuso agha na ọrụ Soviet na December 1979. Ndị Soviet bi na-eji obi ọjọọ kụgbuo ọ bụghị nanị ndị mujahedin, kama ha gburu ogbugbu na ọgụ helikopta megide ndị obodo Afghanistan, na-ekewapụ ha n'aka ọchịchị Kọmunist na-akpa ike.
Ọ ga-abụ ọtụtụ afọ tupu ekpughere ya na Onye Ndụmọdụ Nchebe Mba nke President Carter Zbigniew Brzezinski, onye mba Poland na-emegide ndị Kọmunist, kpasuru onwe ya iwe ma ọ bụ rata ndị Soviet ịbanye na Afghanistan site na nzuzo na-akwado Islamist mujahedin na-alụ ọgụ megide ọchịchị mgbanwe Soviet na-akwado.
Na 1998 a gbara otu akwụkwọ akụkọ French ajụjụ ọnụ, Brzezinski kpughere na na July 1979, "President Carter bịanyere aka n'akwụkwọ ntuziaka mbụ maka enyemaka nzuzo nye ndị na-emegide ndị pro-Soviet ọchịchị na Kabul. N’ụbọchị ahụ, m degaara onyeisi oche akwụkwọ ozi bụ́ nke m ji kọwaara ya ihe ahụ n'uche m, enyemaka a ga-eme ka ndị agha Soviet tinye aka... ..Anyị akpalighị ndị Rọshịa itinye aka, mana anyị ma ụma mụbara ohere ha nwere.
Brzezinski kọwara na njide nzuzo nke ndị nnupụisi Islamist “nwere mmetụta nke na-adọta ndị Russia n'ime ọnyà Afghanistan ...Ụbọchị ndị Soviet gafere n'ihu ọha, M degaara Onye isi ala Carter akwụkwọ, nke bụ: 'Anyị nwere ugbu a ohere inye USSR agha Vietnam ya'." Mgbe a jụrụ ya ma ọ na-akwa ụta maka ibu agha nke ndị nnupụisi Islamist, Brzezinski zara, “Gịnị dị mkpa karịa n'akụkọ ihe mere eme ụwa? Ndị Taliban ma ọ bụ ọdịda nke alaeze Soviet? Ụfọdụ ndị Alakụba kpasuru iwe ma ọ bụ ntọhapụ nke Central Europe na njedebe nke Agha Nzuzo? "
Mgbe nchịkwa Reagan weghaara ọchịchị na 1981, ọ na-ebuga ngwa agha, gụnyere Stinger missiles, na mujahedin, onye n'oge ahụ nyekwara aka site n'aka onye injinia Saudi aha ya bụ Osama Bin Laden. Ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke enyemaka ndị agha gara Pashtun mujahedin dị ka Gulbuddin Hekmatyar, onye agha Pashtun ama ama. Omenala ndị America ama ama ama ọdụm ndị mujahedin dị ka ndị na-emegide ndị Kọmunist “ndị na-alụ nnwere onwe,” na fim ndị dị ka Rambo nke Atọ na Uhie uhie.
Site n'ịkwado ndị mujahedin n'ihu ọha megide ndị Soviet, ndị ọchịchị Carter na Reagan nyere aka ịmalite usoro ime ihe ike nke gburu ihe karịrị nde mmadụ abụọ Afghanistan, ma nyere aka ịmepụta ndị Taliban. Brzezinski mechara bụrụ onye a ma ama, n’ihi na ndị Islamist mujahedin manyere ndị agha Soviet ndọrọ ndọrọ ọchịchị mgbe nanị afọ iri gasịrị, na 1989, otu n’ime ọdachi ndị butere ọdịda 1991 nke Soviet Union. N'afọ sochirinụ, n'afọ 1992, ndị mujahedin meriri ọchịchị Najibullah na-akwado ndị Soviet, wee weghara Kabul ngwa ngwa.
2. Ndị ọchịchị na-akwado US gbochiri ikike ụmụ nwanyị tupu ndị Taliban adị
Ọdịda mbụ nke Kabul n'aka ndị nnupụisi Islamist bụ akara njedebe nke oge ụwa nke Afghanistan. Emebere mmachibido iwu mbụ siri ike na ikike ụmụ nwanyị na 1992 ọ bụghị site na ndị Taliban (nke emebebeghị), kama ọ bụ nke mujahedin na-akwado US bụ onye weghaara ọchịchị. Pentagon na CIA ji ngwa agha ma kwado otu ndị agha ndị agha ọjọọ ahụ bụ ndị wetara msogyny na Kabul na mbụ. Dabere na Amnesty International, "Ndị isi na-akwado idina ụmụ nwanyị n'ike site n'aka ndị nche dị ka usoro nke iyi egwu ndị e meriri emeri na nke ndị agha na-akwụghachi ụgwọ," na mujahedin "a kọrọ na ọ kwụsịrị ụmụ nwanyị ịrụ ọrụ n'èzí ụlọ ha, ma ọ bụ ịga ahụike na atụmatụ ezinụlọ. Nkuzi…A na-eyi ụmụ nwanyị gụrụ akwụkwọ na-arụ ọrụ na ngalaba agụmakwụkwọ na ọdịmma ha egwu ugboro ugboro.”
Ndị mujahedin na-agbakwa ọsọ n'òtù dị iche iche karịa ndị Kọmunist, na-abụkarị agbụrụ dị n'etiti ndịda Pashtun na ebo Turkic nke dị n'ebe ugwu, ha na-ebusokwa ibe ha agha ngwa ngwa maka ihe nkwata. Agha obodo ahụ bibiri akụkụ ụfọdụ nke Kabul, mmebi iwu gbasakwara n'ime ime obodo. Ọchịchị Bush na Clinton na ụlọ ọrụ mgbasa ozi US tụgharịrị anya n'ụzọ dị ukwuu na mmegide nke ndị mmegide ha na-emegide ndị Kọmunist meriri.
Ụmụ akwụkwọ Pashtun tọrọ ntọala Taliban dị ka mmeghachi omume maka ọgba aghara nke ọchịchị mujahedin, na-ekwe nkwa iweta iwu na usoro. Isi obodo ahụ dabara ngwa ngwa n'aka ndị agha Taliban na 1996, na ọdịda nke abụọ nke Kabul. Ọ bụ ezie na gọọmentị Taliban guzobere usoro obi ọjọọ, mmegbu nke ụlọ ọrụ nke ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ ghọrọ usoro, ebe enyere iwu ka ha were burqa wee kwụsị ọrụ na ụlọ akwụkwọ.
N'agbanyeghị nke ahụ, ndị ọchịchị Clinton na mbụ kparịtara ụka na ndị Taliban maka ịnweta ikuku gas nke Afghanistan, ndị nnọchiteanya Taliban gara Texas maka mkparịta ụka pipeline. Ọ bụ na 1998, mgbe ndị Taliban gbagara Osama Bin Laden na ndị na-eyi ọha egwu Al Qaeda, ka ọchịchị Clinton tụgharịrị megide ndị Taliban. Ka ọ na-erule mgbe ahụ, ndị agha mgbagha nke mujahedin nke ugwu ejikọtala dị ka Northern Alliance, ma wakpoo ndị Taliban ka ha wakporo ndị Kọmunist.
3. Imegwara 9/11 bụ ọnyà
N'ịhazi Al Qaeda, Bin Laden wepụrụ ibe site na akwụkwọ egwuregwu Brzezinski. Ebe ọ bụ na nguzogide Islamist adọtala na ike Soviet na Afghanistan ma merie ya, ikekwe ike US nwere ike ịdọrọ n'otu aka ahụ n'ime quagmire Afghanistan. Onye nta akụkọ Britain bụ Robert Fisk gbara Bin Laden ajụjụ ọnụ na ebe mgbaba Afghanistan ya na 1997. Ụbọchị atọ ka 9/11 gachara, Fisk kwusiri ike na "Imegwara bụ ọnyà,” ma ndị America ole na ole gere ntị n'amụma ya. Ajụrụ m Fisk ajụjụ ọnụ na ihe nkiri redio WORT m na Madison, ọ gwara m na site n'ịwakpo ndị nnọchi anya US na n'ikpeazụ obodo US, Bin Laden chere na ya nwere ike kpasuo alaeze ukwu ọzọ imegwara site n'inweta Afghanistan, na ịbanye n'otu agha na-abaghị uru nke ahụ. Ndị Soviet furu efu.
Fisk kọwara na ajụjụ ọnụ ọzọ na ebumnobi Bin Laden bụ “ịkpọbata ndị America, tigbuo oke obi ọjọọ na nnukwu ọbara na ndị Alakụba aka ha dị ọcha nke na mgbawa na-abịa na Middle East. Bin Laden nọ na-atụgharị n'uche ya mgbe niile na o kpochapụrụ ndị Russia; ya mere, ndị America nwekwara ike ikpochapụ. Oleekwa ebe dị mma karịa obodo ọ maara ọgụ?” N'otu aka ahụ Brzezinski jikere mujahedin iji kpasuo ndị Soviet iweghara Afghanistan, Bin Laden wepụtara 9/11 iji kpasuo ndị America ịgbaso otu ụzọ ahụ. Site na izipu RSVP nke B-52s na okwu rụrụ arụ gbasara “mkpagide agha” ọhụrụ, Onye isi ala George W. Bush ji edemede Bin Laden gwuo egwu.
Dị ka m dere mgbe 9/11 gachara, na tupu mbuso agha US, "Akụkọ akụkọ ihe mere eme nke Afghanistan na-adịbeghị anya na-egosi na agha ọhụrụ na mba ahụ agaghị adị ka agha US na Vietnam. Agha ahụ ga-adị ka Vietnam, Yugoslavia, Colombia na Somalia niile tụbara n'otu. Afghanistan na-enye ngwungwu nke ọtụtụ ọdachi, juputara na atụmatụ ego ọzọ, "dị ka nkewa agbụrụ na nke otu, akụ na ụba na-akwadoghị opium, na nkewa n'etiti ndị agha agha.
Ụbọchị anọ ka bọmbụ US malitere, Òtù Na-ahụ Maka Mgbanwe nke Ụmụ nwanyị Afghanistan (RAWA) wepụtara a okwu na-adọ aka ná ntị na "Ndị otu 'Northern Alliance' na-ezo na nzuzo dị ka anụ ọhịa wolf agụụ na-agụ ka ha, mgbe ha na-agba egbe nke US, nwere ike ịwakpo ma banye na Kabul ... na n'ihi ya ọzọ na-emebi ọchịchọ nke ndị mmadụ maka ịmepụta ụlọ anụ ụlọ. na ọchịchị onye kwuo uche ya nke mmadụ nile na-anabata. Ịga n'ihu na mwakpo US na mmụba nke ọnụ ọgụgụ ndị nkịtị aka ha dị ọcha ọ bụghị naanị na-enye ndị Taliban ihe ngọpụ, kamakwa ọ ga-eme ka ikike nke ndị agha isi na mpaghara na ọbụna n'ụwa. "
Mgbe US na ndị otu ya na Northern Alliance chụpụrụ Taliban ngwa ngwa na Kabul na agha teknụzụ dị elu na October-November 2001, ọ dị ka amụma Fisk bụ ihe nzuzu. Ndị agha ndị agha Northern Alliance na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị Pashtun nwere ohere guzobere ọchịchị rụrụ arụ nke US na-akwado na Kabul, nke na-adịghị ewu ewu na ndị Afghanistan. Taa, Fisk na-ele amụma anya nke ọma, dịka ndị America ji kpuru ìsì gbasoo ụzọ dịka ndị Soviet na-aga n'ihu na njedebe na mmeri. Agha Amerịka ebibiela tupu a malite ya.
4. Agha US megide ndị Taliban gbasoro ụkpụrụ Soviet
Dị ka ndị Soviet, ndị America kwenyere na ịchịkwa Kabul na-achịkwa obodo ahụ, n'agbanyeghị na ndị nnupụisi bịara na-agba ọsọ ọtụtụ n'ime ime obodo. Ha kwenyere na ogbunigwe nke ụgbọ elu na drones (dị ka helikopta ndị Soviet) ga-emeri ndị nnupụisi ahụ, mgbe ogbunigwe ahụ mere ka ọtụtụ ndị nkịtị kewapụrụ. Ụfọdụ kwenyere na ịta ahụhụ ga-enyere aka ịgbawa ọgba aghara ahụ, mgbe ọ kwadoro ịkpọasị ndị Afghanistan kpọrọ ọchịchị mba ọzọ. Ha kwenyere na ịkwọba ndị Taliban na Hekmatyar's Pashtun na-akpa ike na Pakistan bụ mmeri, naanị na ha mepụtara ebe nchekwa maka ọgba aghara ahụ. Ndị isi ebo na-ejikwa ha mee ihe iji wakpo ndị na-emegide obodo, na-eme ka ndị na-emegide (na-anọpụ iche na mbụ) banye n'aka ndị nnupụisi ahụ.
Dịkwa ka ndị Soviet, ndị America aghọtaghị na ọ bụghị nanị na Islamist fundamentalism na-akpata ọgba aghara ahụ, kamakwa site na agbụrụ agbụrụ. Ndị Taliban na-anọchite anya mkpesa akụkọ ihe mere eme nke ndị Pashtun bụ ndị hụrụ na ndị Britain na-achị achị na-esetịpụ 'Durand Line' iji kesaa ala nna ha n'etiti Afghanistan na Pakistan. Dị ka m dere na 2009, “Ndị ọrụ US ọ bụla na Afghanistan na Pakistan rụrụ ọrụ dị ka ndị ọrụ nnabata Taliban. Ọtụtụ ndị America na-emegide ọrụ ahụ ọ bụghị n'ihi na ha na-enwere ndị Taliban ọmịiko, mana ọ bụ ihe dị iche. Ogologo oge anyị na-akpakọrịta na gburugburu agbụrụ na agbụrụ dị mgbagwoju anya anyị na-aghọtaghị, ka ọ ga-abụ na ndị Taliban ga-enwe ike zuru oke. "
Agha US abụrụla ọdachi mmadụ. Dị ka Kọmishọna ukwu nke United Nations na ikike mmadụ, na 2020 "Agha Afganistan na-aga n'ihu na-ebute ụmụ nwanyị na ụmụaka ihe na-awụ akpata oyi n'ahụ, bụ ndị ruru pasenti 43 nke ndị nkịtị gburu - pasent 30 bụ ụmụaka na pasent 13 nke ụmụ nwanyị .... Ndị agha nchekwa mba Afghanistan kpatara pasenti 22 nke ndị nkịtị niile merụrụ ahụ. "
Dabere na Watch Rights Watch, Gọọmenti Afghanistan nke United States na-akwado egbuola ọtụtụ ndị nkịtị n'ikuku ikuku, ma ka "akụghị ndị isi ọrụ maka mwakpo mmekọahụ, ịta ahụhụ, na igbu ndị nkịtị." Ndị agha Taliban nọgidere na-emegbu ikike mmadụ ma na-eme ihe ọjọọ na mpaghara ha na-achịkwa, bụ nke nọgidere na-eto eto n'ime afọ ndị ahụ n'agbanyeghị 300,000 ndị agha Afghanistan siri ike, ikuku ikuku US, na ihe karịrị otu puku ijeri dollar ejiri na enyemaka ndị agha na enyemaka ụlọ mba. .
Dị ka ọ dị na mbụ Yugoslavia na Iraq, ntinye aka US hapụrụ nnukwu ndị agha "na-adịgide adịgide".. Ọtụtụ n'ime ọdụ ụgbọ elu kasị ukwuu, na Kabul, Bagram, Kandahar, Shinand, na Jalalabad, bụ otu ebe ndị Soviet si malite mwakpo ikuku na mujahedin na 1980. Ebe ndị agha ndị a bụ ihe atụ nke roach motel-ha na-aghọ arụmụka na-emezu onwe ya maka ịga n'ihu na-arụ ọrụ: iji chebe ntọala. E wughị ntọala ndị ahụ nke ukwuu ibu agha; A na-ebu agha na-ahapụ n'azụ eriri ọhụrụ, ntọala na-adịgide adịgide nke ga-abụ ruo mgbe ebighị ebi dị ka ndị agha (na ndị na-eche) na mpaghara a dị mkpa n'etiti EU na China.
5. US hubris kpatara ọdịda nke ọchịchị nwa nkịta
Na 21 yastAgha narị afọ, Pentagon na-eme atụmatụ mgbe niile ịhapụ ndị agha nnọchi anya Afghanistan na Iraqi nke ga-ebuli ọgụ ahụ, dịka ọ gbalịrị ime site na Vietnamization na 1973-75, na Moscow gbalịrị ime - dịka enweghị ihe ịga nke ọma - na Afghanistan. n'afọ 1989-92. Mana ọ baghị uru ma ndị agha a bụ ndị America ma ọ bụ ndị mba ọzọ, ma ọ bụrụ na ha na-akwado ọchịchị rụrụ arụ nke sitere n'ụzọ na-akwadoghị ọchịchị jiri nweta ọchịchị. 'Iraqization' na 'Afghanization' ga-ada n'iyi.
Dị ka ọ dị na Colombia na Laos, ndị ọrụ gọọmentị Afghanistan na ndị Taliban nọ na mgba maka ego ha nwetara site na ahia ọgwụ na-enye nnukwu ego, bụ nke na-akụda akụ na ụba ime obodo maka gọọmentị, ma kwụọ ụgwọ mgbagha maka ndị Taliban. Dabere na ọkọ akụkọ ihe mere eme Alfred McCoy na 2018, "opium ekerewo òkè dị mkpa n'ịkpụzi ọdịnihu nke mba ahụ ... Nkwụsi ike nke ma opium cultivation na Taliban nnupụisi na-egosi ogo nke atumatu Washington kwadoro na Afghanistan kemgbe 2001 eruola njedebe nwụrụ anwụ .... ] US nwere ike ịnọgide n'ọnyà n'otu okirikiri ahụ na-adịghị agwụ agwụ. Ka snow na-agbaze site na mkpọda ugwu, osisi poppy na-esikwa n’ala apụta kwa afọ, a ga-enwe ìgwè ọhụrụ nke ndị nọ n’afọ iri na ụma a ga-ewebata n’obodo nta ndị dara ogbenye dị njikere ịlụ ọgụ maka nzube nnupụisi ahụ.”
Ọdịda nke atọ nke Kabul na 2021 yiri nke ọdịda abụọ gara aga, yana ndakpọ ngwa ngwa 1975 nke ndị agha South Vietnamese na Saigon. Ọ bụghị na ndị Taliban ghọrọ ndị agha na mberede na mberede, kama na United States kere Afghan National Army dara, n'ihi na ndị agha maara oge niile na ha na-agbachitere ndị si mba ọzọ na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị rụrụ arụ mere iwu ha. Ọchịchị Kabul agọnarị nkwado US dị ka onye ọrịa ụbụrụ nwụrụ anwụ nke mechara wepụrụ nkwado ndụ: ọ kubie ume ngwa ngwa. Onye isi ala Afghanistan ikpeazụ, Ashraf Ghani, nwere kpuchiri mwepụ nke Soviet na 1989 na Los Angeles Times, ya onwe ya wepụrụ ngwa ngwa n'obodo ya.
Dị ka ma Brzezinski na Bin Laden ghọtara, Afghanistan bụ "ili nke alaeze ukwu," ebe ị nwere ike ijide ọnyà nke ọma ma merie ndị iro gị. Ịkwalite ọchịchị ụmụ nkịta ndị colonial na-egosipụta naanị ụgwọ ha ji ndị nna ukwu si mba ọzọ pụta, ma na-enyere aka n'iwu na iwusi ọgba aghara Islamist ike, kama ime ka ha daa mbà. Ịgba ndị nkịtị bọmbụ na ileghara nhụjuanya nke ndị ogbenye anya na-eme ka ha banye n'aka ndị nnupụisi.
Dị ka ọ dị na mpaghara ndị ọzọ nke Eshia na Africa, Islamist fundamentalism na ọrụ mba ọzọ bụ akụkụ abụọ nke otu mkpụrụ ego. Ha na-ewusi ibe ha ike, na-akpakọrịta ibe ha, na-achọkwa ibe ha. Ma ihe ọjọọ abụọ adịghị eme ihe ziri ezi. Ọchịchị onye kwuo uche ya na secularism nwere ike ịpụta nke ọma site n'ime ọha mmadụ, ma ọ bụrụ na ọdịmma mba ọzọ akwụsịghị n'ụzọ.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye