"Nye m, ana m ekwupụta na [mba] bụ iberibe chessboard nke a na-egwu egwuregwu maka ịchị ụwa."
- Lord Curzon, osote onye India, na-ekwu banyere Afghanistan, 1898
Atụrụ m aro ka Marina na anyị na-ezute na nchekwa nke Intercontinental Hotel, ebe ndị mba ọzọ na-anọ nnabata, ma ọ sịrị mba. Ọ nọrọla ebe ahụ otu oge na ndị ọrụ gọọmentị, na-eche na ọ bụ Rawa, nwụchiri ya. Anyị zutere kama n'ụlọ nchekwa, rutere n'akụkụ mkpọmkpọ ebe bọmbụ ndị bụbu okporo ámá, ebe ndị mmadụ bi dị ka ndị ala ọma jijiji merụrụ na-eche nnapụta.
Rawa bụ Òtù Na-ahụ Maka Mgbanwe nke Ụmụ nwanyị Afghanistan, bụ nke kemgbe 1977 mere ka ụwa mara banyere nhụjuanya nke ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ na mba ahụ. O nweghị nzukọ dị ka ya n’ụwa. Ọ bụ ụlọ mmanya dị elu nke nwanyị, ụlọ nke ndị nwere obi ike nke obi ike. Kwa afọ, ndị ọrụ Rawa agabigala na nzuzo Afghanistan, nkuzi n'ụlọ akwụkwọ ụmụ nwanyị zoro ezo, na-ejere ụmụ nwanyị nọpụrụ adịpụ ozi na ndị a na-emegbu mmadụ, na-edekọ iwe na igwefoto zoro ezo n'okpuru mkpuchi ha. Ha bụ ndị iro na-enweghị isi nke ọchịchị Taliban mgbe a na-anụchaghị okwu Taliban na ọdịda anyanwụ: mgbe Clinton Ọchịchị nọ na nzuzo na-achọ ndị mullahs ka ụlọ ọrụ mmanụ Unocal nwee ike wuo ọkpọkọ gafee Afghanistan sitere na Caspian.
N'ezie, nghọta Rawa banyere atụmatụ na ihu abụọ nke ọchịchị ọdịda anyanwụ na-eme ka a mata eziokwu gbasara ya Afghanistan ewepụrụ ozi ọma, ugbu a ebelata ka ihe nkiri nke British squaddies nọchibidoro site na mmụọ ọjọọ iro na a "ezi agha". Mgbe anyị zutere, Marina ekpuchiri ya ka o zochie onye ọ bụ. Marina bụ ya nom de guerre. Ọ sịrị: "Anyị, ndị inyom nke Afghanistan, naanị ghọrọ ihe kpatara na ọdịda anyanwụ na-esote 11 Septemba 2001, mgbe ndị Taliban ghọrọ ndị iro gọọmentị na mberede. America. Ee, ha kpagburu ụmụ nwanyị, mana ha abụghị ndị pụrụ iche, anyị ewee iwe na ịgbachi nkịtị na ọdịda anyanwụ maka ụdị obi ọjọọ nke ndị agha ọdịda anyanwụ na-akwado, ndị na-adịghị iche. Ha na-edina ndị mmadụ n'ike ma na-anọrọ ma na-atụ egwu, ma ha ji oche n'ọchịchị [Hamid] Karzai. N'ụzọ ụfọdụ, anyị nwere nchebe karịa n'okpuru ndị Taliban. Ị nwere ike ịgafe Afghanistan site n'okporo ụzọ ma nwee ahụ iru ala. Ugbu a, were ndụ gị n'aka gị."
Ihe kpatara ya United States nyere maka mbuso agha Afghanistan na October 2001 bụ "ibibi akụrụngwa nke al-Qaeda, ndị na-eme 9/11". Ụmụ nwanyị Rawa na-ekwu na nke a bụ ụgha. N'okwu a na-adịghị ahụkebe na 4 Disemba nke a na-akọghị na ya Britain, ha kwuru, sị: "Site n'ahụmahụ, [anyị achọpụtala] na US achọghị imeri ndị Taliban na al-Qaeda, n'ihi na mgbe ahụ ha agaghị enwe ihe ngọpụ iji nọrọ na ya Afghanistan ma na-arụ ọrụ iji mezuo ọdịmma akụ na ụba, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na atụmatụ atụmatụ ha na mpaghara ahụ."
A ga-achọta eziokwu banyere "ezigbo agha" na ihe akaebe gbara ọkpụrụkpụ na mbuso agha 2001, nke a na-akwado n'ebe ọdịda anyanwụ dị ka nzaghachi ziri ezi na mwakpo 11 Septemba, mere atụmatụ n'ezie ọnwa abụọ tupu 9/11 yana na nke kachasi ike. Nsogbu maka Washington abụghị njikọ ndị Taliban na Osama Bin Laden, mana atụmanya nke Taliban mullah na-efunahụ Afghanistan na ndị otu mujahedin na-enweghị ntụkwasị obi, nke ndị isi agha bụ ndị CIA kwadoro na ngwa agha iji lụso agha proxy America megide Soviet Union. ndị nọ n'afọ 1980. Amara dị ka Northern Alliance, ndị mujahedin a bụbu ihe okike Washington, nke kwenyere na "kaadị jihadi" nwere ike iji mee ka ọ daa Soviet Union. Ndị Taliban bụ ngwaahịa nke a na, n'oge Clinton ọtụtụ afọ, a masịrị ha maka "ọzụzụ" ha. Ma ọ bụ, dị ka akwụkwọ akụkọ Wall Street si kwuo ya, "[Ndị Taliban] bụ ndị egwuregwu kacha ! nwere ike nweta udo na Afghanistan n'oge a na akụkọ ihe mere eme. "
"Oge dị n'akụkọ ihe mere eme" bụ akwụkwọ ozi nzuzo nke nghọta ndị mullah abanyela na ya Clinton nchịkwa na nkwekọrịta pipeline. Agbanyeghị, ka ọ na-erule ngwụsị 1990s, Northern Alliance abanyela n'ihu na ókèala ndị Taliban na-achịkwa, bụ ndị, n'ihi ya, e weere ya na Washington ka enweghi "nkwụsi ike" achọrọ n'aka onye ahịa dị mkpa dị otú ahụ. Ọ bụ nkwụsi ike nke mmekọrịta ndị ahịa a bụ ihe achọrọ US nkwado, n'agbanyeghị asị ndị Taliban kpọrọ ikike mmadụ. (A jụrụ ya banyere nke a, onye nkọwa ngalaba steeti buru amụma na "Ndị Taliban ga-etolite dị ka ndị Saudis mere", na-enwe akụ na ụba America na-akwado, enweghị ọchịchị onye kwuo uche ya na "ọtụtụ iwu Sharia", nke pụtara mkpagbu a kwadoro nke ụmụ nwanyị. nwere ike ibi na nke ahụ, "ka o kwuru.)
Ka ọ na-erule mmalite 2001, kwenyesiri ike na ọ bụ ọnụnọ Osama Bin Laden na-akpakọrịta mmekọrịta ha na Washington, ndị Taliban gbalịrị ikpochapụ ya. N'okpuru nkwekọrịta ndị isi nke PakistanNdị otu Islam abụọ, Bin Laden ga-ejide n'ụlọ mkpọrọ Peshawar. Ụlọikpe ndị ụkọchukwu ga-anụkwa ihe àmà megide ya ma kpebie ma hà ga-ekpe ya ikpe ma ọ bụ nyefee ya n'aka ndị America. Ma nke a gaara eme ma ọ bụ na ọ gaghị eme, PakistanPervez Musharraf jụrụ atụmatụ a. Dị ka onye ozi mba ofesi Pakistan mgbe ahụ, Niaz Naik, onye isi US onye nnọchiteanya gwara ya na 21 Julaị 2001 na ekpebiela ịhapụ ndị Taliban "n'okpuru kapeeti nke bọmbụ".
Ekele dị ka "mmeri" mbụ na "agha na ụjọ", agha na Afghanistan na October 2001 na ya ripple mmetụta kpatara ọnwụ nke puku kwuru puku ndị nkịtị ndị, ọbụna karịa Iraqis, nọgidere na-adịghị ahụ anya n'ebe ọdịda anyanwụ anya. Ezinụlọ nke Gulam Rasul bụ nke a na-ahụkarị. Ọ bụ 7.45 nke ụtụtụ na 21 October. Onye isi ụlọ akwụkwọ dị n'ime obodo Khair Khan, Rasul ka ya na ezinụlọ ya rie nri ụtụtụ ma gaa n'èzí ka ya na onye agbata obi kparịta ụka. N'ime ụlọ ahụ, e nwere nwunye ya, Shiekra, ụmụ ya ndị ikom anọ, ndị dị afọ atọ ruo iri, nwanne ya nwoke na nwunye ya, nwanne ya nwanyị na di ya. O leliri anya ka ọ hụ ụgbọ elu na-akpa akwa na mbara igwe, mgbe ahụ, ụlọ ya gbawara na bọọlụ ọkụ n'azụ ya. Mmadụ itoolu nwụrụ na mwakpo a nke US F-16 tụpụrụ bọmbụ 500lb. Naanị onye lanarịrịnụ bụ nwa ya nwoke dị afọ itoolu, Ahmad Bilal. "Ọtụtụ n'ime ndị e gburu n'agha a abụghị ndị Taliban; ha bụ ndị aka ha dị ọcha," Gulam Rasul gwara m. "Ọ bụ! ogbugbu nke ezinụlọ m bụ mmejọ? Ee e, ọ bụghị. Ha na-efe ụgbọ elu ha na-eleda anyị anya, ndị Afghanistan nkịtị, ndị na-enweghị ụgbọ elu, na ha na-atụ bọmbụ maka ọnọdụ ọkpara anyị, na nlelị niile. "
Enwere oriri agbamakwụkwọ na obodo of Niazi Qala, 100km ndịda nke nnabata, iji mee ememe alụmdi na nwunye nke nwa nwoke onye ọrụ ugbo a na-akwanyere ùgwù. N'ihe niile, ọ bụ ihe na-atụ egwu egwu, na egwu na egwu. Mgbọ elu ụgbọ elu malitere mgbe onye ọ bụla nọ n'ụra, n'ihe dị ka elekere atọ nke ụtụtụ. Dị ka otu akụkọ nke United Nations si kwuo, ogbunigwe ahụ were awa abụọ wee gbuo mmadụ 52: ndị ikom 17, ụmụ nwanyị iri na ụmụaka 25, ndị ọtụtụ n'ime ha hụrụ ka a fụrụ afụ ọnụ ebe ha chọsiri ike gbaba, n'ime ọdọ mmiri kpọrọ nkụ. Ogbugbu dị otú ahụ abụghị ihe ọhụrụ, ụbọchị ndị a na-akọwa ndị nwụrụ anwụ dị ka "Taliban"; ma ọ bụ, ọ bụrụ na ha bụ ụmụaka, a na-ekwu na ha "nwere akụkụ ụfọdụ na-ata ụta maka ịnọ na saịtị ndị agha na-eji eme ihe" - dịka BBC si kwuo, na-agwa ndị otu US ọnụ na-ekwuchitere ndị agha.
Ndị agha Britain ekerewo òkè dị mkpa na ime ihe ike a, ebe ha kwalitere bọmbụ dị elu site na pasent 30 kemgbe ha weghaara ọchịchị ndị agha Nato na. Afghanistan na Mee 2006. Nke a tụgharịrị na ihe karịrị ọnwụ 6,200 Afghan n'afọ gara aga. N'ọnwa Disemba, ihe omume a kpara nkata bụ "ọdịda" nke "ebe siri ike Taliban", Musa Qala, na ndịda. Afghanistan. E kwere ka ndị agha gọọmentị puppet "tọhapụ" mkpọmkpọ ebe ndị American B-52 hapụrụ.
Gịnị na-egosi na nke a ziri ezi? Akpụwo akụkọ ifo dị iche iche - "iwu ọchịchị onye kwuo uche ya" bụ otu. "Agha a na-alụ na ọgwụ ọjọọ" bụ nke kachasị njọ. Mgbe ndị America wakporo Afghanistan na 2001 ha nwere otu ihe ịga nke ọma pụtara ìhè. Ha wetara na njedebe na mberede mmachibido iwu mmepụta opium nke akụkọ ihe mere eme nke ọchịchị Taliban nwetara. Onye ọrụ UN na nnabata kọwara mmachibido iwu a nye m dị ka "ọrụ ebube ọgbara ọhụrụ". E wepụrụ ọrụ ebube ahụ ngwa ngwa. Dịka ụgwọ ọrụ maka ịkwado "ọchịchị onye kwuo uche" Karzai, ndị America kwere Njikọ nke Northern Ndị ọchịagha ga-akụgharị mkpụrụ opium niile nke obodo ahụ n'afọ 2002. Iri abụọ na asatọ n'ime mpaghara iri atọ na abụọ ahụ gara n'ubi ozugbo. Taa, pasentị 32 nke azụmaahịa ụwa na opium sitere na ya Afghanistan. N’afọ 2005, otu akụkọ gọọmenti Britain mere atụmatụ na ụmụaka 35,000 nọ ná mba a na-eji heroin eme ihe. Mgbe onye na-atụ ụtụ Britain na-akwụ ụgwọ maka £ 1bn ndị agha super-base in Helmand Province na nke abụọ-nke B! Ụlọ ọrụ mba ụwa, n'ime nnabata, a na-eji ahụekere na-emezi ọgwụ n'ụlọ.
Tony Blair kwuru otu oge na-echefu echefu: "Nye ndị Afghanistan, anyị na-eme nkwa a. Anyị agaghị eje ije ... M chere banyere nke a ka m na-ekiri ka ụmụaka na-egwuri egwu na sinima e mebiri emebi. Ha agụghị akwụkwọ, yabụ enweghị ike ịgụ ịdọ aka ná ntị akwụkwọ mmado na bọmbụ ụyọkọ na-agbawaghị agbawa dị n'ime irighiri ihe.
"Mgbe afọ ise nke njikọ aka," ka James Fergusson kọrọ na London Independent na 16 Disemba, "[UKNgalaba mmepe mba ụwa ejirila naanị £390m rụọ ọrụ ndị Afghanistan." N'adịghị ka ọ dị, Fergusson na ndị Taliban na-alụ ọgụ na Britain enweela nzukọ. ịma mma nke malmastia, omenala Pashtun nke ile ọbịa n'ebe ndị bịara abịa. Ọ bụrụhaala na ọ na-abịa n'ejighị ngwa agha, ọbụna onye iro na-anwụ anwụ nwere ike ịdabere na nnabata obiọma. Ohere maka mkparịta ụka nke malmastia na-enye pụrụ iche."
Nke a "ohere maka mkparịta ụka" dị nnọọ anya site na ntinye aka ma ọ bụ ihe ọzọ nke gọọmenti Gordon Brown nyere. Ihe Brown na ndị ndụmọdụ ya na Ọfịs Ofesi kpachara anya na-aghọtaghị bụ na mmeri akọpụtara na ya Afghanistan na 2001, nwetara na bọmbụ, aghọwo a stratejik ọdachi na ndịda Asia. Ihe ka njọ site na ogbugbu Benazir Bhutto, ọgba aghara dị ugbu a na Pakistan nwere mgbọrọgwụ nke oge a na agha Washington kpara na agbata obi Afghanistan nke ahụ kewapụrụ ndị Pashtun ndị bi n'ọtụtụ ebe dị ogologo n'ókè dị n'etiti mba abụọ ahụ. Nke a bụkwa eziokwu maka ọtụtụ ndị Pakistan, bụ ndị, dịka ntụli aka n'uche, chọrọ ka gọọmentị ha kparịta maka udo mpaghara, kama ịme akụkụ nke edebere na ntinyegharị nke Lord Curzon's Great Game.