"Tloaelo ea ho theha litumelo holim'a bopaki, le ho ba fa feela tekanyo ea bonnete eo bopaki bo e tiisang."
—Bertrand Russell
“Toka e ke ke ea tla ho fihlela ba sa tsoa kotsi ba halefa joaloka ba halefileng.”
— Solon 560 BC
Ka linako tse ling lentsoe le lla sebakeng le nako. Ka nako e 'ngoe lentsoe le ikutloa le haella kae-kae, ka nako e 'ngoe. Ka linako tse ling lentsoe le etsa ka bobeli, ka nako e le 'ngoe, ka ho sa feleng.
Bakeng sa batho bohle ba tummeng ba fetileng MIT nakong ea seithuti sa ka ke lula moo, kapa bao ke ba tsebileng maemong a mang ho tloha ka nako eo, kapa bao nkileng ka bala ho tsoa ho bona kapa ho bala ka bona, bakeng sa bohle ba atlehileng haholo ba kileng ba etsa phapang kae kapa kae. , bophelong ba ka ntho ea bohlokoa ka ho fetisisa e bile Noam Chomsky. Mohlala oa hae o khantšitse litsela tse ngata tseo ’na le ba bang ba bangata re lekileng ho tsamaea ho tsona. Ho e-na le ho lahlela seqhenqha ka majoe, ke khetha ho leboha feela. Le letsatsi le monate la tsoalo, Noam, December 7. 95! Ho sa tsotellehe hore na ho etsahala'ng, e se eka u ka ba ho rona bohle, ka ho sa feleng.
Ke kopane le Noam ha ke nka thupelo ea hae ea "Intellectuals and Social Change" MIT moo ke neng ke le moithuti teng. E ne e le lilemo tsa bo-XNUMX 'me ra ba metsoalle-'na ke le seithuti, e ne e le moeletsi ea lilemo li leshome le metso e robong ho feta ho 'na, 'me, ka kopo hlokomela, ka nako eo lilemo tse leshome le metso e robong e ne e le nako ea bophelo ea sebele-'me leha ho le joalo re lutse re le haufi ka lilemo tse mashome a tšeletseng ho tloha ka nako eo.
Hangata ke utloile batho ba botsa Noam "ke eng e etsang hore u atlehe hakaale?" Hangata ke ’nile ka mo utloa a tsikitlanya hanyenyane ebe ke araba ka hore ntho feela eo a neng a e bona ka botlolong ea hae e neng e bonahala e fapane le batho ba bang ba bangata ke hore o ne a ka lula fatše mosebetsing o itseng ka mor’a hore a tsamaee nako e itseng ’me ha a khutla a khutle hang-hang. ka gear. Bangoli ba bang-ke tseba hantle-hangata ba senya nako ho bala hape le ho ikopanya hape ha re khutlela mererong eo pejana re neng re e behelletse ka thoko bakeng sa letsatsi le lenyane feela. Empa ho sa tsotellehe bohlale bo makatsang ba karabo ea hae e bonolo, ke ile ka bona ho Noame ho hlalosa liphapang ho feta moo.
Hoo e ka bang lilemo tse mashome a tšeletseng ke 'nile ka thabela maikutlo le thuso ea Noam mosebetsing oa ka' me ka linako tse ling ke bile ke fana ka maikutlo a hae a sa tsebeng letho ho eena. Ke 'nile ka mo bona litšebelisanong tsa mefuta eohle le ho arolelana linako tsa mefuta eohle le eena, tsa botho le tsa lipolotiki, tsa sechaba le tsa boinotšing, sethaleng le ka ntle. E bile ntlha ea bohlokoa bophelong ba ka hore ebe ke bile le Noam joalo ka motsoalle le motataisi feela, empa hape le ho ithuta le ho natefeloa ke lipale le boitlamo ba hae bo bongata. Ha hoa ka ha nkhalefisa hore neng kapa neng ha ke ile sebakeng se itseng ho ea bua, ho tloha Florida ho ea Ohio, New York ho ea Alaska, Greece ho ea Brazil, Engelane ho ea India, Poland ho ea Australia, le Korea ho ea Venezuela, nako e telele e ntse e tsoela pele ho arabela. lipotso ka Noam. Noam o phela joang? Na Noam ehlile ke mokhelohi? Noam o nahana'ng ka tlhaselo ee? Ke hobane'ng ha Noam a ile a bua joalo ka Cambodia? Noam o ho etsa jwang? Noam o ho etsa jwang? Noam o ho etsa jwang? Mme le, ka dinako tse ding, na o ka hlalosa puo ya Noam? Khanya ea Noame e atoloha hohle. Ka ho toba hohle. Lentsoe la hae lea luma. Ka hona, mona ke likarabo tse 'maloa tse mabapi le tse makatsang, tse ntle, tse nang le mathata, le li-incandescent tseo ke bileng le monyetla oa ho li bona pele.
'Na le Lydia Sargent re ile ra ea Poland ka 1980. Leeto lena le etsahetse hobane South End Press e ne e sa tsoa hatisa buka ea mongoli e monyenyane oa Lepolishe Slawomir Magala e buang ka merusu naheng ea habo le ho hlaha ha Mokha oa Basebetsi ba Poland o neng o etelletsoe pele ke Lech Walesa. ’Na le Lydia re ne re ile bakeng sa khoebo Pontšong ea Machaba ea Libuka e Frankfurt, Jeremane, ’me ka mor’a moo ra tsoela pele ho kopana le Magala ho ea ithuta ka liketsahalo tsa Poland. Ke hopola Lydia a ntse a bua le Generalist ea leqele ka litaba tsa basali. O ile a tsosoa. Hape ke hopola ’na le Lydia re ne re le foleteng re buisana le Swavek—lebitso la bosoasoi la mongoli—le metsoalle ea hae e ’maloa. Ka nako e 'ngoe, ke ne ke araba potso e itseng mabapi le Amerika, 'me taba ea lingoliloeng tsa lipolotiki tsa Chomsky e ile ea hlaha. Hamorao ho ile ha e-ba le puisano e akaretsang, ’me kaha ho ne ho e-na le setsebi sa lipuo, likhopolo tsa Chomsky tsa lipuo li ile tsa hlaha bakeng sa ho phatlalatsoa. Ha ke ntse ke phetela beng ba ka pale ka Chomsky setsebi sa lipuo, joalo ka ha ke ne ke phetile lipale ka Chomsky oa lipolotiki, motho e mong a re, "Ema hanyane, u ka tseba Chomsky ka bobeli joang? Seo se iketsahaletse feela tjee.”
Ke ile ka qala ho tšeha empa ka hlokomela hore ea mpotsitseng o ne a tiile. Ho ile ha fumaneha hore baitseki bana, bao ka sebele e neng e le har’a batho ba bangata ka ho fetisisa Poland, hoo e ka bang bohle ba ne ba nahana hore ho na le Chomsky e mong oa lipolotiki ’me a ngotse libuka tse buang ka histori, Vietnam, le phetohelo, ’me ho ne ho e-na le Chomsky e mong eo e neng e le setsebi sa lipuo ’me a ngola. libuka tse buang ka sebōpeho-puo, temoho, le sebōpeho sa motho. Ha ke nahana, ke ile ka hlokomela hore le hoja qalong ke ile ka fumana potso eo e le e makatsang, e ne e utloahala. Ntle le moo, na ho ne ho se monyetla oa hore batho ba babeli ba arolelane lebitso le le leng ho feta hore motho a le mong a be le mesebetsi e 'meli e makatsang empa e sa kopane. Joale ke eng e etsang hore Chomsky a be le temohisiso le ho hlahisa litholoana? Ea bobeli, ke eng e etsang hore Chomsky e be e babatsehang hakaale?
Ka linako tse ling Chomsky o ne a e-na le temohisiso le tlhahiso ea hae. Empa matla a liphatsa tsa lefutso, le hoja ho hlakile hore a lakatseha, hase ntho eo re lokelang ho e rorisa 'me re ke ke ra etsisoa. Re ka hlolloa ke lebelo le ke keng la bapisoa la Usain Bolt, prose ea boselamose ea Fyodor Dostoevsky, lentsoe le susumetsang maikutlo la Adele, intuition ea Einstein ea 'mele, bohlale ba puo ea Martin Luther King, mantsoe a phahameng a Dylan, le boqapi ba lipalo ba Emmy Noether. Re ka thabela ho bona litšobotsi tse joalo li sebetsa. Re ka hlolloa ke bona. Re ka khahloa ke tsona ’me ra elelloa ke tsona. Re ka ba ra bululeloa ke tsona. Empa ha ho utloahale ho bolela hore mong'a ntlo o lokeloa ke tlhompho e khethehileng, ho hlolloa, kapa ho etsisoa feela ka hore o tsoetsoe a e-na le bokhoni bo khethehileng.
Mehopolo e khethehileng ea Noam e ne e khona ho boloka lintlha tse pharaletseng le lintlha tse ntle ka mohopolo o kang oa komporo. Mehopolo ea motho e mong le e mong e atisa ho fokotseha ka lilemo, esita le ea Noam, empa le ha a le mashome a supileng a metso e mehlano 'me a le mashome a robeli a metso e mehlano,' me joale mohopolo oa Noam oa mashome a robong a metso e mehlano oa khanya. Lilemong tsa bo-1960, thutong eo ea hae eo ke e nkileng, Noam o ne a tloaetse ho fana ka litšupiso ho tsoa libukeng tseo a li balileng mme ha a botsoa o ne a bua ka leqephe, kapa ka linako tse ling esita le karolo ea leqephe. Empa mohopolo oa Noeme ho hang e ne e se oa ho nka lifoto, o tebile feela, ’me leha ho le joalo, o ne a hopola feela lintho tseo a neng a li nka e le tsa bohlokoa. Lipuisanong batho ba ne ba botsa mefuta eohle ea lihlooho tsa bohlokoa ho tsoa lenaneong la hae la ho bua, 'me Noam o ne a batla a araba ka lintlha tse tebileng tseo mefuta ea tsona le ho nepahala ho fapaneng le tsa hae esita le litsebi tsa thuto eo li neng li tla hlolloa. Ke bone sena se etsahala khafetsa ka lipotso mabapi le maemo a neng a rena linaheng tseo a neng a li etela le mabapi le likhopolo tsa lipuo, filosofi, histori, saense ea kelello, le saense ea baeloji. Joale, ha e le hantle, lilemo tse mashome a mane le halofo ka mor'a puisano Poland—e le 'ngoe, tse peli, kapa tse ngata tsa Noam? Ikahlolele. U ka bona phapanyetsano e joalo ho Youtube neng kapa neng ha u lakatsa.
Sa bobedi, ela tlhoko tsela e Noa a neng a akanya ka yone ka bonako le e e utlwalang sentle. Haeba e ne e le setsebi sa fisiks, ha re re, kapa setsebi sa lipalo, re ne re ka ahlola hamolemo karolo ena e tsoetsoeng ea matla a hae e le ea bohlokoa ka mokhoa o makatsang, joalo ka rasaense ofe kapa ofe e moholo, kapa e le ntho e makatsang, joalo ka von Neumann kapa Feynman. Empa tšobotsi e ’ngoe ea Noame e hlahile empa hape e ne e e-na le likarolo tse koetlisitsoeng tse hlahileng boitekong ba hae le taeong ea hae. Noam o itokolla tloaelong le tloaelong ho nahana ka menyetla e fapaneng haholo le eo batho ba bangata ba e nahanang. Ha se feela hore o ne a tla kenyelletsa boitsebiso bo bongata, kapa a etse likhokahano le ho leka menyetla e utloahalang e ka fetang bokhoni ba batho ba bang. Ba bang ba tsoetsoeng ba e-na le mohopolo o motle le likelello tse potlakileng hangata ba bokella, ba bala, 'me ba qaqisa se tsejoang, kapa mohlomong ba fumana 'nete e ncha, kapa ka linako tse ling le khokahano e ncha, empa hangata ha ba hlahise maikutlo a macha a fetohang khafetsa. taeo eohle. Hape, etela Youtube. U ka shebella Noam khafetsa a botsa lipotso tseo u neng u sa li lebella. O sebetsa ka ntle ho lebokose le leng le le leng. O na le monyetla o mong o sa bonahaleng. O bona kgokelo e patilweng.
Nahana ka Einstein. Seo Einstein a ileng a se etsa e ne e le ntho e makatsang e ne e le ho ntša linnete tse akaretsang tsa 'mele ho tsoa lipapisong tsa' nete ea 'mele ho hlahisa lintlha tse neng li sa tsejoe pele. Ho nahana ka se neng se ka etsahala haeba motho a matha haufi le lehlaseli, kapa ho nahana ka matla a lifti e oelang, liteko tse peli tsa menahano e tataisang ea Einstein, ho ne ho sa hloke matla a maholo a ho bala. Einstein o ne a sa tlameha ho latela mokhoa o utloahalang oa ho nahana ka mehato e mengata e rarahaneng. Setsebi sa Einstein se bonts'itsoeng hangata e ne e se palo ea mehato ea likhaello tsa hae, kapa ka bothata ba bona ba ho bala. Bohlale ba hae e ne e le ho nka mehato ea bohlokoa ho hang le ho ba latela litsela tseo ba bang ba neng ba sa li elelloe kapa ba sa ikemisetsa ho li tšela. Bohlale ba hae bo ne bo le tseleng ea hae ea ho tlolela holimo. Mokhoa oa Einstein oa ho qhoma khafetsa ke seo bo-rasaense ba se bitsang liteko tsa monahano. Li-gymnastics tsena tsa kelello li hlakisitse lintlha tse sa hlokahaleng tsa 'nete ho totobatsa moelelo oa eona o tebileng haholoanyane. E le ho etsa sena, Einstein o ile a nahana ka maemo a ke keng a finyelloa 'me a etsa hore a hloeke le a hloekileng ka hare ho hlooho ea hae ka ho tlosa lintlha tse sa feleng. Eaba o reteletsa mokeli-keli ka hare ho oona le oa o o lebisa holimo ho fihlela a e-na le tlhaloso e ncha.
Tsela e 'ngoe eo Noam a ntlafalitseng ka eona ke ka ho sebelisa lipapiso (tse kang liteko tsa menahano) hangata le ka katleho ho feta batho ba bang. Noame o ne a tla nka boemo boo a bo tloaetseng—’me ena ke tšobotsi eo re ka ithutang ho eona ra leka ho etsisa—’me ra fumana e ’ngoe e neng e tšoana hantle le ea pele empa e mabapi le eo mekhoa le leeme la hae (le la rōna) li neng li tla sebetsa ka matla kapa che ho hang. . O ne a tla sebelisa mokhoa ona ka bobeli ho buisana ka katleho le litekolo tsa bamameli tse sa bueng hore haeba qalong a ne a ba file maemo a pele a ka be a ile a khopisa batho 'me a qojoa ke leeme kapa litebello tsa bona tsa pele - mme o sebelisitse phetoho e joalo, ke belaela. a iphumanele maikutlo a macha. O entse boselamose bona ka ho sekaseka boemo bo tšoanang hantle empa bo se nang likhang le bo sa tloaelehang boo a bo qapileng kapa boo a bo hopolang ka papiso, a ntan'o iponahatsa (kapa rona) moelelo oa boemo bo ikhethileng bo tšoaretsoeng boemo bo sithabetsang maikutlong boo litlamorao tsa bona e neng e le. ho sitisoa ke maikutlo a pele.
Litsebi tsa fisiks li qolla lintlha tse se nang palo, li nka mefuta eohle ea lintho tse nolofatsang tse teng lefatšeng la 'nete, tse ke keng tsa finyelloa, 'me ka likelellong tsa tsona li bona se etsahalang lefatšeng le nahanang le bonolo ho lemoha lintho tse etsahalang ka hare ho lefatše ntle le ho lumella lintlha tse ngata tse sa feleng le leeme ho pata 'nete e tebileng. . Leqheka la papiso la Noam lea tšoana, empa le loketse haholoanyane litaba tsa lefatše, leha nka hakanya hore mabapi le lipuo tsa lipuo mohlomong o sebelisitse lipapiso le liteko tsa mehopolo, kapa mohlomong sefapano lipakeng tsa tse peli. Ho Linguistics, mohlala, katleho e ’ngoe eo a ileng a e etsa, ’me a ngotse tse ngata haholo, e ile ea tla ha a botsa hore na masea a ka utloa mehlala e seng mekae feela ea puisano ebe joale a bua le ho utloisisa puo ka botlalo. O ile a ipotsa hore na ho tlameha ho ba eng ka hare ho lesea, masea kaofela, empa eseng li-squirrels kapa lintja, ho lumella seo.
Mokhoa oa papiso o sebelisitsoeng ke Noame o ka fumanoa libukeng tsa hae tsa sechaba. O ne a tla fetoha ho tloha ho bua ka US ho Vietnam (ka nako eo a patiloe ke maikutlo a maikutlo le khethollo eo US e ke keng ea e etsa) ho ea karolong ea Russia Europe Bochabela (moo Moamerika a neng a ka bona tlhaselo le imperialism ka ho hlaka). O ne a tla fetoha ho tloha ho buisana ka monyetla oa tlhaselo ea US ea Afghanistan (e neng e ts'oere litumelo tse tebileng tsa US tse leeme khahlanong le ho elelloa kaha US e ne e se mohlaseli ea mpe) ho ea ho monyetla oa hore Iran e hlasele Afghanistan (ho bonolo ho emola motho ea tsoang US). O ne a tla tlohela ho hlahloba tlolo ea molao ea US e otlang baahi bohle ba Afghanistan bakeng sa likhukhuni tsa naha ea habo bona ba ileng ba hlasela US (ho ferekana, ka mor'a moo, re ka ba tlōlo ea molao joang) ho ea Brithani (haeba e ne e entse joalo) ho otla US bakeng sa bolulo le ho tšehetsa liketso tsa IRA Brithani (ho bonolo ho e hlahloba kaha ho hlakile hore mang kapa mang e ka ba tlōlo ea molao). Kapa o ne a tla bapisa mecha ea phatlalatso e hatisang 9/11 e le bokhukhuni empa a sa bone thibelo ea US ea Iraq e le ntoa ea lik'hemik'hale le ea likokoana-hloko e loannoang ho baahi. O ne a tla tloha ho buisana ka mekhoa ea mecha ea litaba ea US ho ea ho buisana ka mekhoa ea khale ea mecha ea litaba ea Soviet, kapa ho bua ka leano la US la linaheng tse ling ho buisana ka boitšoaro ba li-dons tsa Mafia, joalo-joalo. Litšoantšiso li ne li tla qoba leeme le ferekanyang ho senola likarolo tsa mantlha ebe o khutlela morao ho li bona maemong a thata ho amohela maemo a kang bo-ramahlale ba nang le liteko tsa menahano ka kakaretso.
Noam, joalo ka hoo e batlang e le litsebi tsohle, le eena o ile a sebetsa ka thata. Na o 'nile a khannoa, a qobella, esita le ho feta holimo ha ho tluoa tabeng ea mosebetsi? Ka litekanyetso tsa letsatsi le letsatsi, e, ho hlakile hore o na le eona. Haeba u ka reha baatlelete ba hlahelletseng ba mashome a mabeli, batšoantšisi le libini lilemong tse mashome a mararo tse fetileng, mohlomong Noeme a ka be a utloile ka ba babeli kapa ba bararo, kapa mohlomong ba bahlano ka ho fetisisa, 'me o ne a tla khona ho fana ka tlhahisoleseling mabapi le mang kapa mang oa bona. Haho mohopolo bakeng sa seo. Noam o ne a bona lifilimi tse peli kapa tse tharo ka selemo. O ne a tla bona lihora tse 'maloa tsa TV ntle le litaba ka selemo. O ne a ka mamela seea-le-moea hoo e ka bang ho hang. O ne a tseba seo a batlang ho se tseba, ’me sebakeng seo tsebo ea hae e ne e fokola.
Noam o ne a tloaetse ho ba le lehae la lehlabula Wellfleet, Massachusetts. Ho ne ho e-na le seketsoana se tsamaeang ka enjene le seketsoana sa seile, ’me eena le mosali oa hae oa ka nako eo Carol ba ne ba lula letšeng nakong ea lehlabula le lehaeng le Lexington, Massachusetts ho ea bofelong ba selemo. Nakong ea lehlabula le leng le le leng eena le Carol ba ne ba kena leoatleng ka seketsoana leha e le sefe ka makhetlo a fetang a seng makae. Ba ne ba ee ba etele lebōpo le lenyenyane la letša leo ba neng ba le haufi le lona ha ba tsamaea ka maoto hangata, ho akarelletsa le baeti, ’me ’na le Lydia re ne re e-ba teng hangata. Leha ho le joalo, haholo-holo Noam o ne a khahliloe thutong ea hae, ho bala le ho ngola hlabula joalo ka ha selemo kaofela. Hora le hora o ne a bala le ho ngola. Kopanya boikitlaetso bona le bokhoni ba hae ba ho qala ka potlako le ka ho hlophisoa ho fokolang ho hlokahalang ho tloha ha mongolo oa hae o fela, kea hakanya ka sena, hantle ka tsela eo e hlahang ka eona pele, 'me u fumana tlhahiso e ngata,' me ha e le hantle u fumana tlhahiso e eketsehileng. ho feta kamoo batho ba bangata ba tloaelaneng le tlhahiso ea hae ea lipolotiki kapa ea saense, kapa esita le ka bobeli, ba hlokomelang.
Ua bona, Noam o ne a atisa ho araba le mangolo a makhutšoane a tsoang ho batho ba sa tsejoeng ba nang le litlhaku tse telele tse khutlisetsang tekanyo ea mangolo a buka e nyenyane khoeli le khoeli. Ho feta moo, Noam o ile a fetola thuto ea lipuo le seo ho thoeng ke saense ea kelello—eseng hang bophelong bohle, empa ka makhetlo a mangata. Ehlile, ka mashome a lilemo a le MIT, Noam o ne a ruta seminara ea lipuo Labohlano le leng le le leng hore batho ba tsoa haufi le moo ba tlang ho ea teng. Hobaneng? Hobane beke e ’ngoe le e ’ngoe Noame o ne a fana ka boitsebiso ba pele boo a ileng a lokisoa ka bona bekeng e fetileng. Sena feela, le ntle le ho kenya letsoho ha hae, e ne e le lebelo le ke keng la lekanngoa la tlhahiso.
Empa ho sa le joalo, ho ne ho e-na le likarolo tse ling. Noam e mong o ile a nyatsa leano le hlabang la leano la US la kantle ho naha, a khahla maano a mantlha a mecha ea litaba, a ba a hlakisa ka botlalo liketsahalo tse fapaneng tsa lipolotiki. Noam o ne a bua phatlalatsa makhetlo a mangata ka selemo mme kae kapa kae moo a neng a ea teng o ne a bua ka nalane ea sebaka seo le liketsahalo tsa morao-rao ka mokhoa o nepahetseng le boqapi bo ts'oanang le boo a neng a fana ka bona mabapi le lipuo tsa US Noam hangata li ne li tsoela pele lihora tse ngata. O ne a etsa lipuisano tse ngata-ngata, hangata tse seng kae beke ka ’ngoe. Karolo e 'ngoe le e 'ngoe ea bophelo ba hae e ne e bonahala e ke ke ea khoneha, leha ho le joalo likarolo tsohle li ile tsa etsahala, 'me li ile tsa etsahala khafetsa. Ka hona, tse peli, tse tharo, tsa Noeme tse ngata?
Mosebetsi o boima oa mang kapa mang o lokeloa ke ho hlolloa le hoja mohlomong lefatšeng le lakatsehang ha ho motho ea ka khannoang joaloka Noam lefatšeng la rōna. Ehlile, lefatšeng le lakatsehang, leha Noam a ne a ntse a sebelitse ka thata ho saense ea hae ka lebaka la thabo le katleho ea eona, ha ho pelaelo hore o ne a tla be a ile a tsamaea ka sekepe khafetsa, a hlaola serapeng sa hae khafetsa, a bile a tšeha lifilimi tse ling. ho feta kamoo a entseng lefatsheng la rona. Kahoo boitelo ba hae ba ho nka nako e ngata hakana ho senola ho hloka toka a sa khathale bo hloka ho hlolloa. Empa Noam ea ratehang ka ho fetesisa, esale e bonahala ho nna, e bile Noam ea tšepahalang ka ho fetisisa. Noam ke lebitso le leng la botšepehi bo bongata haholo. Noam ea ratehang ka ho fetisisa oa hlompha empa ha a ikokobeletse ba bang. Oa tsotella.
Ho bonolo ho utloisisa botšepehi. Noeme o lula a bua se ka kelellong ea hae, ka linako tse ling ka litšenyehelo. Ka sebele, bobe bo ka hlaha ka botle. Ka linako tse ling ho tšoarella ha Noame 'neteng ho 'nile ha kena-kenana le makhabane a mang, a kang ho utloisisa tsela eo mantsoe a hae a ka 'nang a ba le eona ho ba bang. Ha ke lekola motho ea boemong ba Noam, ke na le tšekamelo ea ho nahana hore ho bua 'nete hangata ho lokela ho tla pele ho seo ho thoeng ke kutlo, empa ka linako tse ling ke ho sekisetsa kapa boikaketsi—le hoja ba bang ba ka hanana ka sena, 'me ka sebele ha se boholo bo lekanang le bohle. .
Botšepehi bo thata ho feta ho nyenyefatsa. Ho ka etsahala hore ebe ho bolela ho tšepahalla litekanyetso tsa motho, ha motho a e-na le litekanyetso tseo a ka li tšepang. Noeme o ’nile a ba le litekanyetso ’me o ’nile a tšepahala ho tsona. Sena le sona se ka fihla maemong a bakang mathata. Noam o ile a qoba mang kapa mang ea amang khetho ea e mong ka eng kapa eng ntle le mabaka le bopaki. U ka bona liphello tsa sena mokhoeng oa hae oa ho bua le ho ngola ha hae, ’me se entse hore Noe a be seli haholo ’me hangata a latole botumo ba hae bo bobe. Hangata o tšoenyehile ka hore bamameli ba hae ba tla mamela mantsoe a hae ho sa hlokahale. Hangata sena se entse hore Noe a nyonye ho fana ka keletso hoo a neng a tla hana mantsoe ao e ka ’nang eaba a ile a utluoa ka molemo.
Ho hlompha ba bang ho ile ha etsa hore Noe a be le leraba la mofuta o mong. O ne a lula a botsoa ke batho ba batlang ba sa tsebe seo ba se botsang. Motho ea boemong bo kang ba Noam o tloaela lipotso tsa mofuta ona. Ho Noame, ho hlompha ba neng ba mo botsa ho ne ho bolela ho ba nka ka ho teba le ho araba ka botšepehi ka mamello le tlhokomelo ea ho buisana ka mokhoa o hlakileng. Noeme o ile a etsa joalo, hape ka boemo bo hlahlobiloeng ka hloko bo ka 'nang ba bonahala bo sa khonehe ho motho. Noeme o ne a tla fumana mangolo ka tšohanyetso. Ba bang ba ka ba le liqapi tse sa utloahaleng kapa ba botsa lipotso tseo a li arabileng ka makhetlo a sekete. Ha ho na taba. O ne a araba e mong le e mong joalokaha eka o araba mosebetsi-'moho le eena ea nang le tsebo kapa motho ea buisanang le eena ea buisanang le eena. Empa hape o ne a batla hore lipuisano tse joalo li tsoele pele, kahoo bothata bo ne bo hlaha ka linako tse ling hobane Noam o bolela thuto e potlakileng haholo.
Ha motho a qala ho botsa Noam ntho eo a e tloaetseng, ka linako tse ling Noam o ne a atisa ho tlatsa likheo. Ka mor’a hore Noe a utloe mantsoe a seng makae, o ne a tseba sepheo sa motho eo ebe o mo kena hanong hore a qale ho araba le pele motho eo a qeta potso ea hae. Ka linako tse ling sena se ne se ka sitisa Noame ho utloa hore na ha e le hantle se botsoa eng molemong oa ho boloka nako esita le ho beha taba e nepahetseng ha ho ne ho e-na le letšoele la batho ba batlang tlhokomelo ea hae ka mor’a puo e le hore ho falla le ho pharallisa phapanyetsano e be tsa bohlokoa. Boiphihlelo boa matlafatsa 'me hangata Noam o ne a thusa ba botsang lipotso ka ho etsa hore lipotso tsa bona li nepahale le ho phethahala. Leha ho le joalo, ka linako tse ling Noeme o ne a tlola kapele haholo ebe a thetsa potso ea motho ea botsang potso ka lebaka la ho nahana hore o hlokometse ntlha ea ea botsang empa a ne a sa e tsebe. Ka mantsoe a mang, ka linako tse ling motho ea botsa Noame kapa ea sa lumellaneng le eena o ne a e-na le ntlha e fapaneng le ea ba neng ba sebelisitse mantsoe a tšoanang pele. Joale Noame a ka 'na a hloloheloa phapang ena, kahoo a bonahala a sa natse sepheo le kutloisiso ea motho eo. E ne e se monate ha e u etsahalla, empa ha ho mohla e kileng ea e-ba le tšusumetso e mpe.
Ho utloisisa ho tsotella ho thata. Ho na le batho bao ka tloaelo ba fanang ka kutloelo-bohloko le ho ameha ka ba bang ka mantsoe—ba e-ba le letsatsi le monate, ba re—empa bao, bonyane ka phihlelo ea ka, ba sa faneng ka tieo ka tieo. Ho na le ntho e bonahalang le e utloahalang eka e tsotella e teng, ’me batho ba bangata ba khahliloe haholo ke ponahalo ea eona, empa metsotso kapa esita le metsotsoana hamorao ho tšoenyeha ho bonahalang ho ka ’na ha fela. Ponahalo e se nang bohlokoa e na le matla a fokolang a ho lula kapa a se nang letho le litlamorao tse fokolang ho feta ponahalo ea bohata. Bakeng sa Noame, tlhokomelo e ne e sa bonahale, e sa bontše, e le pontšo, empa e ile ea tšoarella ebile e na le litlamorao.
Noam o lumela ka matla litabeng tsa botho le hoja ke nahana hore batho ba bangata ba kileng ba phehisana khang le eena 'me ba ile ba arola maikutlo a bona-ka linako tse ling ka mantsoe a kang "manyenyane" a tšoaeang lekhalo-ba tla fumana ho le thata ho lumela tumelo ea botho. Empa ho Noam, ho bitsa tleleime ntho e sa reng letho ha se ntho e mpe empa ke 'nete. Ke tlhaloso e mabapi le mohopolo eseng tlhaloso ka motho ea hlahisitseng mohopolo. Tabeng ena, Noam e ne e le rasaense ka kutloisiso ea hore bo-ramahlale ba phehisana khang khafetsa, 'me ba sa qenehele maikutlo a ba bang. 'Me boramahlale ha ba khopisoe ke seo, kapa hona ho utloisisa ho khopisoa ke seo. Ho fumana 'nete le ho baleha mashano, e leng lebaka la rasaense ho ba teng, ho hloka boitšoaro bona. Ke bone Noeme a bua phatlalatsa a re khopolo e ne e le semumu—eseng ba bang ba ka—empa ha ke e-s’o bone ha a bua phatlalatsa hore motho ke semumu.
Noe ha aa ka a nyenyefatsa ba bang e le hore a ikahe kapa a lihe ba bang. Ka mokhoa o ts'oanang, Noame ha a ka a paka mofuta oa ho inyenyefatsa le ho iphahamisa kapa kameho ea ho boloka molato bakeng sa ba bang e etsahalang khafetsa maemong a mangata. Kameho ea Noeme e ne e le ea sebele. Ho ne ho se na boikhohomoso kapa maemo. Ha aa ka a lla ka mokhoa o tsoileng matsoho kapa ka ho phasoloha habohloko. 'Me tlhokomelo ea hae ha ea ka ea latela mokhoa o laetsoeng ho tsoa libakeng tse ling, empa e ne e tsoa ka hare. Noeme o ile a hopola litlhoko tsa batho. O ile a phethahatsa likōpo. O ile a hlokomela bohloko ’me a leka ho etsa lintho tsa sebele ho bo kokobetsa. O ne a le ka nako hore a se ke a senya nako ea ba bang. E ne e le oa sechaba. U ka ba ua bitsa Noam hore ke motho ea tsotellang bophelo ba letsatsi le letsatsi. Haeba ho ne ho e-na le letšoao la ho qoba mohloa, Noame o ne a mamela le haeba ho tšela mohloa ho ne ho tla mo isa moo a batlang ho ea kapele. Ehlile, ke bone Noam a lula a latela melao eohle ntle le haeba litekanyetso tse phahameng li tla pele. Noam hape ke lentsoe le leng bakeng sa lekunutu. Ka lilemo tse mashome a mahlano ke ’nile ka ’mona a ithaopela ho bua ka seo a neng a se nka e le litaba tsa botho e le ka seoelo feela. Ke nahana hore ba seng bakae ba bone ho feta.
Bakeng sa letsatsi la tsoalo la Noam la mashome a supileng, lilemo tse mashome a mabeli a metso e mehlano tse fetileng ka Tšitoe ena, e le mpho ke ile ka hlophisa mofuta oa sethabathaba sa bopaki. Ke kentse Marang-rang mokhoa oo ka oona batho ba neng ba ka ngola molaetsa oo Noam a neng a tla o fumana ka molumo o tlatsitsoeng letsatsing la tsoalo ea hae. Batho ba ka bang sekete ba kentse melaetsa inthaneteng. Bongata ba bana e ne e le batho bao Noeme a neng a e-so ka a ba tseba haufi-ufi kapa ho hang empa ba neng ba kile ba bala mosebetsi oa hae, kapa ba mo utloile a bua ’me a angoa ke eena haholo ’me ba batla feela ho ngolisa liteboho tsa bona. Batšehetsi ba bang ba bangata ba ne ba tseba Noam, 'me ba ne ba batla ho bolella motsoalle oa bona, motsoalle, moithuti, tichere, mosebetsi-'moho le bona, kapa u na le eng.
Ha ke ntse ke bokella melaetsa e tšoanang e amang maikutlo, ke ile ka khahloa haholo ke taba e ngotsoeng ke Fred Branfman, eo ka boeena e neng e le ’muelli ea atlehang haholo oa litokelo tsa botho le motšehetsi oa batho ba Indochinese khahlanong le pefo e sehlōhō ea US. Branfman o ngotse:
“Ha u ne u nketela Laos ka 1970, ke ne ke nyahame haholo, ke tšoenngoa ke ho phatloha ha libomo ’me ke ikutloa ke batla ke le mong ka ho feletseng. Takatso ea hau, boitlamo le bohloko bo arolelanoang mabapi le tlhokahalo ea ho emisa ho phatloha ha libomo, 'me mofuthu, tšehetso ea botho le tlhokomelo, li ne li bolela ho hongata ho' na ho feta kamoo u tla tseba kateng. Hape ho ne ho bolela ho hongata ho 'na ka mabaka ao ke sitoang ho a hlalosa hantle hore ho batho ba bangata le ba bangata bao ke ileng ka ba isa likampong ho ea buisana le baphaphathehi ba tsoang ho bomo ke uena feela, ntle le 'na, ea neng a lla. Sengoliloeng sa hau se latelang sa New York Review of Books le lingoliloeng le lipuo tse ling tseo u li entseng Laos, hape e ne e le eona feela mosebetsi o entseng hore e nepahale. E entse hore ke be le tumelo e eketsehileng ho mefuta ho tloha ka nako eo ho tseba hore e hlahisitse motho ea nang le bots'epehi, takatso le kelello. Ke ikutloa ke u rata haholo ka letsatsi la hao la tsoalo—’me ke sisinya hlooho ka ho makala ke tseba hore u ke ke ua khaotsa.”
'Na le Noam re bile le likhang tse seng kae ho theosa le lilemo. Noam e ka ba manganga a maemo a lefats'e, leha a sa bontše kapa a bua hampe ka hona. Ebe hape ke manganga ha u nepile? Noam o ne a lebeletse hore o nepile hobane o ne a batla a nepile ka linako tsohle, ’me mohlomong hape hobane ha a ne a tiisa hore ntho e itseng e ne e sa nahane, o ne a nahanne ka botebo ka eona. Empa hape o ne a sa rate ho fosa. Tabeng ea hae, sena se ka 'na sa tšoana le motho ea sa rateng ho oela fatše ha a tšela kamoreng, kapa a sa rate ho thella ka bateng. Ka mantsoe a mang, o ne a sa rate ho utloa bohloko ka ntho eo a sa e tloaelang haholo hape e nang le tšobotsi e mpe. Ho batho ba bang sena se ka ba tena, se nyahamisa, esita le ho ba utloisa bohloko. Leha ho le joalo, ka kakaretso, ha ke e-s'o tsebe mang kapa mang ea bohlale ho feta, ea nang le mohopolo o betere, ea nang le setsi se seholo sa ho phonyoha meeli ea monahano o amohelehang, kapa, ka mokhoa o babatsehang, ka botšepehi, botšepehi, tlhompho ho ba bang, kameho ea sebele ea bokahohle. , le boinehelo ba ho etsa se hlokang ho etsoa. Joalo ka motho e mong le e mong, Noam o na le mahlakore a mangata. Ke feela hore leetong la Noame ho bile le mahlakore a fokolang haholo, 'me mahlakore a holimo e bile a maholo. 'Me na u ka lumela, hape ke mohlankana ea qabolang haholo.
Leha ke ne ke khona ho ithuta ho lekana ho Noam kahoo hangata ke ne ke iphumana ke lumellana le eena, ka linako tse ling 'na le Noam re ne re bona se etsahalang lefatšeng ka tsela e fapaneng mme re utloe hore likarabo li tlameha ho ba le litšobotsi tse fapaneng hanyane. Ka makhetlo a 'maloa re bile le ho se lumellane ho hoholo. Mona ke tse peli, ke nahana hore e 'ngoe le e 'ngoe ea tsona e senola litšobotsi tsa Noam ho iphetola ha tsona.
Ea pele e ne e le mabapi le seo re ka se bitsang phello ea ho bokellana, ho alima label eo ho litsebi tsa moruo. Noeme a tsoa ’me a bua bongata bo boholo ho batho ba bangata haholo. Libaka tse ngata ka bohlale li ne li batla hore Noam a tle ho bua. Libaka tse ngata tse fokolang li ile tsa iphapanyetsa libui tse ling tse ngata tse fumanehang tseo, le hoja li ne li se matle joaloka Noam, li neng li tla ba ngata haholo. Phello e bile hore Noam o buile molumo o moholo empa le ka makhetlo a mangata a hae, libaka tse ngata li ne li ke ke tsa lula bakeng sa mang kapa mang haese Noam, kahoo a se na sebui. Litlamorao tse neng li sa lebelloa e bile hore libui tse ntle tse neng li se na botumo bo botle ba Noam, li ne li ke ke tsa fumana limemo tseo li neng li tšoanetse ho li fumana hobane ha li menngoe li ne li ke ke tsa hohela bamameli ba lekaneng. Se o lokelang ho se etsa?
Ha lilemo li ntse li feta, ke ile ka khothalletsa Noam hore a bolelle ba mo kōpang hore a tle ho bua hore a ke ke a etsa joalo ntle leha ho ka ba le sebui sa bobeli sa molao-motheo seo a tla se khetha le eena. Nako le nako ha a ne a tla tsoa boemong boo, ho joalo le ka Steve Shalom, kapa Holly Sklar, kapa Cynthia Peters, kapa Peter Bohmer, kapa Clarence Lusane, kapa Robin Hahnel, joalo-joalo. Ka tsela ena, ho ne ho tla bonoa ba bang, ho ne ho tla phatlalatsoa hore na lipuo tsa bona li boleng bo joang, ’me ka mor’a nako batho bao ba bang ba ne ba tla fumana limemo tse tobileng. Joale batho bao ba tlatselitsoeng, kaha ba se ba tsebahala haholoanyane, le bona ba ne ba ka etsa ntho e tšoanang, ba etsa hore libui tse ngata li bonahale. Ka mor’a nakoana, batho ba bangata, ba ntseng ba fapana haholoanyane ka semelo le phihlelo, ba ne ba tla tsamaea ba ntse ba bua ’me lipuo tse ling tse ngata li ne li tla fanoa le ho utluoa.
Noam ha a so ka a etsa sena mme re ile ra phehisana ka eona ka makhetlo a 'maloa. Khanyetso ea hae e ne e le karolo ea maikutlo 'me karolo e 'ngoe ea botho. Ho ea ka maikutlo a hae, o ne a sa batle ho sebelisa “matla a hae a thekisetsano” ho beha maemo ho batho bao e neng e ka ba moamoheli—’me o ne a boetse a na le tšekamelo ea ho hana hore a ka fumana karabelo e ntle ka ho etsa lintho tse joalo, e leng ntho e neng e le hore boikokobetso bo buelle ’nete. Le eena, ka boeena, kea belaela, o ne a sa batle ho arolelana sethala le sebui-'moho, kaha seo se ne se tla etsa hore a tsamaee hole feela, a nke nako e ngata ho tloha mosebetsing o mong, empa a bua le ho sebetsana le lipotso tsa hae. nako e nyane haholo. Ho tloha khale ha re sa utloane ka taba ena ke ile ka bua phatlalatsa haholo leha e le karoloana feela joalo ka Noam, ‘me ka ho etsa joalo ke ile ka utloisisa lehlakore la hae la khang ena. Ka sebele, ke ile ka utloisisa le ho tsota ho se batle ha hae ho qobella thato ea hae. Hape qetellong ke ile ka fumana hore ha a batle ho fokotsa nako ea hae ea moea. Joale ke nahana hore se hlokahalang ha se ho etsa hore libui tse hlahelletseng li behe litlhokahalo ho baamoheli, empa ke hore liofisi tsa libui li behe maemo molemong oa sechaba sa libui.
Khohlano ea bobeli e bile mabapi le litaba tsa ponelo-pele, haholo moruong, empa hape. Ena e bile phehisano le khang moo ke tlamehang ho bolela hore, hape, ha lilemo li ntse li feta ha a ntse a lekanya ka mokhoa o itseng, ke ile ka lekanya ho feta ho batla. Noame o ne a ikutloa khale hore ho leka ho hlalosa sechaba sa ka moso ho ne ho tla tlōla meeli e teng ea tsebo. E ka boela ea sitisa boqapi ka ho iketsetsa sepheo pele ho nako. 'Me e ka 'na ea sekamela tabeng ea bokhelohi. O ne a ikutloa hore litekanyetso tse pharalletseng bakeng sa bokamoso bo betere ke tsona feela tseo re neng re hloka ho fana ka tsona, hammoho le boikoetliso, boikoetliso, le boikoetliso bo bongata bo neng bo tla hlahisa lits'ebetso tsa letsatsi le letsatsi tse tla lebisa ho kenyeng ts'ebetsong mekhoa e mecha ea ho ba ho tloha tlase holimo. Noam o ne a ikutloa hore ho nahana esale pele le ho beha pono ea setsi esale pele ho ka thibela tlhahlobo e joalo. Ho e-na le hoo, ke ne ke utloa eka sena se nepahetse ebile se nepahetse e le temoso e nepahetseng mabapi le menyetla e mebe eo re lokelang ho e shebella, ntle le hore ka mor'a lilemo tse makholo a 'maloa tsa boiteko bo joalo, re lokela ho ba le ho hong hoo re lokelang ho ho bontša. Ke joang lithuto tsa ho nahana ka thata, ho hlahlobisisa le ho etsa liteko li ka fetoha karolo ea metsamao e pharalletseng, ke ile ka ipotsa, haeba li ne li sa hlahisoa, tsa phehisana khang, tsa hloekisoa, ’me qetellong tsa buelloa ke mekhatlo e pharaletseng?
Ho ’na, ho ne ho bonahala ho hlakile hore re hloka likarabo tsa potso e reng “u batla’ng” e fetang feela ho fana ka litekanyetso tse molemo. Re ne re hloka likarabo tse ka fanang ka tšepo, tataiso, le molumo o motle o khonang ho fana ka tlhahlobo le leano, 'me ke ne ke nahana hore sena se kenyelletsa ho feta ho fana ka lethathamo la litekanyetso le litabatabelo tse pharaletseng. Ke ne ke nahana hore e hloka thepa ea setheo. Taba ea Noam, ka lehlakoreng le leng, e ne e le ho etsa bonnete ba hore ho nka karolo le ho qoba batho ba maemo a holimo hore ba be le maikutlo a mabapi le metsamao. Ke ile ka lumellana le sepheo sa hae empa hape ke ile ka ikutloa hore re tla fumana seo Noam a se tšabang haeba re ne re se na mekhatlo e tletseng barupeluoa ba utloisisang, ba buellang, le ba tsoelang pele ho ntlafatsa pono e nepahetseng e khonang ho susumetsa le ho fana ka maikutlo a ho kenya letsoho ho tsitsitseng. Ke ne ke nahana hore mokhoa o mong ho fapana le pono ea batho ba phahameng sechabeng e ne e se na pono ea setheo ho hang, empa ho ba le pono e fumanehang ka ho fetesisa, e arolelanoang ka bophara, e qobellang, le e matla empa e sa qaqisehe, 'me maemong afe kapa afe, pono e feto-fetohang ea setheo eo re ka e ngolang, phehisana khang, hloekisa le ho buella. Ka bokhutšoanyane, ke ne ke nahana hore ke nepile. Empa ha nako e ntse e feta ke ile ka elelloa bonnete ba litaba tsa Noam le tlhokahalo ea ho li ela hloko le ha ke ne ke ntse ke lumela bohlokoa ba ho ba le pono ea mantlha ea setsi. Taba ke efe? Le ka linako tse ling tseo Noam a neng a sa nepahale ka tsona, esita le ho nka hore ho joalo, o ne a nepile ka linako tsohle ho e ela hloko le ho se leleke. Ke hore—ho se lumellane le Noam ntle le ho hlahlobisisa lintlha tsa hae le ho lula ka hloko ho tsona hangata ho fetoha booatla. Ka bokhutšoanyane, mohlankana enoa o nepile le ha a fositse.
Ke hopola nako e 'ngoe ofising ea Noam ka lepheo la MIT e tšehelitsoeng haholo ka lichelete ho tloha WWII ke Pentagon. E ne e le ka 1969 kapa hona hoo. 'Na le Robin Hahnel re ne re thaothoa ke mokhatlo oa Weatherman. Ke ile ka botsa Noam keletso ea hae. Hopola, Noam o ne a sa rate ho fana ka likeletso tsa bophelo ba motho. Hape o ne a ikutloa a se na letho leo a ka fanang ka lona mabapi le leano mme o ne a sa batle hore mantsoe a hae a fete. Ho tsieleha habeli ha u araba. Empa tabeng ena o ile a araba leha ho le joalo. O itse, ha e le hantle, Michael, batho ba Boemo ba Leholimo ba bonahala ba le sebete ebile ba tiile, empa ba tla phatlola lintho tse ling mohlomong le bona, 'me ka ho etsa joalo ba tla senya ho fapana le ho thusa phetoho. ’Na le Robin re ile ra mamela keletso ea hae. Ha ho le ea mong oa rona ea ileng a ikopanya le Weatherman.
Ka nako e 'ngoe ke ile ka ngola sengoathoana se susumetsoang ke phihlelo ea ho bala Chomsky le phello ea eona ho batho, haholo-holo ho 'na, hape le ka ho ipotsa hore na Noam o khonne joang ho lula a ikakhela ka setotsoana boitsebisong bo bongata ka bohloko ba sechaba le ho hloka toka ntle le hore a be bohale. E ne e se hore ho cheka ha hae mabitleng a kolobisitsoeng a ho hloka toka ha hoa ka ha ntša kotsi. E entse joalo. Ho na le linako tseo Noe a ileng a theoloa ke litaba tseo a ileng a li qhetsola le linako tseo ka tsona a neng a tlamelloa ka likhoele 'me a thatafalloa. Kamoo lelapa le mo potolohileng le ileng la etsahalla lintho tsohle tsee e ka 'na ea e-ba ntho e makatsang joaloka tse ling tsa lintho tseo Noam a li finyeletseng. Leha ho le joalo, moqoqo oo ke o ngotseng o hlohlellelitsoe ke menahano ena ea botho mme hape ke bothata ba ho fetola lefatše o ne o bitsoa "Emisa Terene e Bolaeang." Ho 'na, e ne e le boiteko bo sa tloaelehang ba ho etsa thothokiso. E ngotsoe pele ho Ntoa ea Pele ea Kou ea Kou, ke nahana hore moqoqo ona o nakong ho feta ha o ne o qala ho ngoloa hantle hobane lithuto tse tsoang ho Noam ha li na ho ba ka tlase ho nako. Molaetsa oa sekhechana seo e ne e le hore lintho tse pota-potileng li soabile. Pefo e kholo ho feta kamoo e bonahalang kateng. Ho hloka toka ho mpe le ho feta kamoo ho bonahalang kateng. Tlhokahalo ea ho hanela le ho batla betere e bonahala ebile e bohlokoa. Kahoo u se ke ua lla, batla betere. 'Me mohlomong molaetsa oo, molaetsa oa hae, ke mokhoa o motle oa ho tsoela pele ho tloha ho buisana ka Noam ka se seng, ho ea ho seo Noe a neng a tla se araba moqoqong ona. O ne a tle a re ke khaotse ho bua ka eena le bophelo ba hae, empa haeba u tlameha ho etsa joalo, a ka 'na a re, bonyane u ithute ka lefatše kamoo le leng kateng le kamoo le ka bang kateng.
Kahoo, qetellong, mabapi le ho tseba Noam, nka pheta seo Bob Dylan a ileng a se bua ka Dave Van Ronk: “Ha ho na likhoele tsa lipopae ho eena. O ne a le moholo, a phahame lehodimong, mme ka sheba hodimo ho yena. O tlile a etswa naheng ya dinatla.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate
8 Comments
“Noame ha aa ka a nyenyefatsa ba bang e le hore a itšepe kapa a lihe ba bang.”
Ntho e thahasellisang ho bua ka mohlankana eo botumo ba hae ba ho bitsa batho ba bang "ma-charlatans," "bomenemene," le "ba leshano" bo mo etellang pele ka kamoreng e 'ngoe le e 'ngoe.
Ho mo bapisa le Einstein ho utloisa bohloko. Mosebetsi oa Einstein o netefalitsoe ke liteko le boqapi ba theknoloji. Chomsky ha a na squat ho latela bopaki ba ho netefatsa liqoso tsa hae. Ha e le hantle, o na le diatribe eohle ea pele ho pepa mabapi le hore na ke hobane'ng ha a sa hloke bopaki (empa bohle ba bang, kamoo ho bonahalang kateng, ba etsa joalo). https://chomsky.info/responsibility02/
Sengoloa se bohlale - Ke lula ke batlana le lintlha tsena tse fumanehang seoelo mabapi le monna ea ts'oereng mantsoe.
Chomsky o bile le phello e tebileng ho 'na ka mor'a selemo sa ka sa pele Univesithing. Mantsoe a hae a thusa ho kopanya lefatše le bohloko le mpotolohileng le ho ntšusumelletsa ketsong. Seo hamorao se ile sa nthusa hore ke thuse ho fumana Phetoho ea Bofetoheli.
Kea ipotsa hore na ke merero e meng e metle e kae e susumelitsoeng ke mantsoe a hae?
Hello Robin.
Leha ho le joalo likarabo tsa potso ea hau li ngata, ka sebele Pheliso ea Bofetoheli ke e 'ngoe ea tse ntlehali!
Ke tlotla e ntle hakakang. Mohlomong puisanong ea hae ea ho qetela ea mecha ea litaba pele ho nako ea hona joale ea ho se khonehe, Piers Morgan o ile a botsa Chomsky hore na o tla beha eng ho epitaph ea hae. Karabo ea Chomsky e bile “Noam Chomsky ke enoa. O ile a leka ka hohle kamoo a ka khonang.” Ke mola o etsang hore ke lle nako le nako ha ke o bala. Ke nahana hore ke mola o hapang botšepehi ba hae ka ho fetisisa. O hetla morao menehelong ea hae e kholo, leha ho le joalo o utloisisa ka botebo haholo hore ebang ke litabeng tsa lipuo kapa litabeng tsa batho, litaba li bohlokoa ho feta.
Mike, ke leboha mohopolo oo o motle oa bo95 oa Noam. Mehopolo e 'maloa e tla kelellong ka tlase. ka khotso le bonngoe, doug
1. Ke bile lehlohonolo ho lula sehlopheng sa Noam's Philosophy of Mind bakeng sa lisemestara tse peli MIT morao koana lilemong tsa bo-1990. Mafapha ohle a litsebi tsa lipuo le bo-rafilosofi ba tsoang liunivesithing tse lebopong le ka bochabela ba ne ba khanna beke e ’ngoe le e ’ngoe ho ba ka pel’a bohlale ba Noame, ho ithuta ho Noame, ’me mohlomong e le ho hlolloa feela. Batho ba ne ba fofa ba tsoa lebōpong le ka bophirimela le Europe ka linako tse ling. Ho ne ho e-na le baithuti ba ka bang leshome le metso e 'meli ba ngolisitsoeng, empa batho ba ka bang 200 ka phaposing eo. Filosofi ea Kelello e akaretsa likarolo tse ngata tse fapaneng tsa ho ameha, ho tloha historing ea maikutlo, ho ea ho saense ea kelello, ho filosofi, ho ea kelello, lipuo, joalo-joalo, joalo-joalo. Kamore e ne e tletse batho ba bohlale haholo (ke ne ke se e mong oa bona - Ke ne ke tšepile hore mohlomong hanyenyane ka tsela e itseng e ka ntšoara - ha hoa lekana, damn!). Ho feta lisemestara tseo tse peli ('96 le '97) batho ba ne ba tla botsa lipotso le lingoliloeng tsa litšupiso le libuka ka lihlooho tse fapaneng. Ha ho mohla Noam a neng a so ka a bala buka kapa sengoloa se boletsoeng, mme o ne a fa tlelase kakaretso e hlakileng ea lintlha tsa bohlokoa, a hlokomele hore na mongoli / bangoli ba ne ba nepahetse le hore na ba fositse eng, mme o ne a fana ka ntlafatso ea Chomskyan. , nako tsohle. Ke hopola ke nahana, "Ho ke ke ha khoneha hore motho a bale ntho e 'ngoe le e 'ngoe."
2 'nete, le toka sechabeng. Pele ho ketsahalo eo ke bile lehlohonolo ho qoqa le Noam le Ed. Ka nako e ’ngoe, Noe o ile a bitsetsoa moqoqong o mong. Ke ile ka tsoela pele ho buisana le Ed ’me qetellong ka mo botsa potso: “Ho ka khoneha joang hore u lule u bala libuka tsohle tsa bohlokoa tse ntseng li tsoela pele ho tsoa?” Ed a re, “O nepile – dibuka tsa bohlokwa di dula di tswa. Ke fumana libuka ka poso beke e ’ngoe le e ’ngoe tseo batho ba batlang hore ke li hlahlobe kapa ke li ngolle mantsoe a hlakang, joalo-joalo.” Ke ile ka re, “E, u ntse u tsoela pele joang?” Ed o ile a re: “Ho lokile, ke tla arolelana le uena lekunutu la ho bala libuka tsohle tsa bohlokoa.” Ke ne ke ntse ke nahana, "Che, ha ho motho ea kileng a arolelana le 'na lekunutu! Na ke lokela ho ngola lintlha moo?" Ke ile ka mamela ka hloko, ke tšepile hore ke tla hopola “sephiri” seo. Ed o ile a arolelana lekunutu. A re, “Seo o tlamehang ho se etsa ke sena. Fumana lebokose le leholo, beha libuka tsohle tseo u batlang ho li bala ka lebokoseng. Koala lebokose. Abela lebokose ho Noam Chomsky. Nakoana ka mor’a hore Noam a fumane lebokose, o tla letsetsa thelefono ’me a le bolelle hore na ke eng ea bohlokoa bukeng ka ’ngoe eo le e rometseng.”
3. ka 1992, ke ne ke le Girona, Catalonia (Spain) ho rekota beke ea Noam a fana ka lipuo tsa lipuo Univesithing. Letsatsi le leng le le leng pele lipuo li qala ka 9:00, ho ne ho e-na le motho ea tsoang koranteng, seteisheneng sa thelevishene, seea-le-moea, joalo-joalo, ho buisana le Noam (o ile a qala beke ka sefuba se seholo). Ebe o ne a fana ka nehelano ea lihora tse tharo (kamehla e tletse lipotso tse ngata ho tsoa ho batho ba tlileng kopanong - ke hopola e mong oa litsebi tsa lipuo / bo-rafilosofi ba Spain a re: "Noam ke balile pampiri ea hau ea morao-rao mabapi le "lenaneo la minimalist." Lirapa tse peli tsa pele I Ka mor'a moo, ke ne ke lahlehile ka ho feletseng."). Hang ha Noame a qeta puo ea hoseng, ho ne ho tla ba le motho ea emetseng ho mo tšoara lipotso. Batho ba ne ba emetse ho mo isa lijong tsa motšehare. Noam o ne a ee a ee lijong tsa mots'eare 'me a khutle bakeng sa lenaneo la thapama le neng le qala ka 2 ho isa ho 5. Hang ka mor'a lenaneo la thapama, motho e mong o ne a tla ba teng ho tla buisana le Noam. Ho ne ho tla ba le batho ba emetseng ho mo isa lijong tsa mantsiboea. Hang ha lijo tsa mantsiboea li felile, Noam o ne a tla isoa sebakeng seo a tla fana ka puo ea mantsiboea ka lihlooho tse fapaneng tse kang mecha ea litaba ea khoebo, leano la US la kantle ho naha, likamano tsa Leboea le Boroa, joalo-joalo, puo e fapaneng bosiu bo bong le bo bong bakeng sa ba bahlano. masiu (bosiu ba ho qetela Barcelona). Hangata mananeo a mantsiboea a ne a qala ka hora ea borobeli ho isa ho 8. Noeme o ne a ee a buisane le batho ka lihlopha tse nyenyane hamorao. Ebe batho ba isa Noam k'hefing ea lehae bakeng sa kopano ea bosiu haholo. O ne a tla nkuoa lijong tsa hoseng ka 11:7 hoseng 'me ho ne ho latela mokhoa o tšoanang, lipuisano ka nako e 'ngoe le e 'ngoe, lipuo le lipuisano tsa lihlopha tse nyane (lijo tsa motšehare le tsa mantsiboea e ne e boetse e le linako tsa lipuisano - 'na le John Holder re kile ra ja lijo tsa mots'eare le Noam. ka ofising ea hae e MIT: sehlooho sa puisano ea lijo tsa motšeare: libetsa tsa nyutlelie le tšokelo ea timetso ea nyutlelie…re mametse…Ke nahana hore mala a rona a ne a sa tsitsa). Se neng se hlolla Girona ke hore nakong ea lipuo tsa mantsiboea Noam o ne a lula a kenyelletsa tlhahisoleseling e ncha ho tsoa likoranteng ho pota lefatše, ho kenyeletsoa le lipampiri tsa lehae tsa Spain. Ke hopola ke nahana "empa ha ho na nako ea ho bokella lintlha tse ncha." Ka tsela e itseng o entse). 'Na le John Holder re ile ra botsa Noam hang hore na o kile a robala. O itse, "Hangata hoo e ka bang lihora tse supileng." Mothusi oa Noam ka lilemo tse ngata, Bev Stohl, o ile a re bontša kamoo Noam a balang libuka kateng. Ha ke khone ho e hlalosa, empa e potlakile ... 'me ka lintlha tse tšosang o hopola seo a se balang. Ntle le bohlale bohle, Noam o fana ka seatla se bulehileng ka nako ea hae, o mosa ka mokhoa o makatsang ebile o tsotella, 'me o ikemiselitse ho loants'a bolaoli, mabifi a sesole, le tšenyo ea tikoloho, le lintoa tsa toka ea sechaba, khotso, demokrasi e kholo, le seriti sa batho joalo ka mang kapa mang eo nkileng ka kopana le eena. Viva Noam!
Ke rata ntlha eo ea bobeli! Ke hloka ho ntlafatsa tsebo ea ka ea ho bala le ho hopola ho lumellana le katleho e kholo joalo.
Sengoloa se rutang haholo le se tsoang botebong ba pelo se re thusang ho utloisisa Noam Chomsky betere.
Mona ke sengoloa se seng, se tsosang khang ho feta, sengoloa sa morao-rao:
https://aeon.co/essays/an-anthropologist-studies-the-warring-ideas-of-noam-chomsky
Sengoliloeng sena se fana ka seatla se bulehileng ho Chomsky. Hangata lipolotiki tsa hae ke tse hlanyang le tse sa nepahalang joalo ka puo ea hae.
https://www.e-flux.com/notes/470005/open-letter-to-noam-chomsky-and-other-like-minded-intellectuals-on-the-russia-ukraine-war
https://www.newsweek.com/noam-chomsky-says-ukraine-desire-heavy-weapons-western-propaganda-1706473
https://www.youtube.com/watch?v=VCcX_xTLDIY