Lekhotla la Maseterata la Australian Capital Territory, joalo ka ha lekhotla la naha la "litaba tse tebileng tsa botlokotsebe" le tsejoa, le qala nyeoe e sa tloaelehang ka la 25 Phupu. Mmuso o qosa banna ba babeli ba se nang rekoto ea pele: 'muelli oa molao Bernard Collaery le moreki oa hae, Australian Secret Intelligence. Mosebetsi (ASIS) ea bitsoang feela "Paki K" qosong. Qoso ke hore ba ile ba rera ho tlola Karolo ea 39 ea Molao oa Litšebeletso tsa Bohlale ka ho senola tlhahisoleseling mabapi le ASIS. 'Muso, o qotsa ts'ireletso ea naha, o batla hore nyeoe e tšoaroe ka sekhukhu. Empa nyeoe ea lekunutung e ne e tla etsa ho fokolang bakeng sa tšireletso ea sechaba ho feta botumo ba bo-ralipolotiki ba amehang.
Nyeoe e na le likarolo tsohle tsa John Grisham blockbuster: lihloela, bolotsana khahlanong le mmuso oa kantle ho naha, 'muelli oa molao ea hlekefelitsoeng, basebeletsi ba sechaba mabapi le meputso ea k'hamphani ea oli, ho tsoma baloi, ho hlekefetsoa ha baqolotsi ba litaba, ho belaelloa hore ke tjotjo, bosholu le boikaketsi ka tekanyo e kholo. Ha ho makatse ha bo-ralipolotiki ba sa batle hore sechaba se tsebe. Leha ho le joalo ha ho letho le lulang e le lekunutu ka nako e telele Australia, ka lebaka la metso ea eona e leka-lekaneng le khatisong e mabifi eo melao e mecha e lekang ho e koala.
Tšimoloho ea Sekhobo
Basali le bahlomphehi ba lekhotla la boahloli, ntumelleng ho akaretsa nyeoe ho tloha pejana ho qalong. Re tla khutlela ho Pulungoana 1973 le Seboka sa Seboka sa Maarabo se Algiers kamora Ntoa ea Mphalane ea Maarabia le Isiraele le thibelo ea oli ea Maarabia khahlano le linaha tsa Bophirima tse tšehetsang Isiraele. Ke hopola ke kopana le bahlankana hoteleng ea ka ba tsoang likoloneng tsa Afrika tsa Portugal—Angola, Mozambique le Guinea Bissau. Ba ne ba tlile ho tla ipiletsa ho Maarabia hore a ’ne a hane oli ea Portugal esita leha a ka khutlisetsa thepa United States. Phatlalatso ea kopano ea Nov 28 e kenyelelitse boitlamo ba ho "khaola likamano tsohle tsa bodiplomate, tsa bokhonsulate, tsa moruo, tsa setso le tse ling le Afrika Boroa, Portugal le Rhodesia tsa Linaha tsa Maarabo tse e-s'o ka li etsa joalo." Mathata a moruo Portugal a ile a hlahisa Phetohelo ea Carnation khoeling e latelang ea Mmesa, e ileng ea liha puso ea bohatelli 'me ea etsa hore Portugal e itokolle ka tšohanyetso 'musong oa eona oa bokolone ka mor'a lilemo tse makholo a mane.
Lintoa tsa lehae li ile tsa qhoma likoloneng tse khōlō ka ho fetisisa, Angola le Mozambique, ha Portugal Timor Bochabela, halofo ea sehlekehleke se pakeng tsa Indonesia le Australia, e ne e emetse qetello ea eona. Indonesia e ile ea nka sebaka seo, le hoja Matimor a ne a rata boipuso. United States e ile ea etsa qeto ka taba ena ka la 6 Dec., 1975, ha Mopresidente Gerald Ford le Mongoli oa Naha Henry Kissinger ba theohela motse-moholo oa Indonesia, Jakarta, ho ea tsebisa mohatelli oa sesole Suharto hore Timor Bochabela ke ea hae. Mohala o tsoang Ofising ea Boemeli ba United States o ile oa qotsa Kissinger mabapi le hore na Indonesia ke molao oa ho sebelisa libetsa tsa United States ha e hlasela Timor Bochabela: “Ho itšetlehile ka hore na re e hlalosa joang; ebang ke ho itšireletsa kapa ke ts'ebetso ea kantle ho naha." East Timor, e neng e se na sesole, ha ea ka ea hlasela Indonesia, empa leqheka la ho itšireletsa le ne le lekane hore Suharto e ka hlasela hang ha Ford le Kissinger ba tloha. Mabotho a Indonesia a bolaile batho ba fetang 200,000 ts'ebetsong - karolo ea boraro ea baahi ba East Timor - ba hatelletse litokelo tsohle tsa botho, ba amoha litša le ho kenya bajaki ba Java.
Ka mor'a ho bolaea baqolotsi ba litaba ba bahlano ba Australia, Indonesia e ile ea thibela mochine oa khatiso oa machaba tšimong. Ke ile ka iponahatsa ke le mosuoe hore ke e etele ka 1992, ha ke kopana le batho ba tšohileng ka ho fetesisa bao nkileng ka kopana le bona kae kapa kae, ho kenyeletsoa le Saddam Hussein's Iraq - boemo bo phahameng ba tšabo. Lilemo tse 'maloa hamorao, Australia e ile ea amohela mosebetsi oo ka ho saena Tumellano ea Timor Gap le Indonesia, tumellano eo ho eona e ileng ea fumana karolo ea libaka tsa polokelo ea oli le khase ea tlhaho ea East Timor. Lefatše le ile la talima hōle ha mebuso e ’meli e meholo ea libaka e amoha sechaba libilione tsa lidolara. Boipelaetso ba baithuti khahlanong le bobolu le khatello ea Suharto bo ile ba mo qobella ho itokolla mosebetsing ka 1998, mme bahlahlami ba hae ba fa East Timor referendum mabapi le boipuso e ileng ea feta ka tumello ea 78%. Ka mor’a merusu le lipolao tse sehlōhō tsa masole a Indonesia, Machaba a Kopaneng a ile a tsamaisa sebaka seo ho fihlela a fumana boipuso ka ho feletseng ka la 20 May, 2002, ’me a tsejoa ka molao e le Timor-Leste.
Ho na le ho hong ho Bugging East Timor
Australia e ile ea kenella ka boitšisinyo ba ho lefella ho utsoa oli ea naha, ea abela chelete ea AusAid ho aha bocha meaho ea mmuso motse-moholo, Dili, ka 2004. Karolo ea mosebetsi, e neng e sa tsebe Lekhotla la Matona la Timor Bochabela, e ne e kenyelletsa ho kenya li-microphone bakeng sa ho mamela mahlale a Australia. Moemeli ea neng a tsamaisa tšebetso ena e ne e se e mong haese Paki K. Ha litheipi li ntse li bilika ofising ea Kabinete ea Timorese, babuelli ba Australia ba ile ba sebetsa Dili tumellanong ea ho hlalosa bocha moeli oa maoatle le ho aba oli le lisebelisoa tse ka tlas’a metsi tšimong ea Sunrise. Ha ho makatse hore ebe tumellano ea ho qetela e ne e rata lithahasello tsa Australia haholo, haholo-holo Woodside Petroleum Ltd., e ipehang e le "k'hamphani e kholo ka ho fetisisa e ikemetseng ea oli le khase ea Australia." Naha e ’ngoe le e ’ngoe e ne e tla ba le karolo ea 50 lekholong tšimong, ho sa tsotellehe ’nete ea hore mehloli e mengata ea matla a eona e bolokiloe sebakeng sa East Timor.
Basebeletsi ba bang ba ASIS ba hloile ho fetisetsoa ho bohloela ba khoebo ho tsoa lipatlisisong tsa bokhukhuni. Ka nako eo, sehlopha sa jihadist Jemaah Islamiyah se ne se hlasela Embassy ea Australia e Jakarta, se bolaile Maaustralia a 88 tlhaselong ea nightclub ea Sari e Bali lilemo tse peli pejana. Ba ile ba e tlohela ho fihlela Ashton Calvert, mongoli oa Lefapha la Litaba tsa Kantle ho Naha le Khoebo nakong ea lipuisano tsa Dili, e e-ba motsamaisi oa Woodside Petroleum. Ho kopanela ha Letona la Litaba tsa Kantle ho Naha Alexander Downer joalo ka moeletsi oa Woodside ka 2008 ho ile ha tsosa khalefo ea bona bocha. Paki K e ile ea tlalehela baokameli ba eona seo e neng e se bona e le ho tlōla melao ea boitšoaro ea ’muso, ba ileng ba mo eletsa hore a bone Collaery, ’muelli oa molao ea neng a lumeletsoe ke ’muso. Joale ASIS e ile ea leleka Paki K—e leng qetello e tloaelehileng ea ba belaellang liketso tsa baokameli ba bona.
Ka 2012, ha litaba tsa bothata bona li fihla mecheng ea litaba, East Timor e ile ea hlokomela hore e ne e qhekelitsoe 'me ea batla tharollo Lekhotleng le sa Feleng la Arbitration la The Hague. E hirile Collaery joalo ka moeletsi oa molao. Collaery e ne e rerile ho kōpa Paki K hore e fane ka bopaki ka 2013, empa Mokhatlo oa Australian Security Intelligence Organization o ile oa nka phasepoto ea hae ho mo thibela ho tsoa ka har’a naha. ’Muso ha oa ka oa qosa Paki ea K ka tlōlo ea molao leha e le efe ho fihlela selemong sena, ha selekane se secha sa oli le East Timor se fa naha e nyenyane boholo ba litokelo tseo e neng e e-na le tokelo ea ho li fumana ka nako eohle.
Theko ea ho Bua
Tlaleho ea ’muso khahlanong le Paki K e qotsitse baqolotsi ba ’maloa ba Khaso ea Khaso ea Australia eo e itseng Collaery e buile le bona ka mahlabisa-lihlong a Dili. Leha ho le joalo, ha ea ka ea reha moqolotsi oa litaba ea ileng a senya pale ho The Australian, Leo Shanahan. Ho se bue ka taba eo ho ile ha etsa hore setho se seng sa senate sa Australia se tletlebe ka hore “mochochisi [o] leka ho sireletsa mekhatlo e itseng ea mecha ea litaba e ka ’nang ea bontša kutloelo-bohloko ho ’muso.” (Mong'a pampiri ke e mong oa bara ba ruileng le ba matla ka ho fetisisa ba Australia, Rupert Murdoch.)
Haeba nyeoe e tsoela pele ka k'hamera 'me lekhotla le fumana Collaery le Witness K ba le molato, ba tla kenela sehlopha sa basebeletsi ba sechaba, ho kenyeletsoa Jeffrey Sterling oa CIA le Sarah Tisdall oa Ofisi ea Litaba tsa Kantle ho Borithane, bao boitlamo ba bona ba ho ntlafatsa mmuso bo entseng hore ba koaloe.
Ke hopola ha ke sa le ngoana ke tsota puo ea Robert Emmet lekhotleng la Manyesemane le ileng la mo ahlolela lefu ka 1803 ka lebaka la ho batla boipuso ba Ireland: “Ha naha ea heso e nka sebaka sa eona har’a lichaba tsa lefatše, joale, ’me ho fihlela ka nako eo epitaph ea ka e ke e ngoloe. .” Li-Epitaphs li ka 'na tsa ngoloa, empa ntoa ea ho tšoaroa ka toka ha e felle ka boipuso.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate