Ha a botsoa ka ho lihuoa ha ’muso oa Haiti oa Aristide puisanong ea thelevishene, Condoleezza Rice o ile a fa Hugo Chavez ea tšepahalang hore ha a tsebe ho bala le ho ngola, “Re lumela hore Mopresidente Aristide, ka tsela e itseng, o ile a lahleheloa ke matla a hae a ho etella pele batho ba habo, hobane o ne a sa buse ka demokrasi.” Hamorao o ile a re, “Haiti e hatela pele. Ho na le mopresidente e mocha. Ho na le tonakholo e ncha. Ho na le mookameli e mocha oa mapolesa. Ho na le Lekhotla la Batho ba Hlomphehang le lekang ho tataisa tšebetso eo. ” Kahoo e re ke totobatse taba ena: ho ba mopresidente ka ho hapa likhetho tse ngata haholo likhethong tse lokolohileng le tse hlokang leeme ha se demokrasi, empa ho khethoa ntle ho mabaka ke lekhotla la "batho ba hlahelletseng" na?
Ha re feteleng ka har'a ts'ebetso eo 'muso ona o mocha oa lipopae o theiloeng. Pele, “Lekhotla la Banna ba Bohlale” le ne le tla bitsoa ke baemeli ba 3, e mong a tsoa Lavalas, e mong oa bohanyetsi, ’me e mong a tsoa “sechabeng sa machaba.” Tokisetso ena e se e le khahlanong le demokrasi ka mokhoa o feteletseng. "Sechaba sa machaba" ke poleloana e mofuthu le e sa utloahaleng e bolelang "linaha tse matla lefatšeng." Tabeng ena, United States le Fora. Ho fanoe ka taba ea hore US le Fora li 'nile tsa lula li le ka lehlakoreng la batho ba ruileng ba Haiti, motho a ka lebella hore khanyetso le "sechaba sa machaba" se khetholle hammoho, se ba fa monyetla oa 2 ho 1 ho feta Lavalas.
Khanyetso ea Aristide ha e e-s'o fumane tšehetso ea batho ba fetang 6-15% ea baahi, leha ho le joalo ba fuoa 66% ea tšusumetso holim'a ts'ebetso ea lipolotiki tlas'a maemo ana. Sena se bolela hore qalong feela, mokhatlo oa Lavalas o ne o koaletsoe ho thehoa ha 'muso o mocha. Lavalas ke mokhatlo oa lipolotiki o tsebahalang haholo nalaneng ea Haiti. E emela matšoele a futsanehileng, a batho ba batšo sechabeng sa Haiti. Kamoo ho bonahalang kateng, US ha e bone lebaka la ho lumella batho bao hore ba bue ka tsela eo ba lokelang ho busoa ka eona.
Joale baemeli bana ba ile ba tsoela pele ho khetha setho se supileng sa “Lekhotla la Banna ba Bohlale” ho theha ’muso o mocha oa Haiti. Tlhaloso e hlakileng ea ho ba le "Lekhotla la Banna ba Bohlale" ho theha 'muso o mocha e ne e tla ba hore batho ba Haiti ha ba "bohlale" ka ho lekaneng ho ikhethela baeta-pele ba bona, e leng maikutlo a hlakileng a Washington. Nako le nako ha ba fuoa monyetla, ho bonahala batho ba Haiti ba khetha motho ea emelang lithahasello tsa bona ho e-na le lithahasello tsa mekhatlo ea machaba le mekhatlo ea lichelete ea machaba. Leha ho le joalo, tsohle li shebahala eka li se li tla fetoha, tlas'a 'muso ona o mocha. “Lekhotla la Banna ba Bohlale” le ile la khetha Gerard Latortue hore e be tona-khōlō e ncha. Latortue ke setsebi sa moruo sa neoliberal ebile e le ofisiri ea mehleng ea Haiti ea lutseng Florida ho tloha bofelong ba lilemo tsa bo-1980. Ha ho pelaelo hore o tla phethahatsa liphetoho tsa IMF tseo Aristide a ileng a li hanyetsa, ho sa tsotellehe hore li tla tsoela pele ho felisa moruo oa Haiti. Moruo oa Haiti o se o ntse o thefulehile ka lebaka la theko e tlaase ea thepa e tsoang linaheng tse ling, likoloto tse nyonyehang, ho haneloa ha lithuso tsa botho le ho rekisoa ha likhoebo tsa ’muso ka chelete e nyenyane feela ea seo li se hlokang.
E 'ngoe ea liketso tsa pele tsa Latortue e bile ho kopa hore sesole sa Haiti se khutle. Sesole se ile sa qhaloa ke Aristide lilemong tsa bo-1990, ketso eo ho nkoang hore ke tlhōlo e kholo ka ho fetisisa ea litokelo tsa botho historing ea morao tjena ea Haiti. Esita le bahanyetsi ba bangata ba Aristide ba ile ba thoholetsa ho felisoa ha sesole. Batho feela ba batlang hore sesole se khutle ke barui ba phahameng ba kileng ba sebelisa sesole e le lintja tse hlaselang ho lebela libaka tsa bona tse kholo le ho tšosa bahlophisi ba mekhatlo ea basebetsi. Ba bangata bao e kileng ea e-ba litho tsa sesole ba ntse ba sebetsa le sehlopha se hlometseng sa linokoane le babolai ba ntseng ba tšosa libaka tsa mahaeng tsa Haiti le mekhukhu ka li-M-16 tse ncha tse fanoeng ke 'muso oa US. Lihlopha tse hlometseng li tsoile literonkong tse kholo ka ho fetisisa tsa Haiti, li lokolla batho ba bangata ba tsebahalang ba hatakelang litokelo tsa botho.
'Muso o mocha le sesole sa oona sa linokoane ba etsolla ntho e 'ngoe le e 'ngoe eo Aristide a e finyeletseng. Ho tlalehoa hore sekolo sa bongaka se thehiloeng ke Aristide se lula ke masole a US. ’Muso o ile oa etsa qeto ea ho lahla lenaneo le atlehileng haholo la ho ithuta ho bala le ho ngola le qalileng tlas’a Aristide. Radio Timoun, e leng seea-le-moea sa bana se thehiloeng ke Aristide, se qhekelitsoe ke likenke. The Aristide Foundation for Democracy e boetse e tlatlapuoe hammoho le matlo a batšehetsi ba bangata ba Lavalas le basebeletsi ba sechaba, ho kenyeletsa le ntlo ea Mopresidente Aristide. Tleliniki ea Dr. Paul Farmer e mahaeng a Haiti e ’nile ea hleka-hlekoa ke likenke tsa “marabele”. Likolo li koetsoe le ho hlaseloa ke likenke. Ha e le hantle ntho leha e le efe e nang le kamano leha e le efe le Mopresidente Aristide kapa Lavalas ea hlaseloa kapa ea timetsoa (ho akarelletsa, ho ea ka tlaleho e 'ngoe, ngoananyana eo tlōlo ea molao feela e neng e fana ka palesa ho Mopresidente Aristide setšoantšong).
Ha ho le le leng la makala a 13 a ’muso le ileng la fuoa litho tsa Lavalas, ho sa tsotellehe lipolelo tsa ’muso o mocha oa hore li etella pele Haiti nakong ea “poelano.” Ho ea ka Latortue, Lavalas o na le molato oa hae feela oa ho koalloa ka ntle ho 'muso: "Hoja ho ne ho e-na le mokhatlo o tšehetsang setho sa Lavalas, nka be ke thabile. Empa ho ne ho se na, ”o bolelletse Reuters. Mohlomong lebaka leo ho seng motho ea tlileng ka lona ke hobane ba tšaba ho bolaoa. Baetapele ba bangata ba Lavalas ba ipatile. Mapolesa (ao ho bonahalang a entse selekane se sa halaleleng le lihlopha tsa linokoane) a qalile ho tšoara batšehetsi ba Lavalas ntle ho khethollo.
Litlaleho tsa liketso tse mpe tse etsahalang mahaeng le mekhukhu li ntse li fihla letsatsi le letsatsi. Ketsahalong e ’ngoe ho ne ho thoe setshelo se tletseng batho se ile sa akheloa ka metsing, sa lumella batho hore ba khangoe ke metsi. Ketsahalo e 'ngoe e tlalehiloeng ke ea batho ba isoa ntlong e ka ntle e ileng ea tšeloa ka peterole eaba e chesoa. Ha ho le e ’ngoe ea liketsahalo tsena e tiisitsoeng, ’me ho ke ke ha etsahala hore ebe re tla tseba boholo ba liketso tse sehlōhō ka nako e itseng. Ho ntse ho etsoa boipiletso ho mekhatlo ea litokelo tsa botho ho qala lipatlisiso. Port-au-Prince, ho tlalehoa hore batho ba nang le li-dreadlocks, e leng mokhoa oa moriri oo ka linako tse ling o amanang le setso se itseng sa lipolotiki, ba thunngoa bosiu. Basebetsi ba liphallelo le baromuoa ba lekang ho thusa batho ba tšosoa ke likenke tse hlometseng.
Liketsahalo tse tšoenyang tse mabapi le koluoa ena ha lia fella feela sechabeng sa sehlekehleke sena. Mona United States, mecha ea litaba e 'nile ea e-ba moeta-pele oa batho ba thoholetsang puso. Li-liberals tsa makhooa, ke hlajoa ke lihlong ho bua, li khutsitse ka mokhoa o makatsang ka taba ena. Hoo e ka bang nakong ea phetohelo ho ne ho e-na le letoto la lihlooho le litlhaloso tse neng li nyatsa tsamaiso ea Bush habobebe, empa boholo ba li-liberals tse tšoeu li bonahala li se li lebetse moo Haiti e leng teng 'mapeng. Ba bang ba bile ba oetse mashanong ’me ba phatlalatsa ho lelekoa ha Aristide e le tlhōlo ea litokelo tsa botho. Ka letsohong le letšehali le lokela ho hlohlelletsa seo tsamaiso ena e se entseng Haiti, eseng feela ka mabaka a boitšoaro.
Ho hlasela Bush ho Haiti e ka ba leano le utloahalang la lipolotiki. Tsamaiso ea Bush e ka boelana joang ho tšehetsa lihlopha tsa lefu la Haiti ka "Ntoa ea Tšabo?" Tsamaiso ea Bush e ka lumellana joang le sepheo sa eona seo ho thoeng ke ho fafatsa peō ea demokrasi lefatšeng ka bophara ka ho lihuoa ha mopresidente ea khethiloeng ka demokrasi le ho theha 'muso o matla oa lipopae o khahlanong le demokrasi (oo CARICOM, Venezuela le African Union ba nang le eona. a hana ho elelloa)? Tsena ke lipotso tse ka behang tsamaiso ea Bush maemong a makatsang, haholo ha ho hlakile hore US esale e ts'ehetsa "bohanyetsi ba hlometseng".
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate