Mohloli: Leano la Litaba tsa Kantle ho Naha le Tsepamisitse maikutlo
Mokhatlo oa Lefatše oa Khoebo (WTO) o boemong ba ho qetela ha joale tsamaiso ea Trump e thibetse ho khethoa kapa ho khethoa hape ha baahloli lekhotleng la boipiletso la Mechanism ea eona ea ho Felisa Likhohlano - e leng tšiea e bohareng ea mokhatlo oa machaba oa lilemo tse 24.
Na ke ikoahlaela ho timela ha Mokhatlo oa Lefatše oa Khoebo hona joale ha Trump e le moferefereng oa khoebo o le mong? Che. Ke ne ke lula ke bona WTO le unilateralism e le lifahleho tse peli tsa matla a US a sebelisoang khahlanong le linaha tseo tse batlang ho tsosolosa tsamaiso ea lefatše ea khoebo ka tsela e lekanang le e nang le toka.
Multilateralism le unilateralism, ho tloha qetellong ea Ntoa ea Bobeli ea Lefatše, e bile maano a mang bakeng sa hegemony ea lefats'e e khethiloeng ke lihlopha tse hlolisanang tsa batho ba phahameng ba busang ba US.
Mademokrate a khetha multilateralism hobane ba ne ba ikutloa hore e ne e tla ka bobeli institutionalize boemo ba US hegemonic ka lefatše khoebo odara ka nako e tšoanang hore e ne e tla etsa hore ho feta semolao ka ho fumana tumello ea balekane ba eona. Rephabliki, leha ho le joalo, e ile ea ikutloa hore tšebeliso ea matla a US e tlameha ho hatelloa hanyane ke melao le mekhatlo ea lefats'e ka moo ho ka khonehang.
Maikutlo ana a mabeli a ile a qabana ka 1948 nakong ea phehisano mabapi le ho tiisoa ha Havana Charter, e neng e tla theha Mokhatlo oa Machaba oa Khoebo (ITO). Ka mor'a ho kenya letsoho lipuisanong, tsamaiso ea demokrasi ea Mopresidente Truman ha ea ka ea e fetisetsa ho Senate bakeng sa tumello, e tšoenyehile hore ba Rephabliki ba tla e thibela ka katleho. Rephabliki e ile ea pheha khang ea hore ho tiisa Havana Charter ho tla be ho sa lumellane le molao-motheo kaha ha ho na khoutu ea molao e ka emang ka holim'a Molaotheo oa US, le hore selekane se laolang khoebo se tla etsa joalo.
Rephabliki le Mademokrate a ile a lumellana ho sekisetsa: Tumellano e Akaretsang ea Litefiso le Khoebo (GATT), e neng e na le licheke tse nyane mabapi le mekhoa ea khoebo ea US mme e sa kang ea kenya tlasa sepheo sa eona khoebong ea lefats'e ea temo eo mekhatlo ea US e neng e laola. Ka khoebo e etsang karolo e nyenyane feela ea lihlahisoa tsa naha tsa US (GDP) ka nako eo, US e ne e sa tšoenyehe ka ho ba sieo ha melao e matla ea khoebo ea lefats'e, 'me e ne e ikutloa hore tsena li ne li tla senya feela ntlha ea bohlokoa ea mekhatlo ea eona e tsoelang pele ea machaba.
Ho makatsang ke hore, GATT e ile ea lumella ho phahama ha linaha tse ngata tseo pele e neng e le tse nyenyane tsa khoebo ho ba batšoantšisi ba ka sehloohong khoebong ea lefats'e, e leng ntho e neng e ke ke ea khoneha ka har'a puso ea khoebo e sa lefelloeng ea tšepe. Tsena e ne e le moruo o tsoang Asia Bochabela joalo ka Korea Boroa, Taiwan, le Malaysia tse neng li kenelletse melaong e matla ea kantle ho naha ha li ntse li haha liindasteri tsa tlhahiso tse sirelelitsoeng ke litefiso tse phahameng le litefiso tsa ho reka kantle ho naha. Ka nako e ts'oanang, lilemong tsa bo-1970 le bo-1980, khoebo e ne e ikarabella bakeng sa karolo e kholo ea GDP ea US ho feta bofelong ba lilemo tsa bo-1940, 'me mekhatlo ea US e ne e batla lithibelo tse fokolang mabapi le ho kenella ha bona mebaraka ea linaheng tse ling.
Kahoo Washington e ile ea fetola maikutlo a eona lilemong tsa bo-1980, 'me Ma-Rephabliki le Mademokrate ka bobeli a lumellana ho phehella puso e matlafalitsoeng ea khoebo ea lefats'e.
US e ne e na le ts'epo ea hore e tla u tsoela molemo haholo-holo mekhatlo ea eona eo e neng e bona e le tlholisano ka ho fetisisa lefatšeng. European Union e nkile qeto ea ho kenela mokhatlo oa 'muso o matlafalitsoeng oa khoebo ea machabeng haholo hobane, joalo ka Washington, e ne e batla ho lahla masalla a eona a maholo a temo linaheng tse tsoelang pele.
Liindasteri tse etelletseng pele Europe, US le Japane - joalo ka liindasteri tsa makoloi, tlhahisoleseling le meriana - le tsona li bile le tjantjello e kopaneng ea ho thibela ho hlaha ha bahlolisani ba bacha ba tsoang Bochabela le Boroa-bochabela Asia ka ho etsa hore morao-rao o fumane ka bolokolohi mahlale a rarahaneng (a bitsoang " intellectual piracy”) tlolo ea melao ea khoebo, kapa ka ho ba thibela ho sebelisa lithibelo tsa khoebo ho aha liindasteri tsa bona.
Phello e bile Mokhatlo oa Lefatše oa Khoebo, o bileng teng ka 1995. WTO, ho latela lithahasello tsa US, e ne e le letoto la melao le litsi tse neng li tla khothaletsa, ho kopanya, le ho tiisa meaho ea khoebo ea lefats'e ho netefatsa matla a lithahasello tsa US. .
Le hoja khoebo e lokolohileng e ne e le puo ea WTO, phihlello ea monopoly e ne e hlile e le sepheo sa litumellano tse tharo tsa bohlokoahali tsa WTO.
Tumellano ya Temothuo (AOA) e thehile ho qhallwa ha masalla a US le Yuropa dinaheng tse ntseng di tswela pele ka ho qobella dinaha tsa moraorao ho kgaotsa ho reka kantle ho naha le ho theola ditefiso tsa tsona. The Trade Related Intellectual Property Agreement (TRIPs) e ne e batla ho theha puso ea mekhatlo ea US ea theknoloji e phahameng ka ho thibela boenjineri ba morao-rao le mekhoa e meng e sebelisoang ke linaha tse tsoelang pele ho fumana phihlello ea tsebo ho bohle. The Trade Related Investment Measures Agreement (TRIMs) e ne e batla ho thibela linaha ho etsisa Japane, Korea Boroa le Malaysia le ho sebelisa leano la khoebo, joalo ka ho fokotsa lihlahisoa tse tsoang kantle ho naha molemong oa lisebelisoa tsa lehae, ho theha liindasteri tse ileng tsa fetoha bahlolisani ba bohlokoa mebaraka ea lehae le ea lefatše lohle.
Joale, ka 2003, ka heft e fanoeng ke India, Brazil, le Chaena (e leng setho sa WTO ho tloha ka 2001), linaha tse tsoelang pele ho WTO li ile tsa khona ho thibela boiteko ba US le EU ba ho felisa tšireletso ea 'muso ea lihoai tse nyenyane. Ba ile ba nyopisa liteko tsa ho tiisa Tumellano ea TRIPs e neng e se e ntse e le lithibelo haholo, 'me ba thibela boiteko bo kopanetsoeng ba US-EU ba ho tlisa matsete, theko ea 'muso, le leano la tlhōlisano tlas'a sepheo sa WTO.
Kamora sena, US e ile ea lahla tsela ea linaha tse ngata. Kamora hore Letona la Bohlano la WTO le putlame Cancun ka 2003, Moemeli ea Khethehileng oa Khoebo ea tsamaiso ea Republican Bush Robert Zoellick o ile a lemosa: “Ha litho tsa WTO li nahana ka bokamoso, US e ke ke ea ema: re tla leba khoebong e lokolohileng le linaha tseo ba ka li etsang. .”
Lilemong tse 'maloa tse latelang, US le EU li ile tsa khetha ho etsa boiteko ba ho theha litumellano tsa khoebo tsa linaha tse peli kapa litumellano tse fokolang tsa linaha tse ngata, joalo ka Trans-Pacific Partnership (TPP) eo e neng e le boemo ba ho khutlela morao bo neng bo ratoa ke tsamaiso ea Obama. Kahoo Trump ha a ka a qala ho khutlela ho unilateralism - o ile a tlisa sehlohlolong sa eona, ka ntoa ea hae ea khoebo le China, ho khutlela ho unilateralism e neng e qalile ka tsamaiso ea George W. Bush ka 2003.
Ka 'nete, ho thibela ha Trump baahloli lekhotleng la boipiletso la WTO ke feela katoloso ea leano la ho thibela ho khethoa kapa ho khethoa hape ha baahloli ho neng ho etsoa pejana ke tsamaiso ea Obama eo ho thoeng ke ea linaha tse ngata. Ketso e tummeng hampe ka ho fetesisa ea khoebo ea US tlasa Obama e bile ho lelekoa ha eona ka 2016 ha Setho sa Boipiletso Seung Wha Chang oa Korea Boroa ka mabaka a hore e ne e sa lumellane le likahlolo tsa moahloli ea ikhethang oa Korea Boroa likhohlanong tse 'ne tsa khoebo tse amang US.
Sephetho, tsamaiso ea hajoale ea khoebo ea lefats'e, ke ho hoholo ho nang le WTO e fokolisitsoeng, litumellano tsa khoebo tse hlōlehileng joalo ka TPP, lipuisano tse tsitsitseng kapa tse tsamaeang butle joalo ka Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP), ho nts'etsapele litokisetso tsa khoebo ea naha joalo ka Mercosur, linaha tse peli. litumellano tse kang tumellano ea khoebo e sa lefelloeng ea Korea Boroa-US, le merero e sa thehoang ea linaha tse peli le e le 'ngoe.
Ha e le hantle, sena e ka 'na ea e-ba liphello tse sa rateheng. Bakeng sa linaha tse ngata tse ntseng li tsoela pele, mehla ea puso e fokolang ea GATT ho tloha ka 1948 ho ea ho 1995 e ne e le nako e matla e ileng ea ba siela sebaka se sengata sa ntshetsopele ka lebaka la khaello ea khatello ea hore ba bule mafapha a bona a temo le a tlhahiso, mekhoa e fokolang ea likhohlano tsa khoebo. le ho ba sieo ha mebuso ea linaha tse khahlanong le tsoelopele e kang TRIPs.
Ho e-na le moferefere oo litsebi tsa likhopolo-taba tsa neoliberal li re lemosang khahlanong le tsona, maemo a hona joale a ka 'na a tsamaea a lebile ka lehlakoreng la tsamaiso e nyalisitsoeng e kang GATT e neng e tla fana ka sebaka se seholoanyane bakeng sa boiteko ba tsoelo-pele ea 'nete e tšoarellang ke Boroa ba lefatše lohle.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate