Ha likhetho li ntse li atamela, re apareloa ke lipale tse mabapi le likepe tse lebelo, ho se sebetse hantle, le hore na ke mang moetapele ea mabifi ka ho fetisisa. Ho haella ho tsoa puong ke tlhahlobo e matla ea hore na ke hobane'ng ha George W. Bush a ile a hlōleha ho ela hloko litemoso pele ho September 11, hore na ke hobane'ng ha a ile a lula a shoele litho metsotso ea 7 ka mor'a hore a tsebisoe ka litlhaselo, kamoo a ileng a fetola Iraq ka cauldron e bolaeang, 'me a itlama - ka nako eo. e koahetsoeng - litlōlo tsa molao tsa ntoa Afghanistan, Guantanamo le Iraq.
Sehlooho se seholo sa Kopano ea Rephabliki e ne e le 'nete ea Bush e le mopresidente ea thata ea tla re pholosa tlhaselong e' ngoe ea likhukhuni. Ho e-na le ho hlahloba hore na ke hobane'ng ha re ile ra loana le naha e neng e sa re tšose, kemiso e ne e tletse lipolelo tse mabapi le ho loantša likhukhuni Iraq e le hore re se ke ra loana le bona mona.
Se neng se le sieo haholo lipuong tsa lerato la naha e ne e le lentsoe ‘t’. Leha e le ka bokhutšoane feela, ha ho tumello ea hore batšoaruoa ba Amerika ba tšoeroe hampe. Tlhokofatso e holim'a mollo oa mokokotlo. Nako le nako, tlaleho e 'ngoe ea molao e hlaha, e nang le litšenolo tse tšoenyang, empa ha ho mohla e amang Bush, Cheney kapa Rumsfeld ka ho toba.
Esita le ho lokolloa ha buka e ncha ea Seymour Hersh, Chain of Command: The Road ho tloha 9/11 ho ea Abu Ghraib, e hapile tlhokomelo e fokolang tefellong ea letsatsi le letsatsi ea li-staples tsa thelevishene, moo Maamerika a mangata a fumanang litaba tsa bona. Empa Rumsfeld o ile a hlokomela. Matsatsi a mane pele buka eo e lokolloa, ntle le ho e bala, Lefapha la Tšireletso le ile la fana ka tlhaselo e sa tloaelehang empa e le ea pele ho buka eo.
Rumsfeld o ile a fana ka bopaki ka pel'a Komiti ea Senate ea Litšebeletso tsa Lihlomo hore lefapha la hae le ile la hlokomelisoa ka tlhekefetso ea batšoaruoa Abu Ghraib ka January 2004. Rumsfeld o ile a bolella Bush ka February ka 'taba' e amanang le tšoaro e mpe ea batšoaruoa Iraq, ho ea ka mothusi oa Senior White House.
Lipolelo tsena ha li na boikemelo. Metso ea Abu Ghraib, ho ngola Hersh, e thehiloe ho thehoeng ha "lenaneo le sa amoheleheng" la ho fihlella ka ho khetheha (SAP) le thehiloeng ke taelo ea sephiri e phahameng Bush e saennoeng ho elella bofelong ba 2001 kapa mathoasong a 2002. Taelo ea mopresidente e ile ea lumella Lefapha la Tšireletso hore le behe ho theha sehlopha sa sekhukhu sa Masole a Khethehileng ho nyelisa molao oa machaba le ho hloibila, kapa ho bolaea, mang kapa mang ea nkoang e le 'mosebetsi oa boleng bo holimo' oa Al Qaeda, kae kapa kae lefatšeng.
Rumsfeld o ile a atolosa SAP ho kena Iraq ka Phato 2003. E ne e le Rumsfeld ea ileng a lumella tšebeliso ea khatello ea 'mele le ho tlotloloha ka thobalano ho ntša boitsebiso ho batšoaruoa. Rumsfeld le Bush ba ile ba theha tsamaiso ena nako e telele pele ho January 2004. Tšoaro e mpe ea batšoaruoa ba Abu Ghraib e ne e le karolo ea ts'ebetso e tsoelang pele.
Hersch o qotsa mohlahlobi oa CIA ea ileng a romeloa teronkong ea sesole sa US Guantanamo qetellong ea lehlabula la 2002, ho fumana hore na ke hobane'ng ha ho ne ho bokeletsoe bohlale bo fokolang hakana. Ka mor’a ho buisana le batšoaruoa ba 30, ‘o ile a khutla a kholisehile hore re etsa litlōlo tsa molao tsa ntoa Guantanamo.’
Ka hoetla 2002, tlaleho ea mohlahlobi e ile ea qetella e fihlile ho Gen. John A. Gordon, motlatsi oa moeletsi oa tšireletso ea naha bakeng sa ho loantša bokhukhuni, ea ileng a tlaleha ka ho toba ho moeletsi oa tšireletso ea naha Condoleezza Rice. Gordon o ne a tšoenyehile haholo ke tlaleho eo le liphello tsa eona bakeng sa phekolo ea masole a Amerika a hapuoeng. O ile a boela a nahana hore 'haeba liketso tsa Guantanamo li ka phatlalatsoa, e ka ba kotsi ho mopresidente.'
Gordon o ile a fetisetsa tlaleho ho Rice, ea bitsitseng kopano ea boemo bo holimo kamoreng ea maemo a White House. Rumsfeld, ea neng a ntse a khothalletsa masole a hae ho tšoara batšoaruoa ka thata, o ne a le teng sebokeng seo. Leha ho le joalo Rice o ile a botsa Rumsfeld ‘litaba tseo e ne e le life, ’me o ile a re ha a e-s’o li talime.’ Rice o ile a mo khothalletsa hore a e hlahlobe: ‘A re ke re lokise pale eo hantle,’ o ile a bolela.
Moeletsi oa sesole ea nang le maqhama a haufi le Ts'ebetso e Khethehileng o bolelletse Hersh hore litlolo tsa molao tsa ntoa li entsoe Iraq mme ha ho na khato e nkuoeng. O ile a re: ‘Batho ba ile ba shapuoa ho fihlela ba e-shoa. ‘U e bitsa’ng ha batho ba hlokofatsoa ’me ba il’o shoa ’me masole a e tseba, empa a sa phekole maqeba a bona?’ Moeletsi o ile a botsa ka mantsoe a hlabang. ‘Polao,’ o ne a araba potso ya gagwe ka boene.
Re ka be re e bone e tla. Puong ea Bush ea Pherekhong 2003 ea Boemo ba Kopano, o itse: ‘Ka kakaretso, ho tšoeroe batho ba fetang 3,000 XNUMX bao ho belaelloang hore ke likhukhuni linaheng tse ngata, ’me ba bang ba bangata ba ile ba hlaheloa ke qetello e fapaneng.’ O ile a phaella ka ho re, ‘Ha re e behe ka tsela ena. Ha e sa le bothata bakeng sa United States le metsoalle ea rōna le balekane ba rōna.’
Bush o ne a lumela hore o laetse ho bolaoa ha kakaretso, a tlola molao oa machaba le oa United States.
Tsamaiso ea Bush e boetse e lumetse hore e kene tšebetsong e seng molaong ea phetisetso, moo batho ba isoang linaheng tse ling ho ea hlokofatsoa. Sehlopha sa C.I.A. e ile ea lumela ka bopaki ka pel'a Congress hore pele ho 2001, e ne e kentse "liphetolelo tse sa tloaelehang" tse ka bang mashome a supileng.
Ka December 2001, basebetsi ba Amerika ba ile ba koetela Baegepeta ba babeli 'me ba ba palamisa ka sefofane ho ea Cairo, moo ba ileng ba hlokofatsoa khafetsa ke li-electrode tse khomaretsoeng likarolong tsa bona tsa botho.
Lipeto, bosodoma le lintho tse tsoang linaheng tse ling, tšebeliso ea lintja tse sa koaeloang molomo ho loma le ho ntša batšoaruoa likotsi tse mpe, le ho otla batšoaruoa ho fihlela lefung li tlalehiloe Abu Ghraib. Basali ba kopa malapa a bona ho kenya chefo lichankaneng hore ba tle ba ipolaee ka lebaka la tlotlollo eo ba ileng ba e fumana.
Liqoso tsa tlhokofatso e tloaelehileng li hlahile Mosul le Basra hape. "Ba bang ba chesitsoe ke mollo, ba bang [ba] tlamiloe matsoho a robehileng," ho boletse Yasir Rubaii Saeed al-Qutaji. Haitham Saeed al-Mallah o tlaleha hore o ile a bona ‘mohlankana ea lilemo li 14 a tsoa mali ka har’a marao a hae a bile a robetse fatše.’ Al-Mallah o ile a utloa masole a re ‘lebaka la ho tsoa mali hona e ne e le ho kenya ntho ea tšepe ka har’a marako a hae. '
Sesole se qositse Sergeant e le 'ngoe ka litlhaselo le litlolo tse ling tsa molao,' me se khothaletsa hore masole a Amerika a mabeli a tobane le liqoso tsa botlokotsebe, ho kenyeletsoa le polao ea bohlasoa ka lebaka la tšoaro e mpe ea batšoaruoa naheng ea Afghanistan.
Bekeng e fetileng, Maamerika a mararo, a tsamaisang chankana ea poraefete, empa ho tlalehoa a sebetsa le CIA, a ile a qosoa ka ho koetela le ho hlokofatsa 'me a ahloleloa lilemo tse 8-10 teronkong ke lekhotla la Afghanistan. Mapolesa a Afghanistan a ile a sibolla banna ba bararo ba leketlileng marulelong, ’me ba bang ba bahlano ba ile ba fumanoa ba otliloe ba bile ba tlanngoe ka kamoreng e nyenyane e lefifi.
Tumellano e Khahlanong le Tlhokofatso le Tšoaro kapa Kotlo e Sehlōhō, e Sehlōhō kapa e nyenyefatsang, selekane se tiisitsoeng ke U.S. ’me ka hona e le karolo ea molao oa rona o tlamang oa lehae, e hlalosa tlhokofatso ka tsela e latelang: ho utloisa bohloko bo boholo kapa mahlomola ka morero oa ho fumana boipolelo, kgethollo, kgatello kapa tshoso.
Tlhokofatso, tšoaro e se nang botho, le polao ea ka boomo ke tlōlo e tebileng ea Litumellano tsa Geneva, e leng litumellano tse tiisitsoeng ke United States. Litlōlo tse tebileng tsa Geneva li nkoa e le litlōlo tsa molao tsa ntoa tlas'a federal War Crimes Act ea 1996. Baahi ba Amerika ba etsang litlōlo tsa molao tsa ntoa linaheng tse ling ba ka fumana bophelo chankaneng, kapa esita le kahlolo ea lefu haeba lehlatsipa le ka shoa. Tlas’a thuto ea boikarabelo ba ho laela, molaoli a ka nkoa a le molato haeba a ne a tseba kapa a ne a lokela ho tseba hore ba tlaase ho eena ba etsa litlōlo tsa molao tsa ntoa ’me a hlōleha ho li thibela kapa ho li thibela.
Ha John Walker Lindh a ne a tšoaroa Afghanistan ka December 2001, batho ba neng ba mo hloma lipotso ba Amerika ba ile ba mo hlobolisa le ho mo koala molomo, ba mo tlama letlapeng, eaba ba mo bontša mochine oa khatiso. O ne a sosobane ke bohloko ba kulo e setseng 'meleng oa hae.
Le hoja qalong a ne a qosoa ka litlōlo tsa molao tsa bokhukhuni tse isang bophelo bohle chankaneng, John Ashcroft o ile a lumella Lindh ho qosa litlōlo tsa molao tse nyenyane tse ileng tsa mo tšoara lilemo tse 20. Boemo: Lindh o bolela hore ‘ha aa tšoaroa hampe ka boomo’ ha a ntse a le litlamong. Ho pata ho ne ho ntse ho tsoela pele.
Libuelli tsa molao tse tsoang Lefapheng la Tšireletso le Toka li ile tsa ngola memo e telele 'me ea etsa tlhaloso ea tlhokofatso e fokolang ho feta e teng Kopanong ea Tlhokofatso. Ba ile ba eletsa Bush hore na batho ba hae ba ka kenya letsoho joang tlhokofatsong le ho qoba ho qosoa tlas'a molao oa federal Torture Statute.
Ka ho itšetleha ka keletso ho memos ena, Bush o ile a fana ka taelo e e-s'o ka e e-ba teng ea hore, e le molaoli-ka sehloohong, o na le matla a ho emisa Likopano tsa Geneva. Ho sa tsotellehe tlhokahalo ea Geneva ea hore lekhotla le nang le bokhoni le etse qeto ea hore na ho na le motho ea tšoanelehang bakeng sa boemo ba POW, Bush o ile a nka qeto ea hore batšoaruoa ba Al Qaeda le ba Taliban Afghanistan ba ne ba sa sirelelitsoe ke Kopano ea Geneva ka POWs.
Qeto ena e ne e thehiloe monahanong oa Moeletsi oa White House Alberto Gonzalez, hore 'ntoa khahlanong le bokhukhuni ke mofuta o mocha oa ntoa, paradigm e ncha [e fanang ka mefokolo e tiileng ea Geneva mabapi le ho botsa batšoaruoa ba sera le ho fana ka tse ling tsa litokisetso tsa eona. .' E makatsang!
Karolo e ntseng e le lekunutu ea Tlaleho ea Fay e sa tsoa lokolloa e re 'mekhoa le litloaelo tse ntlafalitsoeng le tse lumelletsoeng ho sebelisoa ho batšoaruoa ba Al Qaeda le ba Taliban ba neng ba sa fuoa tšireletso ea Likopano tsa Geneva, tse sebelisoang ho batšoaruoa ba ileng ba oela tlas'a Geneva. Litšireletso tsa likopano.'
Tlaleho ea Schlesinger e hlahileng libeke tse 'maloa tse fetileng e ile ea qosa boetapele bo phahameng ba baahi le sesole ba Pentagon ka ho hloleha ho beha taolo e lekaneng le ho lumella maemo a bakileng tlhekefetso. Liphetoho tsa Rumsfeld tsa leano la ho hlongoa lipotso, ho latela tlaleho, li ile tsa baka pherekano mabapi le hore na ke mekhoa efe e ka sebelisoang ho batšoaruoa ba Iraq.
Rumsfeld o lumetse ho laela hore motšoaruoa oa Iraq a pateloe ho Komiti ea Machaba ea Sefapano se Sefubelu. Bafuputsi ba Pentagon ba lumela hore CIA e ts'oaretse batšoaruoa ba 100 ba 'sepoko' Iraq. Ho pata batšoaruoa ba Sefapano se Sefubelu ho tlōla Geneva.
Tlaleho ea Schlesinger e netefalitse lefu la batšoaruoa ba 5 ka lebaka la lipotso, 'me mafu a mang a 23 a ntse a hlahlojoa.
Ka May, ha sekhobo sa Abu Ghraib se le maqepheng a ka pele, ho ne ho e-na le litlhoko tsa hore Rumsfeld a itokolle mosebetsing. Empa Cheney o bolelletse Rumsfeld hore ha ho na ho itokolla mosebetsing. E ne e le lipolotiki ka ho hlaka. Re tlil'o tsilatsila le ho e thatafatsa, Cheney o boletse, e le hore re se ke ra senya menyetla ea Bush ea likhetho ka Pulungoana.
Maj. Gen. Geoffrey Miller, molaoli oa Moamerika ea ikarabellang bakeng sa litlamong le lipotso chankaneng ea Abu Ghraib, o ile a romelloa ho tloha Guantanamo ho ea Iraq ka hoetla ho qetela ho ea fetisetsa mekhoa ea hae e thata ea ho hlongoa lipotso. Miller o sa tsoa etsa leeto la bosiu bo le bong Abu Ghraib bakeng sa baqolotsi ba litaba.
Ka boikhohomoso o ile a bontša ‘Tokoloho ea Kampo’ le ‘Topollo ea Kampo,’ tse nchafalitsoeng ho arabela sekhobo sa tlhokofatso.
Tlas'a tsamaiso e ncha e teng Abu Ghraib, moralo oa lipotso o romelloa ho 'muelli oa molao bakeng sa tumello pele lipotso leha e le life li qala. Nako e hlokahalang ea ho sebetsana le batšoaruoa e fokotsoe ho tloha ho matsatsi a 120 ho isa ho a 50. Ho tloha ka Phupu, 60% ea litlhahlobo li lebisitse ho litokollo.
Batšoaruoa ba makholo a mararo ba Iraq ba lokollotsoe ka Laboraro. E mong le e mong o ile a tsamaea le $25 le pampitšana e benyang e maqephe a 12 e buang ka 'muso oa nakoana oa Iraq.
Empa bopaki ba litlolo tsa molao tsa ntoa ke tsamaiso ea Bush - haholo-holo Rumsfeld, Cheney le Bush - bo ntse bo tsoela pele ho hlaha. ’Me ho sa tsotellehe hore Bush o ile a lahla Lekhotla la Machaba la Botlokotsebe, batho ba bangata lefatšeng ka bophara ba hoeletsa hore Bush le batlatsi ba hae ba ikarabelle. Ho ea ka mantsoe a moprofesa oa molao oa Yale Bruce Ackerman: ‘Ke ntho e le ’ngoe ho sireletsa mabotho a hlometseng toka ea lipolotiki; e 'ngoe, ho e etsa sebaka seo ho belaelloang hore ke linokoane tsa ntoa.'
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate