Ho putlama ha Letona la Cancun WTO ho bakiloe haholo ke ho hloka toka ho totobetseng ha melao ea Tumellano ea Temo-thuo e bolaeang lihoai, e bolaeang mefuta-futa ea lihloliloeng, e bolaeang kabo e nepahetseng le e nepahetseng le ho bolaea tšireletso ea lijo le polokeho ea lijo. Tumellano ena, e hlophisitsoeng ke khoebo ea lefats'e ea temo e reretsoe ho hlasela mebaraka ea lehae ka ho felisa mekhoa ea boipheliso ea mahaeng le tšireletso ea lijo, le ho tlosa mekhoa eohle ea tšireletso ho thibela ho lahleloa ha lihlahisoa tsa temo tse theko e tlaase mebarakeng ea Lefatše la Boraro e tšehelitsoeng ke lithuso tsa $400 bilione.
Melao e mecha e hlokahala ka potlako. Empa ho ngoloa bocha ha melao ea khoebo bakeng sa temo ho ntse ho tsamaisoa ke matla le lithahasello tse ts'oanang tse tlisitseng temo ho Uruguay Round of GATT, ka litlamorao tsa eona tsa polao ho balemi le mafutsana.
La 15 Tšitoe ke letsatsi la ho qetela la ho qala lipuisano hape Geneva le pele ho moo linaha tsa G-21 tse ileng tsa hanyetsa litlhahiso tsa US-EU mabapi le Temo ka litlhahiso tsa tsona Cancun li tla kopana Brasilia ho ntlafatsa boemo ba tsona ba lipuisano bakeng sa ho latela. Cancun. Ho sa le joalo, sehlopha sa linaha tse 33 se hanana le hore WTO e iphapanyetsa litlhoko tsa bona tsa ho sireletsa tšireletso ea lijo le mekhoa ea boipheliso ea mahaeng ka Lihlahisoa tse Khethehileng le Mokhoa o Ikhethileng oa Tšireletso.
Tlhokahalo ea mongolo oa batho o buang ka khoebo ea temo
Le hoja lijo e le tlhokahalo ea motheo ka ho fetisisa ea batho, ’me temo e le mokhoa oa boipheliso bakeng sa likarolo tse tharo ho tse tharo tsa moloko oa batho, bokamoso ba lijo le temo bo ntse bo theoa ke litumellano tse ngotsoeng tseo e seng tsa demokrasi tse behetsoeng batho le mebuso ea lefatše.
Uruguay Round e ne e ipapisitse le Sengoloa sa Dunkel se ngotsoeng Arthur Dunkel, Doha Round e ile ea fokotsoa hore e be mongolo oa Harbinson o ngotsoeng ke Stuart Harbinson, poso Lipuisano tsa Cancun li ntse li otlolohile ¬¬¬¬¬¬¬ jacketed¬ ke mongolo oa Derbez o hlahisang US -EU e na le leeme mme e qoba lintlha tsa bohlokoa tse hlahisitsoeng ke Boroa tse lebisitseng ho putlama ha lipuisano Cancun, ho kenyelletsa
Food sovereignty Agribusiness monopolies Lithuso tsa kantle ho naha le ho lahla Lihlahisoa tse khethehileng, mokhoa o khethehileng oa tšireletso le lithibelo tsa bongata (QRs) ho sireletsa bahlahisi ba malapeng hore ba se ke ba qhaloa ka leeme.
Ke nako ea ho qala mongolo oa batho o bonts'ang lithahasello tsa batho ba futsanehileng ba lihoai le linaha tse futsanehileng.
Ke nako ea ho fetela ka nģ'ane ho litemana tse laetsoeng ke linaha tse ruileng le likoporasi tse matla. Ke nako ea ho ngola bocha melao ea khoebo ea temo ho latela melao-motheo ea boipuso ba lijo, botsitso, lihoai le toka, le ts'ireletso ea tikoloho le bophelo bo botle ba sechaba.
Mokhoa oa ho fetola melao ea WTO ho sa tsotellehe boemo leha e le bofe ke karolo e tlamang ea ho hlahloba Tumellano ea Temo - Art 20 eo linaha tsa Lefatše la Boraro li neng li batlile hore li sebetsanoe le Doha e le karolo ea kemiso ea ts'ebetsong. Sena se kenyelelitse ho hlahloba phello ea tokoloho ea khoebo holim'a tšireletso ea lijo le mekhoa ea boipheliso ea lihoai le ho fetola melao ea Tumellano ea Temo ka nepo. Tlhokahalo ea Doha ea ho hlahloba phello ea khoebo e lokolohileng e ile ea hlokomolohuoa 'me "Doha Round" ea fetoha ntho e fapaneng - ho sutumelletsa tokoloho ea khoebo ho ea pele le ka potlako linaheng tse futsanehileng.
Khokahano ena ea lefatše e lehlakoreng le le leng, moo linaha tse ruileng li qobellang linaha tse futsanehileng hore li tlose lithibelo tsa kantle ho naha le litheko tse tlase butle-butle, ha li ntse li eketsa lithuso tsa tsona, 'me ka hona li eketsa maemo a ho lahla, a felisang bophelo le mekhoa ea boipheliso ea bahoai, e bile lebaka le ka sehloohong la ho putlama. ea Letona la WTO Cancun.
Seo ho putlama ha Cancun ho se senotseng ke tlhoko le tokelo ea linaha tse futsanehileng ho sireletsa lihoai tsa tsona le polokeho ea lijo. Leha ho le joalo sena ke sona hantle se hlokomolohuoang ho latela Cancun. Sengoliloeng sa Derbez se hlokomolohile ka ho felletseng boipiletso ba hore linaha tse ntseng li tsoela pele li be bonolo ho khetha Lihlahisoa tse Khethehileng tse ka lokolohang phokotsong ea litefiso le mekhoeng e khethehileng ea ho itšireletsa ho itšireletsa khahlanong le ho lahloa.
Ke ka lebaka lena selekane sa linaha tse 33 mabapi le temo se boleletseng Molula-setulo oa Lekhotla le Akaretsang la WTO, Carlos Perez del Castillo, hore ba tšoenyehile haholo hore maikutlo a Special Products (SP) le Special Safeguard Mechanism (SSM) ha a e-so fuoe tlhokomelo e nepahetseng. nakong ea lipuisano tseo a li tšoereng ka temo ka morao ho Letona la Cancun.
Indian Movement e ntse e batla hore ho kenngoe li-QR ka lebaka la 'maraka o sa lokang oa temo oa lefats'e o jellang batho ba India chelete e fetang $ 26 bilione mabapi le meputso e fokotsehileng mme ka hona bofuma bo eketseha. Bajaki ba fetang 25,000 ba ipolaile tlas'a khatello e se nang toka le e sehlōhō ea litheko le limmaraka tse sa lokang. Ho ipolaea ha sehoai sa Korea Lee Cancun ho totobatsa taba ea hore "WTO e bolaea lihoai" e ne e se ea tšoantšetso feela. E ile ea bonahatsa ’nete e bohloko.
Ho ngola bocha melao ea WTO mabapi le Temo e fetohile taba ea bohlokoa ho bonts'a litokelo tsa botho tsa bahoai ho phela.
Ka letsatsi le inehetseng bakeng sa litokelo tsa botho ha re hlokomoloheng litokelo tsa botho tsa sechaba se sokeloang - lihoai tse nyenyane le tse fokolang lefatšeng.
Hoa hlokahala ho ngola melao hape ho fetisa polarity ea bohata lipakeng tsa boemo ba bobusi ba lijo - "WTO kantle ho Temo" le boemo ba hore melao ea linaha tse ngata e ea hlokahala ho thibela ba fokolang ho ba matla, le balemi ba Lefatše la Boraro ho tsoa tšokelong. ea ho lahla. Lenane le reriloeng bakeng sa li-archives tsa ntlafatso ka bobeli - ho boloka boipuso ba lijo ka ho hlakola litloaelo tsa WTO mabapi le ts'ehetso ea lehae bakeng sa tlhahiso le ts'ebeliso ea malapeng, ha ho ntse ho matlafatsa bokhoni ba linaha ho itšireletsa ho lahla.
2. Hobaneng melao ea khoebo ea temo e hloka ho ngoloa bocha
Lijo hase feela thepa e rekisoang joaloka likoloi le lik'homphieutha moo e hlahisoang kamoo e hlahisoang kateng e etsa hore e fapane. Lijo ke tlhoko ea bohlokoa, tokelo ea mantlha, mohlala oa setso le tlhaho. Temo ke mosebetsi o amanang le mesebetsi e mengata - e kenyelletsang paballo ea mobu, metsi le mefuta-futa ea lihloliloeng, ho fana ka mokhoa oa boipheliso ho baahi ba mahaeng, motheo oa meetlo le meetlo e fapaneng, le mohloli oa tlhokahalo ea bohlokoa le ea bohlokoa. Melao ea khoebo ea temo e ke ke ea itšetleha ka mokhoa oa ho lokoloha ha khoebo haeba mekhoa ea boipheliso ea mahaeng, tikoloho, bophelo bo botle ba sechaba le phapano ea setso li lokela ho sireletsoa.
WTO e tlameha ho laola ho netefatsa toka khoebong ea machaba. Leha ho le jwalo, Tumellano ya Temothuo ya WTO e itshetlehile ka ho hloka toka. E fetela ka nģ'ane ho matla a khoebo a WTO 'me e kena-kenana le pholisi ea lehae ka likaroloana tsa tšehetso ea malapeng. Sena ha se sokele le ho nyenyefatsa maphelo a lihoai feela, empa se nyenyefatsa kabo ea matla boemong ba lehae, provense le naha. Ka melao e mabapi le ts'ehetso ea lehae temong, WTO e thibela lipheo tse tsitsitseng tsa temo le polokeho ea lijo, 'me e khahlanong le melao-motheo ea naha eo temo e leng taba ea naha. Matla a ho etsa liqeto a mebuso ea libaka le ea libaka a ntse a nkoa ka likhoka, ka hona a liha demokrasi.
Karolo e nepahetseng le mosebetsi oa WTO ke ho thibela mekhoa e sa lokang ea khoebo joalo ka ho lahlela le ho laola mebaraka. Leha ho le joalo, melao ea hajoale ea WTO e nolofalitse keketseho ea lithuso tse tsoang kantle ho naha tse lebisang ho litefello tse matlafalitsoeng tsa ho lahloa.
Tlaleho e sa tsoa lokolloa e tsoang Setsing sa Machaba sa Temo le Leano la Khoebo e bontšitse hore lihlahisoa tse ’nè tse khōlō tsa US, boemo ba ho lahloa bo eketsehile ho tloha ka 1995 ha WTO e qala ho sebetsa, le hoja sepheo se phatlalalitsoeng sa WTO e le ho “fokotsa ho khopama khoebong. ”. Le hoja litšenyehelo tse feletseng tsa koro ea US ka 2001 e ne e le $ 6.24 / bushel, theko ea eona ea kantle ho naha ke $ 3.5 / bushel. Tabeng ea linaoa tsa soya, theko e ne e le $ 6.98 / bushel, theko ea thepa ea kantle e ne e le $ 4.93 / bushel. Bakeng sa poone, litšenyehelo tse felletseng e ne e le $3.47/bushel, theko ea kantle ho naha e ne e le $2.28/bushel mme theko ea kantle e ne e le $0.3968/bushel, ho lahla 57%. Litsenyehelo tsa tlhahiso ea raese e ne e le $ 18.66 / bushel 'me e ne e rekisoa machaba ka bushel $ 14.55 / bushel.
Ho tloha ka 1995 ho isa 2001 ho lahlela ho ile ha tlola ho tloha ho 23% ho ea ho 44% tabeng ea koro, 9% ho ea ho 29% tabeng ea linaoa tsa soya, 11% ho ea ho 33% tabeng ea poone, ho tloha ho 17% ho ea ho 57% tabeng ena. ea k'hothone.
Leha Tumellano ea WTO mabapi le Temo e boletse hore e fihletse phokotso ea lithuso tsa linaha tse ruileng, Bili ea polasi ea $248.6 bilione ea 2002 e ekelitse lithuso tsa mapolasi ka $83 bilione. Keketseho ena e tsotehang e sokela mekhoa ea boipheliso ea lihoai tsa Lefatše la Boraro. Ho ea ka Banka ea Lefatše, litheko tse tlase tsa k'hothone tsa US tse bakoang ke lithuso tse phahameng li ja linaha tsa Afrika, $250 milione selemo le selemo.
Pitso ea metsamao ea boipuso ba lijo joalo ka moralo le maemo a tlhahiso le khoebo ea temo e batla hore melaoana ea ts'ehetso ea lehae bakeng sa tlhahiso ea malapeng ho Tumellano ea hajoale ea WTO mabapi le Temo e hlakoloe. Sena se fana ka tšusumetso pitsong ea mokhatlo ea "WTO ho tsoa temong".
Boipiletso ba G-22 ba ho tlosa lithuso tse tsoang kantle ho naha bo batla hore melaoana ea ho lahlela thepa e matlafatsoe 'me maemong ao linaha li tsoelang pele ho fana ka liphallelo tsa thepa e tsoang kantle le ho theola litheko ka tsela ea maiketsetso, litho tse ling li na le tokelo ea ho thibela thepa e tsoang kantle ho naha ho itšireletsa khahlanong le ho lahloa. Sena se bolela hore li-QR li tlameha ho khutlisoa ho sebetsana le ho lahla.
Li-QR hape ke tsona feela mekhoa e ka tšeptjoang ea ho sireletsa "Lihlahisoa tse Khethehileng" hape li na le Mokhoa o Khethehileng oa Tšireletso (SSM) oo palo e kholo ea bahlahisi ba temo e itšetlehileng ka oona le oo sehlopha sa linaha tse futsanehileng se o batlang.
Li-QR ke sesebelisoa se hlokahalang sa ho hloka leeme lefatšeng le busoang ke ho hloka toka ha likhoebo tsa temo le li-oligopolies.
Ka hona, WTO e etsa seo e sa lokelang ho se etsa (ho kena-kenana le pholisi ea lehae le lihlahisoa tsa malapeng) 'me ha e etse seo e lokelang ho se etsa (ho laola le ho thibela ho lahla). Melao ea WTO mabapi le temo e hloka ho fetoloa ho lokisa liphoso ka bobeli - phoso ea tlhaselo e sa lokelang sebakeng se ikemetseng sa lehae ka ho fana ka taeo bakeng sa tlhahiso ea temo ea lehae e sitisang sepheo sa ts'ebetso le polokeho ea lijo, le bofokoli ba ho hloleha ho thibela leeme. mekhoa ea khoebo e thehiloeng holim'a litheko tse sa lokang, tse hlokang toka le tsa bohata tse lebisang ho lahleng.