I
n
Florida, moo batho ba ka bang 600,000 bao e kileng ea e-ba litlokotsebe ba amohuoang litokelo (karolo ea boraro
ea bohle bao e kileng ea e-ba litlokotsebe naheng ka bophara), lihlooho tsa likoranta
boipiletso ba liphetoho bo 'nile ba hlaha khafetsa selemong se fetileng
libakeng tse kholo tse kang tsa
Orlando
Sentinel
le
Miami Herald
. Ho bile le ho hongata haholo
khatello ea sechaba Florida hore esita le baetsi ba molao ba Rephabliki ba
ho ipiletsa ho 'musisi ho khutlisetsa litokelo tsa ho vouta ho bao e neng e le litlokotsebe.
vouta
litokelo li hapiloe lilemong tsa morao tjena Connecticut, Delaware, le
Maryland ka matsapa a molao, a molao le a sechaba.
Connecticut, sehlopha se seholo sa lihlopha se ile sa kopana ho tšehetsa
molao-motheo o khutlisetsang litokelo tsa ho vouta ho batlōli ba molao nakong ea teko, e neng e
qetellong e ile ea feta ka mor'a boiteko bo boholo ba thuto ea sechaba. The
lintlha tsa maano a baitseki ba ho hlophisa literekeng tsena
li sebakeng sa Marang-rang sa Morero oa Kahlolo.
The
American Correctional Association le eona e ekelitse lentsoe la bona la
tšehetso, e kopa linaha hore li khaotse mokhoa oa tsona oa ho qhala
batho ba tsoetsoeng ka parole le batho ba qetileng likahlolo tsa bona tsa chankana.
Ho latela
ho ea ka liphetho tsa phuputso ea 2002, sechaba se bonahala se lumellana
ka boiteko bona, kaha karolo ea 80 lekholong ea ba arabetseng e tšehelitse tsosoloso
ea litokelo tsa ho vouta bakeng sa bao e kileng ea e-ba litlokotsebe ba qetileng likahlolo tsa bona.
Leha ho le joalo, palo e ile ea theoha ha ba arabelang ba botsoa ka
mekhahlelo e itseng ea litlokotsebe tsa khale (joalo ka ba fumanoeng ba le molato oa polao
kapa botlokotsebe ba thobalano). Liphesente tse mashome a tšeletseng a metso e mene le liperesente tse 62 ka ho latellana
tshehetsa tokelo ya ba lekwang le ba parole ho vouta. Bakeng sa hajoale
Leha ho le joalo, litlokotsebe tse koaletsoeng li theohetse ho liperesente tse 33.
Ha a ntse a
linaha tsohle ntle le Maine le Vermont disfranchise ba ntse ba koaletsoe hajoale
batlōli ba molao, melao ea puso ea ho se amoheloe litokelo tsa molao e fapana haholo bakeng sa bao e neng e le batlōli ba molao
le ba tekong kapa parole. Florida ke e 'ngoe ea linaha tse tšeletseng tse nang le
phapano e thata ka ho fetisisa, eo hangata e bitsoang “ho amohuoa litokelo ka ho sa feleng.”
Sena se bolela hore bohle ba ahlotsoeng ka tlolo ea molao ba qetileng
likahlolo tsa bona li haneloa tokelo ea ho voutela ba bang kaofela
bophelo, ntle le haeba ba etsa kopo ka katleho bakeng sa tsosoloso ea litokelo.
Ena ke ts'ebetso e telele le e thata, eo bafosi ba bangata ba e etsang
ha ba tsebe le ka (kaha hangata ha ba elelloe
ba lahlehetsoe ke tokelo ea ho khetha pele).
e mong
Linaha tse robeli li arola karolo e 'ngoe ea baahi ba tsona ba mehleng ea khale
bakeng sa mekgahlelo e itseng ya ditlolo tsa molao kapa ka nako e itseng. Leha ho le joalo,
bao e neng e le litlokotsebe ba ntse ba tlameha ho etsa kopo ea ho khutlisa litokelo tsa bona. The
Morero oa kahlolo o sa tsoa tsoa ka tlaleho ("E thibetsoe bakeng sa
Life”) ho hlahloba mekhoa ea tsosoloso ea tsena tsohle tse 14
e re.
The
naha ka bophara e khutlisetsa litokelo tsa ho vouta ka bo eona
ka mor'a ho lokolloa chankaneng, ka mor'a ho phethoa ha parole, kapa ka mor'a
ho phethelwa ha bobedi parole le tekolo. Kotara e le 'ngoe feela ea
ba se nang litokelo ba ntse ba le litlamong hajoale. Tse ling kaofela li teng
tlas'a taolo ea sechaba (parole kapa probation) kapa
ke litlokotsebe tsa khale.
It
hoa thahasellisa ho hlokomela hore le hoja linokoane tse sa koalloang li bile teng
ho fumana tokelo ea ho khetha linaheng tse ngata ho tloha ka bo-1960, ho
peresente ea linokoane tse hanetsoeng tseo hajoale li leng teronkong
e ntse e eketseha hoo e ka bang karolo ea 100 lekholong. Leha e le teng
tšehetso e nyane ea sechaba bakeng sa ho atolosetsa franchise lefapheng lena
ea linokoane tsa United States, linaha tse 18 tsa Europe li entse joalo
ho joalo.
Ka naha
batho ba ka bang limilione tse 4.7 ba nang le molato oa tlōlo ea molao ha ba na litokelo,
kapa karolo ea 2.3 lekholong ea baahi ba lilemo tsa ho khetha. Florida, peresente
e nyolohela ho karolo ea 7 lekholong (e leng karolo e phahameng ka ho fetisisa ea naha efe kapa efe). Ho joalo
palo e kholo e ameha haholo-holo ka lebaka la boemo bo phahameng ba naha
sekhahla sa ho koalloa, se tsebahalang haholo lefatšeng.
The
Sekhahla se phahameng sa United States sa ho koalloa chankaneng haholo-holo e bile liphello tsa
tsela eo "ntoa khahlanong le lithethefatsi" e ileng ea loanoa ka eona lilemong tsa bo-1980 le bo-1990.
Boiketlo ba boahloli bo ile ba fokotsoa ka mekhoa e kang ea federal le
"tataiso" ea kahlolo ea mmuso (lihlopha tsa baahloli ba melao
e tlameha ho latela), tšebeliso e fokolang ea parole, le lipolelo tse fokolang tse tlamang tse boima.
Ho ile ha fella ka hore batho ba eketsehileng ba kene teronkong ka nako e telele.
It
e ne e le “ntoa khahlanong le tlōlo ea molao” e ileng ea rala motheo oa sena
mefuta ea morao-rao ea "ntoa khahlanong le lithethefatsi," eo, ho latela
ho Katherine Beckett bukeng ea hae
Ho Etsa Hore Botlokotsebe bo Lefe
, pele
e ile ea fihla sethaleng sa naha ka bo-1920 ha e ne e sebelisoa e le tlhaselo
kgahlanong le bafalli le diphapang tsa dipolotiki. Botlokotsebe bo ile ba boela ba hlaha e le
taba e kholo lipolotiking tsa naha letšolong la bopresidente la 1964.
Mokhethoa oa Rephabliki Barry Goldwater o sebelisitse "molao le taolo"
puo ea babusisi ba boroa le liofisiri tsa molao tse
ba ne ba leka ho nyelisa mokhatlo oa litokelo tsa botho (call
baipelaetsi ba litokelo tsa botho ke “masenyi” le “batlōli ba molao”),
e le ho hlasela mananeo a Mokhatlo o Moholo oa Johnson le ho
mohopolo wa tokiso ya botlokotsebe.
The
sechaba se ile sa susumetsoa ke tlhaselo e matla ea mecha ea litaba e sa feleng
ho pheta-pheta lipolelo tsa bo-ralipolotiki, 'me ka lebaka leo taolo ea botlokotsebe
Litšenyehelo li ile tsa eketseha ho tloha ho $4.6 bilione ka 1965 ho ea ho $100 bilione
ka 1993. Leha litekanyetso tsa botlokotsebe li ntse li theoha lipakeng tsa 1972 le 1996,
sekhahla sa ho kenngoa teronkong se imenne ka makhetlo a mane. Batho ba fokolang ba bile teng ka ho khetheha
amehang. Batho ba batšo joale ba feta halofo ea batšoaruoa bohle, holimo
ho tloha ho karolo ea boraro ea lilemo tse mashome a mabeli tse fetileng.
Felony
melao ea ho hanoa e ne e sebelisoa ke linaha tse ka boroa e le mokhoa
ea ho qhala batho ba batšo ka mor'a Ntoa ea Lehae. Mississippi ha a ka a etsa joalo
esita le ho kenyeletsa ba ahloletsoeng polao kapa peto lethathamong la bona la
litlolo tsa molao tse hohelang ho amohuoa litokelo, hobane ba ne ba sa lumele
ho ba litlolo tsa molao tse "batšo", athe Alabama e ne e kenyelletsa tse seng tsa molao
tse kang bohlasoa (litlōlo tsa molao tseo ’muso o li boletseng li ama “ho hloka boitšoaro,”
tseo ho neng ho lumeloa hore ke litlolo tsa molao tse "batsho" ho fihlela ka Holimo-limo
Lekhotla le ile la hlakola lipehelo tsa bona tsa ho haneloa ha botlokotsebe ka
1985.
Hona joale,
hoo e ka bang monna a le mong ho ba supileng ba batšo ha ba na litokelo naheng.
Florida, karolo eo e batla e le ngoe ho ba bararo.
In
sengoloa se hlahlobang phello ea ho hloka litokelo tsa batho ba batšo ho ba batšo,
bafuputsi Uggen, Manza, le Behrens ba hlokomela, “Karolo ea morabe
ka ho tsamaisa kamohelo kapa katoloso ya mehato ya disfranchising
e reretsoeng litlokotsebe kapa linokoane tsa mehleng e kena ho e kholoanyane
Paterone ea nalane: batho ba basoeu ba lipolotiki ba sebelisang maikutlo a merabe
le tšabo ea botlokotsebe ho felisa litokelo tsa mantlha tsa boahi ba batho ba bangata
palo ea Maafrika a Amerika.”
Batšehetsi
ea ho amohuoa litokelo tsa botlokotsebe hangata li hlahisitse khopolo ea “ho
bohloeki ba lebokose la likhetho” molemong oa ho sireletsa linokoane ka ntle
ea eona (eseng khang e sa tloaelehang nalaneng ea rona ea litokelo tsa ho vouta
mathata). Ba bang, ho kopanyelletsa le makhotla, ba boletse hore tlolo ea molao e amohuoa litokelo
ha se kotlo empa ke tšoaneleho e molaong ea ho khetha, joalo ka lilemo
kapa bodulo.
bao
ba tšabang ho silafatsoa ke likhetho ba hlalosa “khetho ea botlokotsebe
block” eo mohlomong e ka khethang khahlanong le toka ea botlokotsebe
tsamaiso le litlolo tsa molao tse ngata tsa likhetho kaha linokoane tse fetileng li na le menyetla e mengata
ho ba itlama. Empa, joalo ka ha sengoloa se seng sa tlhahlobo ea molao se hlokometse, tsena tse peli
litsekisano li hanana le "boitlamo ba rona ba demokrasi ho bongata
puso” le boitlamo ba rona ba “ho hloka molato ho fihlela re fumanwa re le molato.”
In
tlaleho ea bona, "Ho lahleheloa ke Vote," Morero oa Kahlolo
e hopotsa babali ka boima ba kotlo ea mantlha ho batšoaruoa,
tahlehelo ea tokoloho. Lithibelo tse ling hape ho batšoaruoa
litokelo li ka lokafatsoa feela e le tse hlokahalang bakeng sa polokeho le
ts'ebetso e hlophisehileng ea chankana, empa mabaka a joalo ha a tšoarelle
bakeng sa ho thibela tokelo ya ho kgetha.
E shebile
e le kotlo e eketsehileng, e ntse e le bothata ka lebaka la "khaello
tsa tekano le ho se be le seabo ha moahloli.”
Tlaleho e tsoela pele ho re: “Ka lebaka la hore batlōli ba molao ba kentsoeng chankaneng
ba hlokofatsoa ke tahlehelo le mathata ohle a lokelang ho ba teng
bophelo ka mor'a mekoallo, thahasello ea naha ea ho kenya letsoho le ho feta
kotlo e ke ke ea e-ba boima bo lekaneng ho lokafatsa ho hloka
ea tokelo e ’ngoe ea motheo.”
ka nģ'ane ho
tšusumetso ho motho ka mong ea nang le molato oa tlōlo ea molao, tlōlo ea molao
melao ea kamoho e ka ama likhetho. Thuto e entsoeng ka 2002
e hatisitsoeng ho
Tlhahlobo ea Sechaba sa Amerika
e fumane seo
ho nchafatsa batho ba mehleng ea Florida ka nako ea likhetho tsa 2000
e ka be e ile ea sutumelletsa naha (mme ka hona ea naha)
voutela Gore.
The
bangoli ba boetse ba fumane hore likhetho tsa 7 tsa senatori li ka be li ile tsa qhaloa
molemong oa Mademokrate haeba linokoane le litlokotsebe tsa khale li ne li na le tumello,
ho tsoa likhethong tse ka bang 400 tsa Senatorial ho tloha 1978 ho isa 2000. Sena se ka
ba bile le tšusumetso ho leka-lekana ea lehlakore ka har'a Senate hobane
ea molemo oa puso, oo Mademokrate ana a supileng a neng a tla o etsa
ba bile le. Boemong ba lehae, litlamorao tsa mofuta ona li kanna tsa ba teng
e tsotehang le ho feta, haholo-holo libakeng tse nang le maikutlo a holimo
ea litlokotsebe tse hlotsoeng.
The
bothata ba ho fumana lebaka la ho hloka tokelo ea molao
melao e ile ea etsa hore Alexander Keyssar a qetelle bukeng ea hae
Tokelo
ho Vouta
leha ho le joalo, hore ho bile le tumelo e tloaelehileng
hangata e sa boleloa, hore bakhethi e lokela ho ba batho ba nang le boitšoaro. O phaella ka ho re:
"Ho phela ka mokhoa o sa phutholohang le tseko e pharaletseng ea hore franchise
e ne e le tokelo e ne e le maikutlo a tsosolositsoeng a hore mmuso o ka hula a
moeli pakeng tsa ba tšoanelehang le ba sa tšoaneleheng, oo e neng e ka o khetholla
ea neng a tšoaneleha ho ba le tokelo ea ho ba moahi.”
etsoe
ba sebeletsang ho lokisa tsamaiso ea toka ea botlokotsebe,
e thusang ba lokolotsoeng teronkong hore ba boele ba kene sechabeng,
le ba ntseng ba le teronkong ho itokisetsa ho etsa joalo, ka nako eo ba haneloa
melao e ntse e le tšitiso. Empa baitseki ba loana ka mokhoa o tsotehang
'me ka tšepo e tla susumetsa ba bang ho atolosa le ho tebisa ntoa
bakeng sa demokrasi naheng ea rona.
Eva Kuras ke
sengoli le setho sa Orlando Greens.