Pesëmbëdhjetë vjet më parë, Shtetet e Bashkuara hynë në luftë kundër Afganistanit. Ishte zbavitja hapëse në Luftën Globale kundër Terrorit. Bombardimet masive të SHBA-së i ndoqën talebanët dhe al-Kaedën në male si dhe në shtetet fqinje – si Pakistani. Në mesin e atyre që u larguan nga vendi i ngjarjes ishte Osama Bin Laden, i cili nuk u vra deri në vitin 2011 - dhjetë vjet më vonë. Synimet e luftës së SHBA-së ishin të thjeshta: parandalimi i Afganistanit nga të qenit një strehë për al-Kaedën dhe sjellja e demokracisë në Afganistan duke dëbuar talebanët. U bënë gjithashtu zhurma për çlirimin e grave dhe edukimin e shtetasve afganë.
Një dekadë e gjysmë më vonë, talebanët janë kthyer në fuqi. Ai komandon pjesë të mëdha të fshatit dhe kërcënon zonat kryesore urbane. Kunduz, në veri, ka shkuar mbrapa dhe mbrapa midis Talebanëve dhe Ushtrisë Kombëtare Afgane. Vetëm këtë javë, forcat talebane morën qendrën e qytetit, vetëm për t'u nxjerrë një ditë më vonë. Në provincën Helmand në jug, shtëpia e SHBA-së, talebanët kërcënojnë kryeqytetin e provincës Lashkar Gah. Ajo tashmë mban gjashtë nga katërmbëdhjetë distriktet e Helmandit - Baghran, Dishu, Musa Qala, Nawa, Now Zad dhe Khanashin). Pjesa tjetër e rrethit është pothuajse tërësisht e dominuar nga talebanët. Në veri të Helmandit, talebanët kërcënojnë kryeqytetin e provincës Uruzgan - Tarin Kot. Pjesa më e madhe e Afganistanit jugor, me fjalë të tjera, është në gjirin e talebanëve.
Jo vetëm që talebanët janë kthyer në pjesë të mëdha të Afganistanit, por edhe elementë shumë më radikalë sesa talebanët që formuan brigadën Khorasan të Shtetit Islamik. Pranë kufirit Pakistan-Afganistan - në Nangarhar - Shteti Islamik vepron pa u ndëshkuar virtualisht. Më 4 tetor 2016, një ushtar amerikan në patrullë në këmbë vdiq kur një bombë e Shtetit Islamik shpërtheu në rrugën e tij. Ai ishte ushtari i tretë amerikan i vrarë në vitin 2016. Shteti Islamik fillimisht bashkëpunoi me seksione të talebanëve, por më pas u shkëput me të. Është vetëm një tjetër nga veshjet e vogla në vendet kufitare të Pakistanit dhe Afganistanit që valëvitin flamurin e zi. Miku dhe kolegu im i ndjeri Saleem Shahzad shkroi se deri në vitin 2008 ideologjia e al-Kaedës ishte shumë thellë e rrënjosur në mendjet e njerëzve malësorë, strategjia e tyre u shënua aq qartë në çdo mal, shkëmb dhe gur në zonat fisnore, saqë militantët Udhëheqësit ndiheshin pak të shqetësuar për t'u përballur me ushtritë më të mira në botë. Nuk ka rëndësi nëse veshja lokale është e lidhur me Al-Kaedën, rrjetin Haqqani apo Shtetin Islamik – të gjitha këto i shërbejnë qëllimit të tyre.
Asnjë nga synimet kryesore të luftës të SHBA-së nuk është arritur: Afganistani mbetet një strehë për militantizmin dhe demokracia duket e pamundur të nxitet në këto kushte. Sigurisht që ka pasur përfitime rreth Kabulit, ku qyteti është rritur dhe shërbime të ndryshme janë në dispozicion të popullsisë së tij. Pikërisht këtu sundon ish-ekzekutivi i Bankës Botërore Ashraf Ghani – leximi i librave të të dhënave për të krijuar politika që nuk shkojnë më larg se kufijtë e jashtëm të kryeqytetit. Ghani e di se siguria është prioriteti i parë. Menjëherë pasi erdhi në pushtet në vitin 2014, Ghani kontaktoi Pakistanin – shërbimet e inteligjencës dhe ushtria e të cilit vazhdojnë të ofrojnë mbështetje për talibanët. Ai donte që Pakistani të jepte një marrëveshje paqeje me talebanët dhe militantët e tjerë. Krijimi këtë vit i Grupit Koordinues Katërpalësh Afgan (QCQ) – i cili përbëhet nga Afganistani, Kina, Pakistani dhe Shtetet e Bashkuara – ishte për të ndihmuar në presionin e militantëve për të ardhur në tryezë. Asgjë nuk ka ardhur ende prej saj. Ghani duket se nuk ka më marrëdhënie të mira me Pakistanin. Forcat e tij luftojnë aq ashpër sa të munden, por ato kryesisht po mbajnë territorin, ose po e fitojnë atë pas fitimeve të arritura nga talebanët. Nuk ka asnjë shenjë të vrullit në emër të tyre.
Shtetet e Bashkuara sigurisht i kanë tërhequr forcat e tyre tokësore, por vazhdojnë të godasin talebanët dhe militantët e tjerë nga qielli. Këto - kryesisht sulme me dron - vrasin liderët, por nuk i dëmtojnë talebanët. Kur talebanët konfirmuan në vitin 2015 se lideri i tyre - Mullah Omar - kishte vdekur dy vjet më parë, ata njoftuan me nxitim se udhëheqësi i tyre i ri ishte Mullah Akhtar Mansour. Më 21 maj 2016, një sulm me dron amerikan në provincën pakistaneze të Balochistanit ekzekutoi Mullah Mansour. Vrasja nuk pati asnjë ndikim te talebanët. Ai u zëvendësua shpejt nga kleriku Mullah Haibatullah Akhundzada. Zëvendësuesit e tij janë djali i Mullah Omarit – Mullah Jaqoob – dhe Siraj-ud-din Haqqani, i cili udhëheq rrjetin Haqqani. Ky është një taleban që nuk do të mposhtet nga ekzekutimi i liderëve të tij. Kjo do të thotë se arma e vetme në arsenalin amerikan – ekzekutimi me dron – nuk do të shpërbëjë talebanët.
Bisedimet e paqes me talebanët nuk janë në plan. Fitoret ushtarake në të gjithë vendin i inkurajojnë ata të presin një territor më të madh nën komandën e tyre përpara se të kenë nevojë të kthehen në tryezë. Presidenti Ashraf Ghani ndërkohë ka bërë një marrëveshje me një nga udhëheqësit më të neveritshëm të muxhahidinëve – Gulbuddin Hekmatyar i cili drejton Hizb-e-Islami. Shumë vite më parë, udhëheqësja komuniste afgane, Anahita Ratebzad më tha se nga të gjithë udhëheqësit muxhahidin, Hekmatyar ishte më i rrezikshmi. Ai kishte bërë emër duke hedhur acid në fytyrat e vajzave të reja në Universitetin e Kabulit. Amerikanët e festuan atë gjatë xhihadit kundër qeverisë komuniste, duke e bërë Hekmatyar një 'luftëtar lirie'. Ishte një spektakël i neveritshëm atëherë dhe tani është një shenjë e dështimit të plotë të projektit amerikan dhe të 'qeverisjes së mirë' të Ghani të bazuar në të dhëna. Hekmatyar është njeriu i Pakistanit në Kabul, një hije e fuqisë së tij ushtarake më parë dhe një mohim i çdo pretendimi liberal të qeverisë aktuale.
Shtetet e Bashkuara kanë kryer mbi shtatëqind sulme ajrore këtë vit – të gjitha në mbështetje të ushtrisë afgane. Ajo ka kryer rreth treqind sulme me dronë në Pakistan kundër udhëheqjes së talibanëve dhe al-Kaedës. Sulmi që vrau Mullah Mansour ishte në Balochistan, jashtë zonës së vrasjes për të cilën ishte rënë dakord midis Shteteve të Bashkuara dhe Pakistanit në vitin 2010. Ky nuk është treguesi i vetëm që lidhja e Shteteve të Bashkuara me Pakistanin është e tensionuar. Shtetet e Bashkuara i kanë thënë hapur Pakistanit që të mos presë avionë luftarakë F-16 ose ndihmën e tij ushtarake pa kushte strikte. Akti i Autorizimit të Mbrojtjes Kombëtare i vitit 2016 i thotë veçanërisht Pakistanit që të vazhdojë të godasë talebanët në Vaziristanin e Veriut, të ndërpresë rrjetin Haqqani dhe të parandalojë lëvizjen e militantëve me bazë në Pakistan në Afganistan.
Ghani mund të ankohet për dështimin e Pakistanit për të përmbushur këto kushte, por ai megjithatë ishte i gatshëm të sillte njeriun e Pakistanit - Hekmatyar - në orbitën e tij. Tensionet mes Shteteve të Bashkuara, Pakistanit dhe Afganistanit vazhdojnë. Të gjithë janë të vetëdijshëm për rolin e inteligjencës pakistaneze në forcimin e talebanëve. Askush nuk duket se është në gjendje të bëjë asgjë për këtë. Një mik i vjetër, i cili tani është mjaft i lartë në qeverinë afgane, sugjeron se Pakistani është problemi kryesor i vendit të tij – tensioni i papërfunduar me Pakistanin mbi kufirin (Linja e Durandit) si dhe frika e Pakistanit se India mund të jetë shumë me ndikim në Kabul. Nëse Afganistani dhe Pakistani do t'i zgjidhnin këto probleme, thotë ai, atëherë Kabuli ka një shans.
Është e tepërt të shpresohet se një marrëveshje mes Afganistanit dhe Pakistanit do të mjaftonte për të zgjidhur problemin. Dekada më parë, Perëndimi u rreshtua me njerëz si Hekmatyar për të penguar të majtën afgane. Sot, ajo e Majtë është pothuajse inekzistente. Ai u fshi - u dërgua në mërgim ose u vra - dhe kujtesa e tij fshihet. Burimet për Afganistanin për të dalë nga makthi i pjesës së tij të fundit janë pakësuar nga mungesa e forcave të së Majtës. Forcat sociale të lëshuara nga Perëndimi, Arabia Saudite dhe Pakistani e kanë torturuar shoqërinë afgane. Ky transformim shoqëror – me muxhahedinët si kulmin e patriotizmit afgan – u zhvillua me burime të pafundme dhe me kalimin e kohës. Asnjë forcë kundërbalancuese nuk është në dispozicion sot. Mund të ketë dritare paqeje në Afganistan, por nuk duhet të ketë iluzion për ndonjë stabilitet dhe zhvillim afatgjatë. Anahita Ratebzad, komunistja afgane, më tha se heqja e së majtës afgane prodhoi një shoqëri pa burimet për një Afganistan paqësor dhe të begatë. Kur e majta qeveriste vendin, gratë mbanin shtatëdhjetë për qind të vendeve të mësimdhënies dhe pesëdhjetë për qind të posteve të nëpunësve civilë dhe dyzet për qind. Mund të habisë dikë që të dijë se në ato ditë dyzet për qind e mjekëve në Afganistan ishin gra. Ishte Perëndimi që e prishi këtë dinamikë pozitive. Që u kthye në Afganistan në emër të çlirimit të grave është një turp. Që Hekmatyar është rikthyer në Kabul dhe se talebanët i bëjnë fitimet e tyre në të gjithë vendin nuk duhet të shihet si një tregues i ndonjë forme të brutalitetit thelbësor afgan. Gjurmët e gishtërinjve të Perëndimit dhe sauditëve janë mbi të gjithë sëmundshmërinë sociale në Afganistan. Se nuk ka zgjidhje të lehta, nuk duhet fajësuar Afganistani. Njerëz si Anahita Ratebzad, patriotë të vërtetë afganë, kishin një vizion për shoqërinë e tyre. Nëse do të ishte gjallë sot, do të qante edhe një herë nga zemërimi për vendin e saj – tashmë pesëmbëdhjetë vjet në Luftën Globale kundër Terrorit.
ZNetwork financohet vetëm nga bujaria e lexuesve të tij.
dhuroj