O le a le mamao o loʻo faʻatasi ai Saudi Arabia i le faʻaaogaina e Isis o le tele o Iraq i matu, ma o loʻo faʻatupuina ai le faʻateleina o feteenaiga Sunni-Shia i le lalolagi Isalama?
I se taimi aʻo leʻi oʻo i le 9/11, o Prince Bandar bin Sultan, o se tasi o le amepasa malosi a Saudi i Uosigitone ma le ulu o le atamai Saudi seia oʻo i nai masina talu ai, sa i ai se talanoaga faʻaalia ma le mataʻutia ma le ulu o le British Secret Intelligence Service, MI6, Sir Richard. Pele pele. Na taʻu atu e Prince Bandar ia te ia: "E le o mamao le taimi i Sasaʻe Tutotonu, Richard, o le a moni lava 'E fesoasoani le Atua i le Shia'. E silia ma le piliona Sunnis ua na ona lava i latou.”
O le taimi mataʻutia na valoia e Prince Bandar atonu ua oʻo mai nei mo le tele o Shia, ma Saudi Arabia o loʻo faia se sao taua i le aumaia e ala i le lagolagoina o le anti-Shia jihad i Iraq ma Suria. Talu mai le puʻeina o Mosul e le Islamic State of Iraq and the Levant (Isis) i le 10 Iuni, na fasiotia ai fafine ma tamaiti Shia i nuʻu i saute o Kirkuk, ma na fanaina ma tanumia e le au fitafita a le ea Shia i tuugamau tetele e lata ane i Tikrit.
I Mosul, o falesa ma faletapuai a Shia ua feulaina, ma i le aai lata ane o Shia Turkoman o Tal Afar 4,000 fale na ave e le au Isis e avea ma "mea o le taua". I le tau ina faailoa atu o le Shia po o se vaega e fesootai i ai, e pei o Alawites, i vaega o loo pulea e le au fouvale o Sunni o Iraki ma Suria i aso nei, ua avea ma tulaga matautia e pei o le avea o se Iutaia i vaega na pulea e le Nazi o Europa i le 1940.
E leai se masalosalo e uiga i le saʻo o le upusii a Prince Bandar, failautusi aoao o le Saudi National Security Council mai le 2005 ma le ulu o le General Intelligence i le va o le 2012 ma le 2014, o le lua tausaga taua na pulea ai al-Qaʻida-type jihadis. o le au tetee a le Sunni i Iraq ma Suria. I lana tautalaga i le Royal United Services Institute i le vaiaso talu ai, Dearlove, o le na taʻitaʻia le MI6 mai le 1999 i le 2004, na faamamafaina le taua o upu a Prince Bandar, ma fai mai na latou faia "se faamatalaga mataʻutia ou te manatua lelei lava".
Na te le masalosalo o le tele ma le faʻatupeina o tupe mai le au foaʻi tumaoti i Saudi Arabia ma Qatar, lea atonu na liliu i ai le pulega, na faia se sao taua i le osofaʻiga a Isis i vaega o Sunni o Iraq. Na ia faapea mai: “E lē tupu fua na mea.” E foliga moni lenei mea talu ai o le taʻitaʻiga o ituaiga ma faʻalapotopotoga i le tele o itumalo o Sunni e vaʻaia tele i Saudi ma Gulf paymasters, ma o le a le mafai ona galulue faʻatasi ma Isis e aunoa ma le latou faʻatagaga.
O le faaaliga paʻu a Dearlove e uiga i le vavalo o se aso o le faitauga mo le Shia e Prince Bandar, ma le sa avea muamua ma ulu o le MI6's manatu o Saudi Arabia o loʻo aʻafia i le fouvalega a Sunni e taʻitaʻia e Isis, ua tosina mai ai se mea e ofo ai. O le ufiufi o le tautalaga a Dearlove na taulaʻi atu i lana autu autu o le taufaamatau mai Isis i Sisifo o loʻo faʻateleina ona, e le pei o Bin Laden's al-Qaʻida, o loʻo aʻafia i se feteenaiga fou e "matua Muslim i Muslim". Ae paga lea, o Kerisiano i nofoaga na pueina e Isis ua latou iloa e le moni lenei mea, ona ua faaleagaina a latou ekalesia ma ua faamalosia i latou e sosola. O le eseesega i le va o al-Qaʻida ma Isis o le vaega mulimuli e sili atu ona lelei le faʻatulagaina; afai e osofa'ia sini i papalagi e ono fa'atamaia i'uga.
O le valoʻaga a Prince Bandar, o le sa i le fatu o le puipuiga malu a Saudi mo le silia ma le tolusefulu tausaga, o le 100 miliona Shia i Sasaʻe Tutotonu o loʻo feagai ma faʻalavelave faʻafuaseʻi i lima o le Sunni, o le a faʻamaonia ai le toʻatele o Shia o latou o loʻo afaina. o se taumafaiga taʻitaʻia e Saudi e tuʻimomomoina i latou. "O le au Shia i le lautele ua amata ona fefefe ina ua mavae le mea na tupu i le itu i matu o Iraq," o le tala lea a se tusitala Iraqi, e le manaʻo e faʻasalalau lona igoa. Ua vaai Shia i le taufaamatau e le gata o le militeri ae e mafua mai i le faateleina o faatosinaga i luga o le au Sunni Islam o Wahhabism, o le talitonuga mama ma le le faapalepale o Islama na lagolagoina e Saudi Arabia lea e taʻusalaina ai Shia ma isi lotu Isalama e le o ni tagata Muslim le liliuese ma polytheists.
Fai mai Dearlove e leai sona malamalama i totonu na maua talu ona litaea o ia o le ulu o le MI6 10 tausaga talu ai e avea ma Master o Pembroke College i Cambridge. Ae, o le faʻataʻitaʻiina o mea na tutupu i le taimi ua tuanaʻi, na ia vaʻaia ai mafaufauga faʻapitoa a Saudi o loʻo faʻatulagaina e ni talitonuga loloto se lua poʻo ni uiga.
• Muamua, latou te talitonu e "le mafai ona i ai se lu'itau talafeagai pe talia i le mama faa-Islam o latou fa'ailoga Wahhabi e avea ma leoleo o malumalu sili ona paia a Islama".
• Ae, atonu e sili atu ona taua le faʻalauteleina o feeseeseaiga a Sunni-Shia, o le talitonuga a Saudi o loʻo ia i latou se pule faʻa-Islam e taʻitaʻia ai i latou e "matua tosina atu i soʻo se osofaʻiga e mafai ona luʻitauina lelei le Shia-dom".
O malo i Sisifo e masani ona taʻalo i lalo le sootaga i le va o Saudi Arabia ma lona talitonuga Wahhabist, i le tasi itu, ma le jihadism, pe o le ituaiga o loʻo lagolagoina e Osama bin Laden ma al-Qaʻida poʻo Abu Bakr al-Baghdadi's Isis. E leai se mea taupulepule po o se mea faalilolilo e uiga i nei sootaga: 15 mai le 19 o le 9/11 faomea o Saudis, e pei o Bin Laden ma le tele o tagata foaʻi tumaoti na faʻatupeina le taotoga.
O le eseesega i le va o al-Qaʻida ma Isis e mafai ona faʻateleina: ina ua fasiotia Bin Laden e 'au a le Iunaite Setete i le 2011, na tuʻuina atu ai e al-Baghdadi se faʻamatalaga e viia ai o ia, ma na folafola atu e Isis e amata osofaʻiga 100 e taui ma sui mo lona maliu.
Ae o loʻo i ai pea se autu lona lua i faiga faʻavae a Saudi agaʻi i al-Qaʻida ituaiga jihadis, e feteenai ma le auala a Prince Bandar ma le vaʻaia o jihadis o se taufaamatau i le Malo. O loʻo faʻaalia e Dearlove lenei uiga e ala i le faʻamatalaina pe na faʻapefea, ina ua maeʻa le 9/11, na ia asiasi atu ai i le laumua o Saudi Riyadh ma Tony Blair.
Na te manatua le faauluuluga o le Saudi General Intelligence i lena taimi "o le alaga moni mai ia te au i le isi itu o lona ofisa: '9/11 o se pine pine i Sisifo. I se taimi umi, e leai se mea e sili atu nai lo se faʻasologa o faʻalavelave patino. O le mea o loʻo manaʻomia e nei tagata faatupu faalavelave o le faʻaumatia lea o le Maota o Saud ma toe faʻaleleia Sasaʻe Tutotonu.' "I le mea na tupu, na faʻaaogaina e Saudi Arabia ia faiga faʻavae e lua, faʻamalosia le jihadis e avea o se meafaigaluega aoga a Saudi anti-Shia i fafo ae o loʻo taofiofia i latou i le fale o se taufaamatau i le tulaga quo. O lenei faiga faavae lua ua malepelepe i le tausaga talu ai.
O le lagona alofa a Saudi mo le anti-Shia "militacy" o loʻo faʻaalia i pepa aloaia a Amerika. Na tusia e le Failautusi a le Setete o Amerika o Hillary Clinton ia Tesema 2009 i se uaea na tatalaina e Wikileaks e faapea "O Saudi Arabia o loo tumau pea o se faavae lagolago tau tupe mo al-Qaʻida, Taliban, LeT [Lashkar-e-Taiba i Pakistan] ma isi. vaega faatupu faalavelave.” Fai mai a ia, e tusa ai ma le mea na faia e Saudi Arabia e faasaga ia al-Qaʻida, o se taufaamatau i totonu o le atunuu ae le ona o ana gaioiga i fafo. O lenei faiga faavae e ono suia nei i le faateʻaina o Prince Bandar e avea ma ulu o le atamai i lenei tausaga. Ae o le suiga e matua lata mai lava, o loʻo le mautonu ma atonu ua tuai tele: naʻo le vaiaso talu ai na fai mai ai se aloalii Saudi na te le toe faʻatupeina se televise satelite taʻutaʻua ona o lona faʻaituau e tetee i Shia e faavae i Aikupito.
O le faafitauli mo Saudis o le latou taumafaiga talu mai le leiloa e Bandar lana galuega e fausia ai se itumalo tetee a Maliki ma Anti-Assad Sunni lea e faasaga i al-Qaʻida ma ana clones ua le manuia.
E ala i le taumafai e faʻavaivaia Maliki ma Assad i le fiafia o se vaega e sili atu ona feololo le Sunni, o Saudi Arabia ma ana uo o loʻo faʻataʻitaʻiina le taʻalo i lima o Isis lea o loʻo vave ona maua le pulea atoatoa o le tetee a le Sunni i Suria ma Iraq. I Mosul, e pei ona tupu muamua i lona laumua o Suria o Raqqa, o le au faitio ma le au tetee ua faʻaumatia, faʻamalosia e tauto faʻamaoni i le caliphate fou ma fasiotia pe a latou tetee.
Atonu e tatau ona totogi e Sisifo se tau mo lana sootaga ma Saudi Arabia ma le malo o le Gulf, lea e masani ona maua ai le Sunni jihadism e sili atu ona manaia nai lo le faatemokalasi. O se faʻataʻitaʻiga mataʻina o tulaga faʻalua a malo i sisifo o le taofia lea e le Saudi-backed of democracy protests by the Shia majority in Bahrain in March 2011. E tusa ma le 1,500 Saudi 'au na auina atu i luga o le alatele i le malo o le motu a o faʻamaeʻaina faʻataʻitaʻiga ma le tele. faiga sauā ma falesa ma falesa Shia na faaleagaina.
O se alibi o loʻo faʻaaogaina e le US ma Peretania o le aiga tupu Sunni al-Khalifa i Bahrain o loʻo tuliloaina talanoaga ma toe fuataʻi. Ae o lenei alofaga na foliga manifinifi i le vaiaso talu ai ina ua tuliesea e Bahrain se faifeau maualuga a Amerika, o le failautusi lagolago o le setete mo aia tatau a tagata Tom Malinowksi, mo le feiloaiga ma taitai o le itu tetee a le Shia Al-Wifaq. Na taʻua e Mr Malinowski i le tweet e faapea o le gaioiga a le malo o Bahrain "e le o aʻu ae o le faʻaleagaina o talanoaga".
O malosiaga i Sisifo ma a latou paaga faʻaitulagi ua tele na sosola ese mai faitioga ona o la latou matafaioi i le puleaina o le taua i Iraq.
I le lautele ma le le faalauaiteleina, ua latou tuuaia le Palemia Iraqi Nouri al-Maliki mo le sauaina ma le faʻaleagaina o le au Sunni, ma faʻaosofia ai i latou e lagolagoina le fouvalega na taʻitaʻia e Isis. E tele mea moni i lenei mea, ae e lē o se tala atoa. Na lava mea na faia e Maliki e faaita ai le au Sunni, ona o lona manao e faafefe tagata palota Shia e lagolagoina o ia i le palota o Aperila 30 e ala i le fai mai o ia o le puipuiga a le nuu Shia e tetee atu i le tetee a le Sunni.
Ae o ana sese tetele uma, o faaletonu o Maliki e le o le mafuaaga lea ua malepe ai le malo o Iraqi. O le mea na faʻaleagaina ai Iraq mai le 2011 i luga o le fouvalega a le Sunni i Suria ma le faʻaaogaina o lena fouvalega e jihadis, oe na masani ona lagolagoina e tagata foaʻi i Saudi Arabia, Qatar, Kuwait ma United Arab Emirates. Sa lapataia pea lava pea e le au faipule o Iraqi e faapea, e ala i le le taumafai e tapunia le taua i totonu o Suria, ua faia ai e taʻitaʻi papalagi e le mafai ona toe amata le feteenaiga i Iraq. "Ou te masalo latou te leʻi talitonu ia i matou ma sa naunau e faʻaumatia [Peresitene Bashar al-] Assad," o le tala lea a se taʻitaʻi Iraqi i Baghdad i le vaiaso talu ai.
O le mea moni, o le a finau le au faipule ma le au failotu a Amerika ma Peretania e leai so latou tulaga e faʻaumatia ai le taua a Suria. Ae o lenei mea e faaseseina. E ala i le faʻamalosia o feutagaiga o le filemu e tatau ona faʻatatau i le alu ese o Assad mai le pule, o se mea e le mafai ona tupu talu ona umia e Assad le tele o aai i totonu o le atunuʻu ma o loʻo agai i luma ana 'au, na mautinoa ai e le US ma Peretania o le a faʻaauau pea le taua.
O le faʻamanuiaga sili o Isis lea i le lua vaiaso talu ai na faʻaumatia ai le tetee mulimuli i lana pulega i sasaʻe o Suria. O le au Kurds i le itu i matu ma le sui aloaʻia o al-Qaʻida, Jabhat al-Nusra, o loʻo faʻavaivaia i lalo o le aʻafiaga o le malosi o le Isis ma le faʻaaogaina o tane ma fana na puʻea mai le autau a Iraqi. E le gata i lea, e aunoa ma le matauina e le lalolagi atoa, ua pulea le tele o vaieli suauu Suria e leʻi pulea muamua.
Ua faia e Saudi Arabia se sau'ai a Frankenstein lea ua vave ona leiloa le pule.
E tutusa foi le moni o ana uo e pei o Turkey lea sa avea ma faavae taua mo Isis ma Jabhat al-Nusra e ala i le tatalaina o le 510-maila le umi o Turki-Syrian tuaoi. A'o pa'u atu le sopoia o tuaoi o Kurdish i Isis, o le a iloa e Turkey o loʻo i ai se tuaoi fou o sauaga mataʻutia, ma se tasi e matua le faʻafetai mo mea ua mavae mai le auaunaga atamai a Turki.
Ae mo Saudi Arabia, atonu o le a oo mai i le faanoanoa i lana lagolago mo le fouvalega a Sunni i Suria ma Iraq ao amata ona tautala le aufaasālalau faʻasalalau jihadi e uiga i le Maota o Saud o lona isi sini. O le ulu e le o taʻua o le Saudi General Intelligence na taʻua e Dearlove ina ua maeʻa le 9/11 o loʻo faʻaalia le suʻesuʻeina saʻo o le faʻamataʻu i Saudi Arabia ae le o Prince Bandar, lea e ono faʻamatalaina pe aisea na faʻateʻaina ai le mulimuli i le amataga o lenei tausaga.
E le na o le pau lea o le itu na matua sese ai Prince Bandar. O le tulaʻi mai o Isis o se tala leaga mo le Shia o Iraq ae o se tala sili atu ona leaga mo le Sunni o latou taʻitaʻiga ua tuʻuina atu i se faʻamaʻi toto ma le le faapalepale, o se ituaiga o Islama Khmer Rouge, e leai se faʻamoemoe ae o taua e aunoa ma se mutaaga.
O le Sunni caliphate e pulea se nofoaga tele, mativa ma tuʻufua lea e sosola ese ai tagata. E tele miliona Sunni i totonu ma lata ane i Baghdad e faigofie ona osofaia ma 255 Sunni pagota ua uma ona fasiotia. I se taimi umi, e le mafai e Isis ona manumalo, ae o lona faʻafefiloi o le faʻafefeteina ma le faʻalapotopotoga lelei e faigata ai ona faʻateʻaina.
"E fesoasoani le Atua i le Shia," o le tala lea a Prince Bandar, ae, o se vaega faafetai ia te ia, o nuu nutimomoia Sunni o Iraq ma Suria atonu e manaomia le fesoasoani faalelagi e sili atu nai lo le Shia.
PATRIK COCKBURN o le tusitala o le Muqtada: Muqtada Al-Sadr, le Toefuataiga a Shia, ma le Tauivi mo Iraq.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo