I le sefulu tausaga ua tuanaʻi, ua tulaʻi mai le Ioe Men o se taʻutaʻua taʻutaʻua ma fatufatuaʻi taʻaloga a tagata faʻatauvaʻa. I le latou ata tifaga fou, O Alii Ioe e Faaleleia le Lalolagi, Andy Bichlbaum ma Mike Bonanno (e lauiloa i o latou olaga e le o ni tagata faʻamalosi e pei o Jacques Servin ma Igor Vamos) faʻamatalaina a latou metotia: "O le mea matou te faia o le tuʻuina atu lea o i matou o sui o kamupani tetele matou te le fiafia i ai," latou te fai mai ai. fai upegatafa'ilagi pepelo, ona fa'atali lea mo tagata e fa'afuase'i ona vala'aulia i matou i fonotaga."
Pe a valaaulia i latou, o le Yes Men e fai ma fofoga o kamupani e pei o Halliburton ma Exxon, po o faalapotopotoga e pei o le World Trade Organization, ma latou faia ni folasaga e faamatilatila ai le manatu o le matapeʻapeʻa.
In one instance, on the 20th anniversary of the notorious chemical plant disaster in
O Alii Ioe e Faaleleia le Lalolagi opened in
A'U: O le a sou lagona e uiga i le taliaina o le ata i le taimi nei?
AB: Matagofie. Sa fiafia i ai tagata. Ua latou o i auala. O aso uma o le vaiaso talu ai, sa latou tuua ai le fale faafiafia ma agaʻi atu i se nofoaga lata ane. [Ata.]
O le mea moni sa i ai a matou tagata na faʻamalosia lena mea. I le Aso Lulu, na tulaʻi mai ai se tasi mai le Rainforest Action Network ina ua maeʻa le ata ma taʻu atu i le aofia e uiga i se faletupe lata ane, Chase Bank, o le faletupe tele mulimuli lea na faʻatupeina le laʻuina o koale. Toeitiiti lava o le aofia atoa na o atu ma faʻaaogaina le koale e faʻaleagaina ai se lala o Chase Bank. Na matou tusia uma le ala savali i luma, i luga o le auvai lava ia - o feʻau e uiga i o matou lagona e uiga i le aveeseina o mauga. Talosia e le itiiti ifo nai tagata na vaʻaia lena mea ma malamalama i feʻau o loʻo matou taumafai e lafo.
O le faia o le ata, sa matou mananao ia malosi. O se fiafiaga le vaai atu na pau lava le mea e fai e le au faamaopoopo o le fai atu i le aofia, “Ioe, o mai,” ona o ai lea o le aofia. E manaia tele; e lagona le talafeagai.
A'U: O le manatu o le savali ese mai le fale faafiafia ma le au maimoa e faamanatu mai ai ia te au le manatuaga a Steve Martin, Fanau Tu i luga, lea o loʻo ia faʻataʻitaʻiina ai le tuʻufaʻatasiga malie i le 1970s. I se taimi patino, na te aveina tagata mai le kalapu i le faaiuga o lana gaioiga ma faʻaauau le faʻaaliga e ala i le savali faʻatasi ma i latou. Ou te mafaufau pe o i ai ni mea muamua e pei o lenei sa taua tele mo oe?
AB: Ia, sa matou tautevateva i mea matou te faia. Talu mai lena taimi, ua matou mauaina le tele o tagata o loʻo faia mea faapena. Ua musuia i tatou e i latou. Ae o le mea tatou te faia o le Alii Ioe e lei tupu ona sa tatou tilotilo atu i isi tagata ma mafaufau, “Oi, o le a tatou faia lena mea.” I la matou tulaga na tupu lava.
We wanted to go to the big
A'U: This November 30th is the 10-year anniversary of the
AB: Over the last 10 years, I guess our activism has gotten much more group-oriented and movement-oriented. Of course, right from the beginning, it was spurred by what was being called “the movement of movements,” the anti-globalization movement. And it was spurred by
Na mafua mai i lena gaioiga tele na matou tautevateva ai i la matou faiga uiga ese o le gaioiga. Mo sina taimi sa matou fiafia e fai ni mea e ula ai le WTO. Ma, i se taimi patino, i le 2003, na tusi mai ai se tasi ia i matou o loʻo aʻafia i le tauiviga a Bhopal ma fai mai, "Ua lelei, ua e faia le tele o faʻamatalaga e uiga i le WTO ma le auala e afaina ai tagata. Ia atonu e mafai ona e taumafai moni e faia se eseesega i se tauiviga patino e aofia ai le faitau afe o tagata o loʻo matua afaina lava."
We decided to try to do something that would matter to the
AʻU: Part of the media response to your
AB: We were in touch with a few people who were campaigning on the Bhopal issue before we went on the BBC, but we didn’t want word about what we were about to do to spread too far. So when we did it, people didn’t know that it was a hoax right away. The media reported that there were these tears of joy and then that people were bitterly disappointed, and we believed it. We felt really bad. It took a month before we met one of the activists, and she said, “Oh no, we were totally delighted.” Then we talked to other activists by phone. So by the time we went to
A'U: I le ata, o se faʻasalalauga BBC e fesili atu ia te oe pe a maeʻa le faʻalavelave: "E te faʻamoemoe o le isi tuʻituʻi i le faitotoa o le loia a Dow?" Ou te manatu o le to'atele o tagata o lo'o matamata i le ata e taumānatu po'o a ni a'afiaga fa'aletulafono na e feagai ma pe aisea fo'i ua le sili atu ai ona ogaoga.
AB: Ou te manatu o le mafuaʻaga matou te leʻi feagai ai ma ni faʻalavelave faʻaletulafono ona o lo matou leo tele i mea. A matou maua se tusi fa'amata'u mai se fa'apotopotoga, na'o le fa'asalalauina i le lautele ma lautele. Matou te maua foi ofo o fuafuaina Bono fesoasoani fa'aletulafono, o lea afai e fa'amata'u i matou matou te le solomuli. O nisi fa'alapotopotoga ua fa'amata'u teisi i matou, tusi tu'u-ma-tuu. Ae e lē aogā na mea. Na'o latou fausaga pro. Ou te manatu latou te iloa afai latou te agai i luma e mafai ona latou oʻo i le tele o faʻalavelave - e pei o le taimi na alu ai McDonald's e tulituliloa se ulugalii o loʻo sauni e toe tau.
A'U: E mafai ona e fai atu nisi tala e uiga i lena tulaga?
AB: In the 1990s a couple of activists were pamphletting outside of a McDonald’s in
Ou te manatu ua aʻoaʻoina e faʻalapotopotoga se mea mai lena mea ma mai isi faʻataʻitaʻiga faapena. E le taofia ai i latou mai le taumafai e tineia le tetee. Ae o le mea moni, afai ua e sauni e faia se manogi tele e uiga i se mea, o se faʻataʻitaʻiga e mafai ona tuʻuina atu ia te oe le malosi tele. E tu'uina atu ia te oe le filifiliga e fai ai le tulafono "su'esu'e" i luga o le fa'apotopotoga ma a'oa'o le tele e uiga ia i latou.
A'U: E te ta'ua le McLibel ata tifaga. O le a sou manatu e fa'afefea ona feso'ota'i lau galuega ma isi fa'amaumauga lata mai nei e fa'aogaina ai aga malie e fai ai ni fa'amatalaga fa'aagafesootai - ata tifaga pei o Sili Lelei Au, po o tagata fai ata e pei o Sacha Baron Cohen ma Michael Moore?
AB: Matou te manatu o mea matou te faia e fesoʻotaʻi ma mea e fai e Sacha Baron Cohen ... vagana ai o matou sini e mamana, e le o le vaivai pe faʻanoanoa. Ae matou te faia le mea lava e tasi. Matou te o i totonu, matou te tosoina se galuega taufaaleaga, matou te faia tagata e foliga faavalevalea, ma matou o ese. Faamoemoe, tatou faia le faiga foliga faavalevalea.
Ou te manatu o loʻo i ai se manatu manino i mea tatou te faia. Matou te fai atu: O loʻo i ai nei tagata malolosi o loʻo faʻafefeina i matou uma. Ma e tatau ona tatou faia se mea e uiga i lena mea.
Faatasi ai ma Michael Moore, ou te matua fiafia lava i mea na te faia. E fai si ese o matou mea. Na te faia le mea lea, e matua aoga lava, i le mea e alu i totonu ma fai mai tonu le mea o loʻo i ai. E tumu i luma. Matou te faia se mea e sili atu ona faigata ma uiga ese. Ae matou te faʻamoemoe o loʻo manino mai le manatu.
A'U: E i ai isi tagata e te manatu o ni aumea?
AB: Oh yeah. There’s Mark Thomas in
A'U: E tasi le mea ou te ofo ai pe a ou matamata i le Sacha Baron Cohen's Borat o le fa'afefea ona avea le fa'aaloalo ma se vaega o ana fa'ata. A iai se fa'alavelave, o nisi taimi e fa'atasi ai ma tagata ona o lo latou fa'aaloalo. Ou te mafaufau pe o le a le tele o lou fetaiai ma lena mea? O nisi taimi e te faʻaalia i le ata o loʻo i ai tagata i le aofia i se konafesi o loʻo faʻataʻamilo o latou mata pe faʻaalia le le talitonu. I na tulaga, atonu latou te le faʻafeiloaʻi oe, ae latou te faʻaalia sina masalosalo.
AB: I se tasi konafesi sa i ai se alii i le aofia e manino lava e le o mauaina. Sa tilotilo solo o ia ma talie ma manino le fiafia i le matamataga, ae le talitonu mo sina sekone na matou ogaoga. Ae na talitonu i ai isi tagata uma!
Aisea e le tautatala ai na tagata? Atonu o le faaaloalo. Pe atonu foi latou te mafaufau, “Oi, sei o tatou vaai po o fea e alu i ai lenei mea.” Mai lea taimi i lea taimi e o mai ai tagata ia i matou pe a uma nei mea ma faapea mai, “Manuia, Ioe Alii… O fea e mafai ona ou maua ai se DVD?”
Ae, i se tulaga lautele, e le o malamalama le aofia, ma o le mea moni lena.
A'U: O le mea lea ua tula'i mai ai le fesili pe aisea ua le toe iloa atili ai oe?
AB: Na tuliesea i matou mai le fonotaga a Exxon ona o se tasi na iloa i matou ma text i le faʻatulagaina o konafesi. Ae na o le pau lena o le taimi.
O isi taimi, atonu e iloa e tagata i tatou, ae latou te le o tetee i mea tatou te fai atu ai. Atonu o loʻo latou galulue i se pisinisi mataʻutia, ae e le o lona uiga latou te malilie atoatoa i ana sini poʻo lona talitonuga faʻapitoa. O isi taimi atonu latou te fa'aaloalo, e pei ona e fai mai ai.
A'U: I na laina, o le ā le tele e taulaʻi atu ai au gaoioiga i tagata taʻitoʻatasi o loo faia mea leaga, ma o le ā le tele o loo latou taumafai ai e lāgā ni fesili masani?
AB: E fa'aleaogaina uma. E manatu nisi tagata, “Afai e te fai atu i pule o nei kamupani ia malamalama i le leaga o loo latou faia, o le a latou le toe faia.” Ia, e le tupu faapena.
We demonstrated what would happen if Dow did do the right thing in
O lea la e i ai lau tali poo ai tonu e tuuaia ai ae poo ai moni apu leaga. O tatou. O tatou uma lava mo le le suia o tulafono.
A'U: O le fofo la lena?
AB: Ioe. Suia tulafono o taaloga. Faia ina ia le mafai e kamupani ona faia mea na o le maua o tupe. E tatau ona fausia a tatou sini o ni tagata i totonu o le faiga. Kamupani e tatau ona faia mea latou te lelei i ai, o le tele o mea. Ae o le faia o fa'ai'uga fa'atatau e le o se tasi o na mea.
E le tatau foi. We e mana'omia le faia o fa'ai'uga lelei. Ona tatau lea ona tatou faia ni tulafono ma tulafono malolosi - pe aveese isi tulafono e mafai ai e kamupani ona faia soo se mea latou te mananao ai.
A'U: O le a le tele e te vaʻai ai i le taufaaleaga o lau faʻamalosi, ma o le a le tele e te vaʻai ai i lau matafaioi o se tagata fai ata?
AB: O le taufaaleaga e uiga i le faʻatupuina o le fiafia i se mataupu ma tuʻuina atu i le au tusitala se 'alofaga e tusi ai e uiga i mea taua. Matou te faʻamoemoe pe a uma ona faʻalogo tagata e uiga ia i latou latou te lagona ua latou iloa sina mea itiiti, pe ua latou faʻamalosia ma mananaʻo e fai se mea.
E faapena foi i le ata tifaga. Matou te faʻamoemoe pe a uma ona vaʻai i se itula ma le afa o matou, e malamalama atili tagata i mataupu ma faʻamalosia ma faʻamalosia. Matou te faʻamoemoe latou te iloa, afai e mafai e i maʻua ona faia le mea na ma faia i sina mea itiiti o loʻo ia i tatou, mafaufau la i mea e mafai ona la faia.
A'U: I totonu o le ata o loʻo i ai vaaiga o loʻo e popole aʻo leʻi alu i luga o le televise poʻo le tu i luga e fai se faʻaaliga aʻo leʻi faia se konafesi. E te lagona i taimi uma le fa'aoso fa'alavelave le faia o nei ituaiga o mea fa'atauva'a?
AB: E matua'i fa'alavelave - ma malie. Ou te masalo, e pei o le osooso bungee, ae e iai se faamoemoega. [Ata.] E manaia tele le adrenaline rush. E vaivai. Ae ou te matua fautuaina lava. E tusa lava pe na o le fiafia.
A'U: O le a sau tala i tagata e mananao e fai le mea e te faia?
Matou te fai atu o se faafiafiaga lelei. O se fa'afiafiaga. Matou te tuʻuina atu a matou mealilo uma - pe faʻafefea ona e ulufale atu i fonotaga faʻapisinisi ma faʻaalia o se tagata e le o oe. O a tatou mealilo uma o loʻo i challenge.theyesmen.org. E mafai ona faigofie e pei o le na o le faaali atu i le konafesi, pikiina o se pine i le faitotoa, ma savali sao i totonu.
Ae matou te le manatu o le auala sili lea e fai ai mea uma. Pau lava le mea tatou te faia.
Matou te ta'u atu i tagata: Va'ai po'o le a le mea e te matua'i fiafia i ai - le mea e te ita tele ai. Ma mafaufau pe o le a se mea e te maua ai se lagona lelei pe a e faia se mea e uiga i ai. Ona suʻe lea o isi tagata o loʻo mananaʻo foʻi e maua se lagona lelei. Auai faatasi ma i latou ma fai mea.
A'U: Pe ua suia le tulaga o lau galuega i le tausaga talu ai, talu ona paʻu le tamaoaiga?
AB: Ioe, mautinoa. O se tasi o mea, o le i ai o se peresitene alualu i luma ua suia ai. Ma faatasi ai ma le faaletonu o le tamaoaiga, e te le tau ta'u atu i tagata o le maketi saoloto e le o se manatu lelei. O le manatu e tatau ona tatou tuu atu i tagata mauʻoa e fai mea latou te mananaʻo ai ma o le a latou tausia mea uma e le toe tatau ona fana i lalo. [Ata.]
Talosia, e tasi le sao o le tatou ata tifaga o le faapea atu, e le mafai ona tatou faatali mo se isi e suia mea. E tatau ona tatou faia e i tatou lava. Matou te faapea atu: “Fai se mea e uiga i ai. O lenei. Ma aua le faitio.”
E leai se mea e sili atu ona ou ma'i nai lo le faalogo atu i tagata saoloto o faitio e uiga i le le faia e le au faipule le mea na matou manatu latou te faia. Pau lava tagata e tatau ona tatou tu’uaia o i tatou lava ona o le le o i luga o auala.
— Mark Engler, o se tusitala e faavae i
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo