Sa talanoaina e saʻu uo ia Abu Ghraib ma lona tama Aikupito, o lē na muamua lagolagoina le taua. I le faasino atu i le ata o le tama’ita’i fitafita Amerika o lo’o i ai se maea i se Iraqi ua fa’apa’ū, na ia fesili atu ai i lona Tama, “O le a le fe’au o lena ata? O le Iraqi o se taifau.”
Sa tali atu lona tama, “Leai. O le fe'au o ia o LA'U taifau."
O sauaga i Abu Ghraib ua fa'aalia ai i le lalolagi le gaumativa atoatoa o le taua a Bush. E ese mai le tau e fai ma sui o le malo faatemokalasi a Iraqi, o se taua mo le maualuga o le US lea o le faʻaleagaina o le faʻailoga tagata ma le faʻaleagaina o Arapi ma Mosalemi o loʻo avea ma vaega tutotonu.
Talu mai Setema 11, o le White House na faʻatulagaina lana "taua i faiga faatupu faalavelave" i ni faʻailoga lanu ma faʻalelotu: o se osofaʻiga a le "mamao" faasaga i le "le malamalama." O lenei faʻasalalauga faʻasalalau le lelei na fausia i luga o le sili atu ma le sefulu tausaga le umi o taumafaiga a le malo ma le aufaasālalau e faʻaleagaina tagata Arapi ma Mosalemi o ni "tagata faatupu faalavelave toto."
O lenei faʻaaliga e toe foʻi i tua i le faʻaalia o tagata Amerika Amerika o ni tagata faʻatauvaʻa e faʻafefe tagata papaʻe lelei na na o le manaʻo e aumai le malamalama i lo latou olaga pogisa-ma, faʻafuaseʻi, e faʻaumatia o latou olaga ma nofoia o latou fanua. O le faʻalumaina faʻafeusuaiga a Iraqis e manatua ai le toso teine i aso uma o pologa uliuli. Ma o foliga ataata o le au solitulafono a Abu Ghraib ma ata o ipu na latou puʻeina e faamanatu mai ai ia i matou ata o tagata papaʻe na potopoto e fiafia i le lynching o tagata uli i Saute.
Ina ia tauamiotonuina lana taua o le filifiliga, na faaopoopo e le White House i lenei ata faailogalanu le talafatu e faapea o le taitai faatupu faalavelave Arapi o Saddam Hussein ma sa ia naunau e osofaia i tatou i Auupega o le Faaumatiaga Tele. E oo mai i le taimi nei, o le valea o ituaiga e taatele i lo tatou atunuu ua mafai ai e le toatele o tagata Amerika ona taofimau i le tala fagogo a Bush e faapea na aafia Iraq i osofaiga o Setema 11. O le manatu mimilo e faapea o se Arapi o se Palesitina o se Mosalemi o se Terorist o se Iraqi. O le a le eseesega? E tatau ona faaumatia uma i latou ae latou te lei faaumatia muamua i tatou!
TAUA FAAMAMAINA
I le taimi lava e tasi na faia ai e Uosigitone ni taumafaiga uiga ese e natia ai le mataʻutia o taua. O le fefe ina neʻi le lava le faʻailoga faʻailoga e faʻamaonia ai tagata lautele e auina atu ona atalii ma afafine e fasioti pe fasiotia mo le mamalu sili o le militeli ma le Suauʻu Tele, na taumafai ai e nana uma oti ma tuʻuina atu le taua a Iraq o se ituaiga tafaoga a Tama Sikauti mo le manuia o le malo. O le “taua i faiga faatupu faalavelave” i Iraq na avea ma lomiga o le 21st century o le White Man's Burden.
Uosigitone fa'atau uma aia tatau i ata satelite ma fa'amautinoa e leai ni fa'alavelave mata'utia o le malae o le a fa'alavelaveina ai mata o tagata lautele. Na faapena foi ona faamutaina le masani o le faitauina o e ua maliliu. Nai lo lena, na faʻaauau pea ona faʻamautinoa mai e le peresetene ia i matou o lana "auupega faʻatekinolosi maualuga" na taia ai "tagata leaga tele."
O le taumafaiga a le White House e faʻamama le taua na matua manuia lava o le mea moni e sili atu nai lo le 10,000 tagata Iraqi na fasiotia i lenei "misiona tamalii" e toetoe lava o se mea lilo a le setete. Na oo lava ina faasaina le pueina o pusa maliu o fitafita Amerika ua maliliu. Ua alofia e le peresitene le auai atu i o latou falelauasiga ina ne’i toe faamanatu i le mamalu o le atunuu o taua e aafia moni ai le oti mata’utia o tagata soifua.
Ae ui i lea, e le lava le tuʻuina atu o le matafaioi mo sauaga i Abu Ghraib ma le fasioti tagata Iraq i le faitotoʻa o le White House, o ona itu taumatau poʻo ana aumea faʻapisinisi. E tatau foʻi ona tatou faʻatalanoaina le faʻatauvaʻa faʻailoga faʻailoga tagata e faʻafefe ai tagata lautele a le US i taua. O le tele o na tagata lautele ua faʻaalia o le a tuʻuina atu lona faʻapipiʻi i se ituaiga SUV ma le lotonuu sese e taʻitaʻia ai e lagolago taʻitaʻi e faʻaumatia olaga ma gaoia punaoa a tagata e mafai ona faʻateʻaina o ni tagata faʻatauvaʻa-i le fale ma fafo.
E MANAʻomia le fafagu o amioga
O le mea moni, o le falepuipui faʻafuaseʻi o le silia ma le 15,000 Iraqis ua faamanatu mai ai ia i tatou e sili atu alii uliuli i le US ua falepuipui nai lo le faauu mai le kolisi. Sa faia sauaga i falepuipui a Amerika i se taimi umi ao lei taitai ona faia Abu Ghraib.
O le toatele o tagata Arapi ma Mosalemi i totonu o le US talu mai Setema 11 e tutusa ma le taofia o Iapani Amerika o ni "fili tagata ese" i le taimi o le Taua Lona Lua. Ma o le taʻusalaina e le US lava ia o "tagata faatupu faalavelave mai fafo" i Iraq e atagia ai le faasausili o le "English Only" Anglos o loo valaau mo le taofiofia o "tagata malaga mai faasolitulafono" ao nofoia fanua na gaoia mai Mekisiko i se "taua faasaoloto" a Amerika.
Ua fa'asalaina e Abu Ghraib le tala fa'asolopito e faapea o le taua a Bush o se taua, maualuga tekinolosi lea na na o tagata faatupu faalavelave na mafatia ai. Ua i'u ina aumaia ai faiga sauā o tagata Arapi ma Mosalemi e pei o ni tagata i lalo o se malamalama leaga e oo lava i tagata lautele o Amerika ua momoe.
Ae o le taʻusalaina o Abu Ghraib e le mafai ona avea ma iuga. E tatau lava ona avea ma amataga o le fafaguina o amioga mama i lenei laueleele lea o le a taitai atu ai i tatou e le gata e faamutaina lenei taua, ae ia tatalaina o tatou mafaufau ma loto e faasaʻo ai le tele o pepelo faailogalanu ma le le tonu o loʻo faʻaauau pea ona faʻaleagaina le ie masani o le olaga US. mai lana faiga faavae i fafo i ana faiga palota i ona potuaoga e oo atu i ona sela falepuipui.
E pei ona taʻua i se tasi taimi e le tusisolo lauiloa Aferika Amerika o Langston Hughes, “E leʻi avea Amerika ma Amerika ia te aʻu. Ae e tatau lava!”
_______________________
* O Bob Wing o loʻo pule i le faatonu o War Times / Tiempo de Guerras ma se taʻitaʻifono o United for Peace and Justice (http://www.unitedforpeace.org), o se faʻalapotopotoga faʻatauvaʻa a le atunuʻu e sili atu i le 800 faʻalapotopotoga. O se lomiga faapitoa o War Times o le a talanoaina atili ai le tuuga ma itupa o loʻo aofia i le taua a Iraq.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo