E tele igoa ua tuʻuina mai mo a tatou faʻamaʻi: Thatcherism, Reaganism, austerity, Trussonomics. Ae o latou uiga tutusa uma mo le talitonuga lava e tasi, o se aʻoaʻoga e le mafai e se tasi i le olaga lautele ona faʻaigoaina i latou lava: neoliberalism. Ua pulepulepule i le faia o faaiuga i Peretania mo 44 tausaga. O se tasi o taunuuga o le faʻaputuina o le le lava o le faʻatupeina o auaunaga a le malo ua oʻo atu nei i le faʻalavelave faʻalavelave, masalo ua lamatia ai le toilalo a le setete. O le faʻamatalaga o le autumn o le Aso Lulu o le a leai se mea e foia ai.
O vaiaso uma, matou te vaʻai ai i se isi noataga le amanaiaina o loʻo aliaʻe mai: potu aʻoga paʻu, malepelepe puipuiga lolo, poloka olo ua toilalo, falemai lofituina, tausiga fa'ale-agafeso'ota'i le lava tagata faigaluega, alavai fa'afefe, fale mata'utia. O le a se tau e fa'asa'o ai le atunu'u, toe fa'afo'isia le manuia lautele ma se tulaga fa'atino?
O lenei tusiga o se taumafaiga sili ona faigata ma le tumau e faʻaopoopo le paʻu ma fatuina se tala o mea, i luga o le 20 tausaga, e manaʻomia e Peretania ona faʻaalu e fausia ai se malo lautele, saogalemu ma aofia ai. O nisi o fa'amaumauga nei e mo na'o Egelani, o nisi e fa'a UK lautele, o lea e mana'omia ai nisi galuega e fo'ia lelei. Ou te faamoemoe o le a faaleleia e isi.
O nisi fua faatatau ua mautu lelei. Ole fa'atupe ole NHS - ole fa'aputuga o le eseesega ile va ole 4% siitaga faaletausaga e manaʻomia e se faiga faʻalesoifua maloloina faʻaonaponei ona faʻafetaui le faitau aofaʻi o tagata matutua ma suiga faʻatekonolosi, ma mea na maua talu mai le 2010 - e £200bn. le siitaga faaletausaga o iai nei e 0.1%. O le toe suia o le faaletonu o le faatupeina o le a tau £7bn i le tausaga, ae o le talanoaina o le faaletonu iloga e manaomia ai le isi £10bn i le tausaga.
O le fua faatatau a le malo mo le tau o se faiga o otaota i aso nei, i Egelani lava ia, e £350-£600bn. Ioe, e leai se mea faapena. O le taimi nei o lo o faaalu e kamupani vai tumaoti £1.4bn i le tausaga fa'atasi a latou mea leaga.
Matou te manaʻomia foʻi se suiga tele o le vai. Fai mai kamupani vai o le a latou faaalu £96bn i le aofaiga atoa i le va o le 2025 ma le 2030 (talitonu pe a e vaʻai i ai), ae i fua faatatau o loʻo i ai nei o le toe faaleleia, o le a latou suia a matou paipa liki i totonu na o le 2,000 tausaga. E le'i fa'atonuina se fa'atanoa fou talu mai le fa'atumauina. O le fa'aleleia o le vai e ono tau fa'aopoopo £100bn, ae i le leai o ni fuainumera aoga mai le alamanuia, e na'o se matematega lea. Faatasi ai ma le faʻatusatusaga maualalo mo le suiina o otaota, e mafai ona matou feagai, i le 20 tausaga, se isi £ 22bn i tupe faʻaalu faaletausaga.
E mafai e le malo ona faʻasaoina se tupe i le puleaina o lologa e ala i le teu faʻafaigaluegaina pulea lologa faanatura, ae e itiiti lava se masalosalo o le tala o le tupe e tatau ona tulai vave atu nai lo o tatou sami ma vaitafe, mai le £5.2bn lea ua iai nei i le ono tausaga. O lologa o se tasi lea o lamatiaga o le tau e 34 na lisiina e le Komiti o Suiga o le Tau a le malo e faapea “e mana'omia ai le fa'anatinati”. Ae o le foia o tatou faaletonu o le tau atonu e le manaomia ai se siitaga atoa o le paketi, ona o le tele o tupe o loo maimau i le taimi nei. Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e faʻaalu e le malo le £ 8bn faia 3m fale e sili atu le malosi, o le a faasaoina ai le tele o le £ 78bn i le lua tausaga na fa'aaogaina e fa'atupe ai le pili o le malosi. Ae, i le faʻaaloalo i le gaosiga o suauu, e musu e teu faafaigaluega.
I le 2019, na fuafua ai e Shelter o le fausiaina o le 3.1m fale fono e manaʻomia e faʻafetaui ai manaʻoga fale o le a taugata tele. £10.7bn i le tausaga. Ona o lenei mea o le a sefe ai tupe mo fale ma maua ai lafoga, o le tau faʻatatau ile 20 tausaga o le a £ 3.8bn ile tausaga.
I le 2021, o se faʻataʻitaʻiga a le alamanuia faufale na fautua mai o le tau moni o le aveeseina o paʻu afi mai poloka fale e £50bn. Ae ua uma ona faasoasoa tupe a le malo na o le £5bn. le le mafai ona fa'aleleia fa'aletonu fa'avae i le 575 tele panel faiga poloka olo ua taia foi le fale ma le aveeseina o Barton House i Bristol ina ua fa'apea ua le lelei. Enfield council i Lonetona na fuafuaina e toe faʻaleleia ni poloka se lua e tau £53m. Afai o le averesi lea, matou te vaʻavaʻai i le £ 15bn. Tuu ese £3bn i le tausaga e foia ai nei faalavelave e lua.
Polokalame a le Leipa Fausiaina o Aoga mo le Lumanai, lea na soloia e le Conservatives i le 2010, na maualuga i le £8bn i le tausaga. O le pili o le lipea na o le fua faatatau i le 2021 i le £11bn. O le taimi lena a'o le'i fausiaina tau o le tau o le tau, le fa'aleaga sima fa'aa'a ma le mauaina o le 700,000 tamaiti aʻoga o loʻo suʻesuʻe nei i fale leaga. Ole aofaiga ole tupe alu ole taimi nei £1.8bn i le tausaga. O le toe fa'afo'iina o le fa'atupega tuai ma le fa'atalanoaina o le fa'agata e ono tau ai le £10bn i tausaga ta'itasi.
O isi fale faitele o lo'o i ai i se tulaga faapena. Na o le Palemene, fa'aaoga le filifiliga sili ona taugofie, e tau £7-13bn e toe fa'aleleia. I le isi itu o le esetete a le malo, matou te laki e vaʻai i se faʻaopoopoga faʻaleleia ma faʻaleleia pili e itiiti ifo i le £ 2bn i le tausaga, masalo e sili atu - e le mafai ona ou mauaina le aofaʻi atoa.
O le tele o tupe a le atunuu o loʻo faʻaumatia i luga o felauaiga ma o se fesoʻotaʻiga faʻaonaponei ma lelei e sili atu le tau nai lo le tatou lomiga tuai ma le manuia. Ua iai le malo fuafua £27.4bn seia oo i le 2025 mo le fausiaina o auala ma le faaleleia. A fa'atusatusa, o le fa'aeletiseina o kilomita uma o nofoaafi e tau fa'ata'amilo £15bn i le aofaiga atoa. Toese le tupe teu e £5bn i le tausaga pe a uma ona aveese polokalame fau auala.
O faaletonu i le saogalemu lautele o faaleagaina olaga o le faitau miliona. Le £20 fa'aletupe fa'aletupe uma tau £9bn i le 18 masina. Toe fa'afo'isia e mana'omia le £6bn i le tausaga. E le'i i ai lava la'u fuainumera e tasi mo le aofa'i o penefiti na leiloa e tagata e le atoatoa le malosi, ae e foliga mai e le itiiti ifo i le £2bn i le tausaga.
O loo feagai pulega faalotoifale a pa'u i tausaga ta'itasi e £3.5 piliona. I totonu o le malo tutotonu, o loʻo i ai le tele o backlog e faʻatautaia mea uma mai i le sulufaʻi tagi i foa'i tau fa'ata'ita'iga. O le leoleoina o faiga tau faasese ma isi solitulafono ua iai ua mou uma atu. Totogi le isi £2bn i le tausaga.
E ui e le'o atoatoa lenei fa'amaumauga, e tusa ma le £65bn i le tausaga. Ole mea lea, e matua fa'atatau lava, ole 'ese'esega i le va o le fa'aauau, fa'alavelave fa'alavelave ma se atunu'u fa'atino, fa'atasi. O le taimi lava e faʻaopoopo ai mea e pei o faʻaletonu i totonu o le NHS i le palemene ua tuʻuina atu, ma faʻasaʻo isi va ma mea sese, e ono tulaʻi mai. E mafai ona matou vaʻavaʻai i le £ 100bn.
Po o le a lava le auala, o se tone tupe, ae e le mafai? Leai o le Tala o le Tupe o lo o i ai nei £1.2tn. I le taimi o le faletupe, na tuʻuina atu e le malo le £ 124bn i totonu nonogatupe ma sea faatau. Na faʻaalu i le va o le £ 310bn ma le £ 410bn i le lua tausaga i luga o le fa'ama'i. E fiasefulu piliona na fa'aumatia i konekarate pi'opi'o, tagi lagolago fa'a'ole'ole ma fa'aletonu e pei o falema'i Nightingale ma su'ega ma su'ega. O le mea moni o lenei tupe faʻaalu e leʻi mafua ai se faʻalavelave tau tamaoaiga (e ui o nisi elemene o le tau o le tau) o se vaega faʻamaonia o le manatu tau tupe faaonaponei, lea e taʻua ai e le tatau i le malo ona sii uma tupe e alu ai. Ma le £ 100bn tau e sili atu nai lo le toilalo a le setete.
O faʻalavelave e le o le tamaoaiga, ae o faiga faʻapolokiki. Matou te manaʻomia se malo e taumafai e faʻaleleia o matou olaga nai lo le faʻasaoina o se mea e taʻua o tupe. I le vaitaimi atoa o le neoliberal, sa tautuaina e tagata le tupe. Ia tautua tupe i tagata.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo