O Francisco ma Maria Tapec o ni tagata tau vine Filipino i Coachella. E ui lava o tagata faigaluega Filipino o se vaega tele ma taua o le aufaigaluega faifaatoaga i le Vanu o Coachella mai le 1920s i le 1970s, e toaitiiti lava tagata faigaluega vine e sau mai Filipaina i aso nei. Ata na saunia e David Bacon
Na amata le osofaʻiga vine tele a Delano i le aso 8 o Setema, 1965, ina ua nonofo le au piki Filipino i totonu o latou tolauapiga faigaluega, ma mumusu e o atu i fanua. Na auai tagata faigaluega Mekisiko ia i latou i le lua vaiaso mulimuli ane. Na faʻaauau pea le osofaʻiga mo le lima tausaga, seia oʻo ina faʻamalosia uma le au fai vine i Kalefonia e sainia konekarate i le 1970. O le feteenaiga o se tauiviga faʻafefe mo aia tatau a tagata lautele ma tagata faigaluega, lagolagoina e le faitau miliona o tagata i le salafa o le atunuʻu. Na manavaina le ola fou i totonu o le aufaigaluega ma tatala faitotoa mo tagata malaga mai ma tagata lanu.
O faiga faaupufai a Kalefonia ua matua suia lava i le 52 tausaga talu mai lena taimi, i se vaega tele ona o lena osofaiga. O le pulenuu o Delano i aso nei o se Filipino. Semanu e le mafaufauina lena mea i le 1965, ina ua faia e le au faifaatoaga le taulaga o se faatoaga. O fanau a aiga faifaatoaga ua avea ma sui o le setete. O le tausaga na te’a nei na latou ta’imua ai le pasiaina o se tulafono e mana’omia ai le totogi ovataimi tutusa mo tagata faigaluega faifa’ato’aga ma isi tagata faigaluega uma-o le setete lona lua, i tua atu o Hawaii, e pasia ai lea tulafono.
O le United Farm Workers, na faia i lena teteʻe, o se fua o se gaioiga lautele. O manatu fa'ata'atia na fa'aaoga e le iuni e tau ai mo lona ola na tupu a'e o tali a le faitau afe o tagata i fa'afitauli o lo'o feagai ma iuni o tagata faigaluega faifa'ato'aga mo le seneturi—tete'e, fa'amamao fa'afanua, mativa, ma sauaga fa'ato'aga. O meafaigaluega na latou filifilia, o le teteʻe ma le boycott, na faʻaaogaina e tagata faigaluega faʻatoʻaga talu mai lena taimi.
O tausaga ta'itasi e taofi ai galuega fa'apitoa e pei ona faia i fanua a Amerika, e ui lava e le o luga ole fua. O le ita ona o le leaga o totogi ma tulaga o le soifuaga na mafua ai ona tetee tagata faigaluega i le Setete o Uosigitone, mo se faataitaiga, i le fa tausaga talu ai. Ona latou faatulagaina lea o le iuni fou a le aufaifaatoaga a le atunuu, Familias Unidas por la Justicia (tagai David Bacon, “These Things Can Change,” Tala & Sense, Mati/Aperila 2015). O le tu'ufa'atasia o gaioiga i totonu o fanua ma le fa'atama'i o vine a Driscoll, na latou manumalo ai i le latou konekarate muamua i le tausaga talu ai.
I tausaga talu mai le 1965, ua oo atu i le silia ma le sefulu iuni iuni a tagata faifaatoʻaga, i Uosigitone, Oregon, Arizona, Texas, Ohio, North Carolina, Connecticut, Florida, New Mexico, ma Pennsylvania, e faaopoopo atu i Kalefonia. I se tasi tikeri poʻo se isi, e maua uma musumusuga mai le gaioiga na amata i Delano.
Fai mai tala fa'asolopito a Liberal, e le'i i ai iuni a tagata faifa'ato'aga se'ia o'o i le fa'avaeina o le United Farm Workers i le '60s ma o iuni a tagata faigaluega fa'ato'aga ma fa'alapotopotoga fa'apolopolo o aso nei na aliali mai e leai se tala fa'asolopito o tauiviga muamua. Ae o le taua o le osofaʻiga a Delano e manaʻomia ai le toe suʻesuʻeina o lenei manatu, aemaise lava le toe iloiloga o le galuega mataʻutia a Larry Itliong.
Larry Itliong ma le Filipino Radicals
O Larry Itliong, o le na faauluulu i ai le Komiti Faafoe a le Aufaigaluega Faatoaga (AWOC), e le gata na faasoa atu le taʻitaʻiga o le teteʻe ma Cesar Chavez, ae o le mea moni na amataina. Na fanau Chavez i le 1927 e latalata i Yuma, Ariz.; Na fanau Itliong i le 1913 i Filipaina—toetoe lava o se augatupulaga na muamua atu. E oo atu i le 1965 ua tele tausaga o ia faatulagaina tagata faigaluega i faatoaga.
I le vaitau o le 1930, na fausia ai e Filipino ma isi tagata faigaluega faifaatoʻaga ni iuni agavale ma faia ni osofaʻiga tetele. E tusa ai ma le polofesa o Oberlin Rick Baldoz, "O le faʻatupulaia o gaioiga faʻalavelave e aofia ai le faitau afe o Filipino i le ogatotonu o le 1930s na mafua ai le ita tele o le au faifaatoʻaga na galulue vavalalata ma le faʻamalosia tulafono a le lotoifale."
O se tasi o tagata sili ona taua na faatosina Itliong o Carlos Bulosan, o le na tusia O Amerika i le Loto, o se tala masani o le olaga o se tagata faigaluega fa'ato'aga Filipino mai fafo i le vaitau o le 1930. Na manatu le FBI e mataʻutia le tusi—o se faamaoniga lea o le alofa faa-Komunisi o le tagata faitau i le taimi o le Taua Malulu. Sa toaaga uma nei alii i le iuni sa faatulagaina e tagata faigaluega Filipino i fale tuuapa samoa i le talafatai o Alaska. O le tele o alii nofofua, na faafaigaluegaina mai Filipaina e o mai o ni tagata faigaluega i le 1920s. I Alaska, na tau le latou iuni e faʻaumatia le faʻailoga tagata ma tulaga mataʻutia, ma faʻamalosia kamupani iʻa e sainia konekarate.
Ua lauiloa o “manongs,” o nei alii o fanau a pulega faakolone. Mai le 1898 i le 1946 sa avea Filipaina ma kolone o Amerika, ma e oo lava i motu mamao, sa aoaoina tamaiti i le gagana Peretania, mai tusi aoga a Amerika, e faiaoga faifeautalai mai Philadelphia po o New Jersey. Sa suesue e tamaiti aoga folafolaga o le Tautinoga o le Tutoatasi ae latou te lei iloaina igoa o Jose Rizal, Emilio Aguinaldo, ma Andres Bonifacio, o e na taitaia Filipino i la latou taua mo le tutoatasi e faasaga i tagata Spaniards, ma mulimuli ane faasaga i tagata Amerika.
Na fa'asalaina manongs ona o lo latou fa'atusaina o fa'atonuga o le US Constitution, ma le sailiga a tagata Filipaina mo le sa'olotoga, ma le mea moni faigata na latou maua i le Iunaite Setete. O nisi na ofo atu foi mo le International Brigades i le taimi o le Taua a le Sipaniolo, e tetee atu i faiga fascism i le atunuu lea na avea muamua ma latou nofoia. I Sepania, na faatulaga ai e Pedro Penino le Kamupani Rizal, na faaigoa i le mamalu o Jose Rizal.
Na maua e Baldoz le avanoa i le faila i luga o Bulosan o loʻo tausia e le FBI, lea na mataʻituina faʻamalosi Filipino. "O le mea moni e faapea o nei vaega na tosina mai ai le manatu o pulega a le malo i le taimi o le Cold War e le o se mea e ofo ai," o lana tala lea. "O tagata faigaluega Filipino na atiina ae se talaaga lelei na maua mo le au faigaluega i le Iunaite Setete na amata mai i le amataga o le 1930s."
O le tele o manongs o Komunisi, e talitonu o le tau mo se totogi sili atu o se vaega o le tau faasaga i le kapitalisme ma colonialism, e suia ai le faiga. Na tusia e Bulosan, “E le o noatia Amerika i latitu faafanua. Amerika e le na o se fanua poʻo se faʻalapotopotoga. O Amerika o loo i totonu o loto o tagata ua maliliu mo le saolotoga; e faapena foʻi i le vaaiga a tagata o loo fausia se lalolagi fou.” I le 1952 na fa'afaigaluegaina ai o ia e ta'ita'i o le iuni tu'uapa i'a e fa'atonutonu lana tusi tausaga. Faatasi ai ma le tele o ana talosaga mo mafuaaga mataʻutia, na tetee ai i taua faaniukilia ma le faʻalavelave a le militeri a Amerika i fafo, ma faʻamalosia le lotogatasi ma le Huk movement i Filipaina, lea o loʻo tauivi ma le faʻaauauina o le pulega a Amerika i lona kolone muamua.
Seia o'o i le 1949, o le iuni tu'uapa i'a, Local 37, sa avea ma vaega o le iuni o tagata faigaluega fa'ato'aga a le Congress of Industrial Organizations (CIO), le United Cannery, Agricultural, Packing and Allied Workers of America (UCAPAWA). A o amata le Cold War, na tuliesea e le CIO ni iuni e iva, e aofia ai le UCAPAWA ma le International Longshore and Warehouse Union (ILWU), ona o a latou faiga faʻapolokiki agavale ma masani taʻitaʻi Komunisi. I le maualuga o le McCarthyite hysteria e sili atu nai lo le 30 sui o le Local 37 na pueina ma faamataʻuina i le aveʻesea i Filipaina, e aofia ai ona ofisa o Ernesto Mangaoang ma Chris Mensalvas, ma tagata faʻamalosi Ponce Torres, Pablo Valdez, George Dumlao ma Joe Prudencio.
Mulimuli ane, na lafo i fafo e le faamasinoga le mataupu o le tipoti a Mangaoang. Na ia finau e le mafai ona toe tipoti o ia, talu ai sa avea o ia ma se “atunuu” o Amerika talu ona taunuu i Seattle i le 1920s. O le "National" o se tulaga na tuuina atu ia Filipino ona o Filipaina o se kolone a Amerika i lena taimi. E le mafai ona ta'ua Filipino o ni tagata malaga mai, ae e le o ni tagatanuu foi.
O Tagata Faigaluega Filipino Na Fa'aolaola le Fa'alapotopotoga Fa'ato'aga i le Taua Malulu
O Larry Itliong sa i ai se talafaasolopito umi o se faʻalapotopotoga. O ia o le puipuiga a Ernesto Mangaoang, ma sa avea foi ma avefe'au a Local 37, e auina atu tagata faigaluega i luga o vaa mai Seattle i fale tuuapa samani Alaska i vaitau uma. Ina ua uma le vaitau o le samani, e toatele tagata Filipino e toe foi i aiga i Kalefonia i Salinas ma San Joaquin Valleys, lea sa latou galulue ai o ni tagata faigaluega i faatoaga mo le tausaga atoa.
I totonu o pa tu'ufa'atasi o taulaga e pei o Stockton ma Salinas sa latou fa'atūina fa'atasiga o nu'u nu'u ma kalapu fa'aagafesootai. Na faʻaaogaina e Itliong nei fesoʻotaʻiga e faʻapipiʻi ai tagata Filipino pe a latou o atu e galulue i le fanua, e aofia ai ma osofaʻiga i fanua asparagus a Stockton i le 1948 ma le 1949. I lena taimi, na leoleoina e le au faifaatoʻaga tagata faigaluega i tolauapiga faigaluega, lea afai latou te faia ni fonotaga tatala, latou te lamatia le avea ma tagata faigaluega. fana ma e oo lava ina sasaina. Ina ia fesoasoani i le au tipi asparagus e faʻatulaga, e toso Itliong i totonu o se tolauapiga, tolotolo i lalo o le fale moe, ma talanoa i tagata faigaluega i totonu o le fola.
UCAPAWA na faʻaumatia i le 1949 CIO purge, ma le Filipino local i Seattle na ave i totonu e le ILWU. Na ola, ma o aso nei o se vaega o le ILWU's Inland Boatman's Union. Na taumafai le malo feterale e gaumativa le Local 37, ma faamalosia ona taʻitaʻi e faʻaumatia a latou punaoa i luga o le tatala i tua ma totogi a loia. Faatasi ai ma le saisai o le au faifaatoaga i le puipuiga faaletulafono, na pulea ai e se vaega faasao le iuni ma taofia ai lana tagata faigaluega faifaatoaga o le faatulagaina o taavale. O lena vaega na taofia seia oo ina lafo i fafo i le 1980s e se tupulaga talavou fou o Filipino faʻamalosi, e toʻalua, o Silme Domingo ma Gene Viernes (o se tagata faigaluega muamua) na fasiotia e sui o le pule a Filipaina Ferdinand Marcos.
Ae i le amataga o le 1950 na faʻaauau pea ona faʻatulagaina tagata faigaluega faʻatoʻaga Filipino. Na fausia e Ernesto Galarza se sootaga i le va oi latou ma le National Farm Labor Union (NFLU) i le faaiuga o le 1940s ma le amataga o le 1950s, ina ua faʻatupuina e le iuni le tolusefulu taʻaloga. Galarza o se tagata malaga mai Nayarit, o se tusisolo ma se tusitala faapea foi ma se faamaopoopo. Na taia e le NFLU le tele o le DiGiorgio Corporation, ona sosoo ai lea ma Kalefonia le tele o faifaatoaga, mo le 30 masina, ma iu ai ina faatoilaloina. Na faia e le au lagolago a le aufaigaluega se ata tifaga e uiga i ai, Poverty in the Valley of Plenty, lea na unaʻia ai tagata e taʻalo fua a le kamupani. Na faʻaaoga e Di Giorgio lona maso faʻapolokiki e faʻasaina, ma molia soʻo se faʻalapotopotoga na taumafai e faʻaalia.
I le 1959 na fa'atūina ai le Komiti Fa'atonu a le Aufaigaluega Fa'ato'aga (AWOC) e le AFL-CIO tu'ufa'atasia. Ina ua uma ona fa'afaigaluegaina Itliong e fai ma fa'alapotopotoga ona o lona tala'aga i le va o tagata faigaluega Filipino, na fa'aogaina e le AWOC ni 'au fa'alele e fa'aputu vave ai. I le 1961, AWOC, faatasi ai ma le United Packinghouse Workers, o le isi itu agavale sa avea muamua ma CIO union, na taia le seleselega o le latisi Imperial Valley, e manaʻomia le $ 1.25 i le itula.
Sa fa'amaualalo totogi e le au faifa'ato'aga e ala i le fa'afaigaluegaina o tagata faigaluega fa'akonekarate bracero mai Mekisiko. I lalo o lena polokalame na aumaia ai e le au faifaatoʻaga tagata faigaluega i lalo o le pulea lelei, tulaga sili ona faʻaaogaina. I le taimi o le osofa'iga na faamata'u ai e le Matagaluega o Fa'ato'aga a le Iunaite Setete ia braceros o le a toe fa'afo'i i latou pe a latou 'auai i le tele o tagata Filipaina. Fai mai Galarza, "Na lolovaia le setete i braceros ao matou teteʻe. Na ou leiloa le aofaʻi o taimi na tuliesea ai aʻu mai i tolauapiga e taumafai e talanoa ma i latou. Afai e vaʻaia i latou o talanoa ma oe na faʻafoʻi i latou i le fale i Mekisiko." E ui i le taufaamataʻu, peitaʻi, o nisi o braceros na auai i le osofaʻiga.
Itliong ma Filipino i le Delano Grape Strike
Mulimuli ane, i le 1965, na taʻitaʻia e Itliong, na taia e tagata faigaluega Filipino tovine i le Vanu o Coachella, e latalata i le tuaoi o Mekisiko, lea e amata ai le seleselega o vine i Kalefonia. Na latou manumalo i se siitaga o totogi e 40¢/itula mai le au fai vine ma faamalosia le pulega e soloia moliaga faasaga i tagata tetee na pueina. Ina ua uma ona manumalo i Coachella, na siitia atu le au taia ma le seleselega o vine i le Vanu o San Joaquin, lea na fetaiai ai ma le tetee malosi.
I Delano, na amata nonofo ai tagata faigaluega Filipino i totonu o tolauapiga, ma mumusu e alu e alu e faigaluega. O le faʻavae o le UFW o Dolores Huerta na faʻamatalaina i le tusitala o Dawn Mabalon aso muamua o le osofaʻiga a Delano, ma fai mai o ia, Cesar Chavez, ma isi faʻalapotopotoga a le National Farm Worker Association (NFWA) na faateʻia i le faʻatupu vevesi faasaga i tagata Filipino. “O nisi o i latou na sasaina e le au fai faatoaga [o e] tape le kesi ma moli ma le vai i totonu o tolauapiga faigaluega,” o le tala lea a Huerta. Na tutuli ese e le au faifaatoʻaga le au fili Filipaina, ma faamalosia i latou e o atu i le taulaga, ma avea Filipino Hall i Delano ma totonugalemu o le osofaiga. Afai o le pulenuu o Delano i aso nei o se Filipino, ona o le mea na amataina e le au faifaatoʻaga i le 1965.
O le taimi o le osofaʻiga i le 1965 e leʻi faʻafuaseʻi. Na faia i le tausaga talu ona faʻamalosia e Galarza, Huerta, Bert Corona, Cesar Chavez, ma isi aia tatau a tagata lautele ma tagata faigaluega leipa le Konekeresi e soloia Tulafono Lautele 78 ma faʻamutaina le polokalame bracero. Na iloa e ta'ita'i o le aufaifa'ato'aga e fa'amuta loa le polokalame o le a le toe mafai e le au faifa'ato'aga ona aumai braceros i totonu o le Iunaite Setete e taofia ai le tete'e. Ae ui i lea, na suʻe e le au vine vine mo tagata faʻatauvaʻa i le lima tausaga o le feteenaiga. Mai a latou laina muamua o pikiketi i Delano, na matamata tagata taʻavale aʻo aumaia e le au faifaatoʻaga ni auvaa e ave a latou galuega. Ina ua le toe maua braceros, e masani lava ona tatala e le Border Patrol le tuaoi, ma o loli e la'u mai ai tagata ta'avale e feosofi i luga o le toafa i po uma. Sa saunia e leoleo i le lotoifale ma leoleo leoleo se puipuiga faaauupegaina.
Sa mananao uma Filipaina ma Mekisiko e taofia le au faifaatoʻaga ma le malo mai le faʻaaogaina o faiga faʻavae mo femalagaiga e faasaga ia i latou. Na sailia e le au tete'e ma le aufaigaluega ni faiga faavae e sili ai ona fiafia i aiga ma nuu. I le 1965 toe fuata'iga o femalaga'iga, na pasia le tausaga talu ona mae'a le polokalame bracero, na latou fa'avaeina ai le toe fa'atasia o aiga o se mataupu faavae. O lenei mea na mafai ai e le faitau afe o tagata, aemaise lava tagata o le aiga o tagata faigaluega faifaatoaga, ona faimalaga mai Filipaina, Mekisiko, ma isi atunuu tau atiaʻe, aʻo taofia tagata e ana galuega mai le faʻaogaina o femalagaʻiga e pei o se faiga sapalai o tagata faigaluega.
Toefuataiga o Femalagaaiga ma le Boycott
I aso nei, o le saunoaga a Peresitene Trump e uiga i le faamutaina o le “chain migration” o se gagana faʻailoga mo le taumafai e faʻaumatia le toe faʻafouina o aiga, o se ausia o le aia tatau a tagata lautele. O le pu ma le au faifaatoʻaga e manaʻo e toe foʻi i se faiga e sili atu le faʻaogaina o tagata faigaluega i faʻatoʻaga, e faʻavae i luga o le H-2A visa tagata faigaluega visa polokalame, e pei lava o le polokalame bracero tuai.
E fa'aogaina e le malo le osofa'iga ma le toe fa'afo'iina o tagata faigaluega e le'i fa'amaonia, e pei lava ona faia i le vaitaimi o le bracero o le 1950s, e maua ai se fa'ailoga mo le fa'aulufaleina mai o tagata faigaluega fa'akonekarate. E su'eina e le ICE fa'amaumauga a le au faifa'ato'aga, su'e igoa o tagata e le'i fa'amauina, ma mana'omia le fa'ate'aina o i latou, a'o fa'atautaia osofa'iga fa'ate'a i nu'u o tagata faigaluega fa'ato'aga. I le taimi lava e tasi, e faʻamaonia e le Matagaluega o Leipa ma le Saogalemu Lotoifale talosaga a le au faifaatoʻaga e faʻaulufaleina mai se numera tele o tagata faigaluega konekarate H-2A-160,000 i le 2016, 200,000 i le tausaga talu ai, ma sili atu na valoia mo lenei tausaga.
"E faʻaaogaina e le ICE suʻesuʻega ma osofaʻiga e faʻaosofia ai le fefe ma le popole," o le tala lea a Armando Elenes, sui-peresitene o le United Farm Workers. “E fefefe tagata e talosagaina a latou aia tatau, pe na o le o mai e faigaluega. Ona manaʻomia lea e le au faifaatoʻaga ni suiga ina ia sili atu le taugofie o tagata faigaluega H-2A e ala i le faʻaumatiaina o totogi, poʻo le manaʻoga latou te saunia fale."
I le 1965, o le taimi lava na aveesea ai le taufaamatau o le suitulaga o braceros, na fausia ai e le au taia se fuafuaga e faamalosia ai le au faifaatoʻaga e feutagai. Mai mea uma na ausia o le taʻaloga vine, o lona sili ona malosi ma tumau o le boycott. Na fa'asalaina ai le malae ta'alo i le fusuaga ma le au faifa'ato'aga i luga o le aia tatau e fa'avae ai se fa'apotopotoga, ma taofia ai le au faifa'ato'aga mai le fa'aaogaina saoloto o sauaga, e pei ona latou faia i le tele o tausaga ua mavae. Na fasiotia e le au faifaatoʻaga faʻaauupegaina tagata taʻavale i Pixley ma El Centro, Calif., i le 30s. Nagi Daifullah ma Juan de la Cruz na maliliu i vine i le 1973 taʻaloga. Na fanaina Rufino Contreras i se fanua latisi na taia i le Vanu o Imperial i le 1979.
Rufino Dominguez, taʻitaʻi malaga mai Mixteco, talanoa ma tamaloloa sa galulue i le US o braceros i le 1950s. Ata na saunia e David Bacon
O le le fa'atupu vevesi, e pei ona una'ia e Cesar Chavez, e le'i taliaina e le lautele, peita'i, aemaise lava i tagata faigaluega a Filipino. Fai mai Mabalon, “O le toatele o sui o le Iuni a Filipino, le AWOC, o ni fitafita tuai o osofaiga o le 1920s, '30s, ma le'40s ma o ni tagata agavale malosi, Marxists, ma Communists. Na latou fetaia'i ma sauaga a le au faifaato'aga i a latou lava osofaiga, ma ave fana ma naifi mo le puipuiga o le tagata lava ia. Mo i latou o le tala faatino o le savali i tua o faatagata, fiaaai, liliu-le-isi-alafau sa ese.”
E le'i mafai e le tama'ita'i ona fa'amuta atoa sauaga a le au faifa'ato'aga, ae ina ua laasia e le 'aufaifa'ato'aga le vanu tele i le va o fanua ma 'a'ai tetele, e le'i tau na o i latou. O filosofia fa'apolokiki na fa'asoa e le to'atele o tagata faigaluega Filipino na va'aia le tete'e o se auupega fa'avae e manumalo ai i tulaga lelei. Ae ui i lea, na mafai foi ona latou vaʻaia le malosi o le boycott, ma mo le tele o tausaga i le taimi o le osofaʻiga, o Itliong sa avea ma faʻalapotopotoga a le malo. O lenei fuafuaga na maua ai le malosi fou i le vaega o totoe o le iuni, ma taʻitaʻia ai le sili ona malosi ma le taua soʻotaga i le va o iuni ma nuʻu i tala faʻasolopito o tagata faigaluega. I aso nei, o fesoʻotaʻiga tutusa o le faʻavae lea o faiga faʻasolosolo i le va o le au faʻatupu iuni i le salafa o le atunuʻu, e fesoasoani e tuʻuina atu tauiviga a le aufaigaluega o latou uiga o ni gaioiga lautele.
Filipinos ma Mekisiko: Faʻalavelave Faʻalavelave
O le au faifaatoʻaga na faʻafeagai Mekisiko ma Filipino mo le tele o tausaga. O le mafutaga i le va o Itliong's AWOC ma le NFWA na taʻitaʻia e Cesar Chavez o se tulaga lauiloa o tagata faigaluega o loʻo i ai, i le tele o tulaga, eseese faiga faʻapolokiki. O sui o le AWOC e iai o latou a'a i le UCAPAWA mumu. O a'a o le NFWA sa i totonu o le Faalapotopotoga o Auaunaga Lautele (CSO), lea sa ita i nisi taimi i tagata Komunisi. Ae na mafai e faʻalapotopotoga uma e lua ona maua ni faʻavae tutusa ma lagolagoina e le tasi le isi i le taimi o le osofaʻiga, ma iu ai ina fausia le UFW.
Na manatua e Eliseo Medina, o se tagata faigaluega faifaatoʻaga, o lē na mulimuli ane avea ma sui peresitene o se tasi o iuni tele a le atunuu, o le Aufaigaluega a le Auaunaga, e faapea: “A o leʻi amataina le tetee, sa matou ola i ni lalolagi eseese—le lalolagi Latino, le lalolagi Filipino, le lalolagi Aferika-Amerika. lalolagi ma le lalolagi Caucasian. Sa matou ola faʻatasi ae leʻi malamalama poʻo ai i matou poʻo le a le manatu ma moemiti e le tasi i le isi. Seiloga na amata le iuni na iu ai ina amata ona matou galulue faatasi, ia iloa e le tasi le isi ma amata ona misa faatasi.
O le fefefe o le Cold War i faiga faa-Komunisi na punitia ai sao a Itliong ma Filipino. I lana talaaga taʻutaʻua o Cesar Chavez i The New Yorker, na taʻua ai e le tusitala o Peter Matthiessen: "Seʻia oʻo mai Chavez, sa manatu taʻitaʻi o le iuni e le mafai ona faʻatulagaina galuega faʻatoʻaga, lea e tele lava le le iloa faitau ma le lima vaivai ..." O le mea moni, e toʻatele tagata faigaluega Filipino. i Coachella ma Delano sa avea ma sui o le ILWU Local 37 i le 1965, ina ua amata le taʻavale vine. O tausaga uma sa faaauau ai ona latou malaga mai le Vanu o San Joaquin i fale tuuapa i'a Alaska. I le faaiuga o o latou olaga, sa masani ona avea i latou ma sui toaaga o iuni uma e lua—Local 37 ma le United Farm Workers.
Ae o sootaga i le va o Filipino ma Mekisiko na faʻaleagaina ina ua maeʻa le osofaʻiga vine. I le uluai konekarate UFW table vine, manumalo i le 1970, o le faʻafaigaluegaina hall system na malepe ai le au Filipino. O le mea moni, o nuu ia o tane nofofua na galulue faatasi mo le 30 pe 40 tausaga. O tuuaiga o le faailoga tagata e faasaga ia Filipino i le faafaigaluegaina o fale talimalo na salalau. O le tele o taʻitaʻi Filipino sa fai ma foma, ma se tu masani o le fefaʻatauaʻiga mo a latou tagata faigaluega ma le au faifaatoʻaga ina ia maua ni totogi sili atu ma tulaga faigaluega. O le tele lava na fa'atulagaina e ala ia i latou, e fa'aulu uma ai le auvaa. O konekarate 1970 na aveesea ai o latou malosiaga. O nisi na lagolagoina le Teamsters, lea na ofoina atu i na foemua lo latou malosi i le taimi o le osofaiga a le iuni i le UFW i le 1973. Ae o le toatele o tagata faigaluega Filipino lagolago, e aofia ai ma i latou sa avea ma formen, na nonofo i le UFW. Na sili atu le faigata o mafutaga ina ua asiasi atu Cesar Chavez i le pule malosi o Ferdinand Marcos i Filipaina. Ona ia taumafai lea e faʻaaoga le konesula Filipaina i San Francisco e manumalo ai i tagata faigaluega Filipino i le faʻatulagaina o taʻavale a le UFW. Na faamavae le sui peresitene o le UFW Philip Vera Cruz. Na alu ese lava Itliong i se taimi muamua atu. "O le eseesega i le va o le taʻitaʻi ma le tulaga ma faila i le faʻatulagaina o sitaili ma mea e ave i ai le faamuamua, filosofia o le faʻatulagaina, ma fuafuaga na amata ona toso ese ai le tuufaatasiga," o le tala lea a Mabalon. Ae ui i lea, o Pete Velasco, o se tasi o uluai taʻitaʻi o le AWOC, na pipii i le UFW, ma sa avea ma sui o le komiti faafoe ina ua maliu i le 1995, lua tausaga talu ona mavae Chavez.
Tulaga o Tagata Faifaatoaga i Aso Nei
O le faʻalagolago tele i tamaʻitaʻi i le 1980s ma le 90s sa i ai se tau maualuga. I totonu o fanua sa i ai ni nai palota ma e oo lava i le itiiti o le tetei. O se taunuuga, fai mai Medina, "O tagata faigaluega i aso nei ua toe foi i le mea sa latou i ai a o lei faia le iuni. O le to'atele o lo'o faigaluega i totogi maualalo. O lo'o toe fo'i le aufaigaluega i le na'o le taumafai e fa'atino galuega i se auala sili ona taugofie, tusa lava po'o le a le a'afiaga o tagata faigaluega."
I le maualuga o le malosiaga o le iuni i le faaiuga o le 1970s o le totogi faavae o faatoaga e faaluaina le totogi maualalo. O le asō e sili atu i le $20 i le itula. O Doug Adair, o se talavou paʻepaʻe paʻepaʻe i le taimi na amata ai le tau o vine, na maua se galuega faʻatasi i le fanua ma galue ai iina i lona olaga atoa. Na te manatua, “Ina ua ou galue i lalo o lena konekarate muamua, o matou totogi ma penefiti na sili atu i le faaluaina o totogi maualalo o tagata faigaluega Amerika. Sa i ai sa matou fuafuaga mo le soifua maloloina lea sa matau'a ai le tele o isi iuni. E mafai ona matou nonofo i lalo ma le au faifaatoʻaga ma fefaʻatauaʻi i faitioga. Matou te le manumalo i taimi uma, ae e mafai ona matou faʻatalanoaina o matou tulaga faigaluega."
O Kalefonia e iai se tulafono e faʻamaonia ai le aia tatau a tagata faigaluega faʻatoʻaga e faʻavaeina ai iuni, ma le isi e manaʻomia ai le au faifaatoʻaga e faʻatalanoa konekarate mo le taimi muamua-o mea uma ia o faiga faʻapolokiki a le UFW. I le sefulu tausaga talu ai na mafai ai e le iuni ona toe maua konekarate lea na palota ai tagata faigaluega i tausaga ua mavae. O aso nei o tagata faigaluega i lalo o konekarate iuni e mafai ona faʻamalosia tapulaa a le setete i le faʻaaogaina o vailaau faʻasaina ma manaʻoga mo tulaga saogalemu sili atu. O totogi fa'akonekarate e le'o manatua e Adair, ae e matua'i maualuga atu nai lo le averesi o tagata faigaluega fa'ato'aga.
Ae ui i lea, i aso nei o le tele o tagata faigaluega e maualalo ifo nai lo le tulafono maualalo, tulafono pe leai. Na talepeina e le au faifaatoʻaga le tele o tolauapiga faigaluega i Kalefonia i le vaitau o osofaʻiga tetele. O le iʻuga, e faitau afe tagata faigaluega i le fanua e momoe i lalo o laau, i taavale, po o le faatoʻaga foʻi a o latou faimalaga faatasi ma le seleselega. O le tele o tagata faigaluega e iai faleuila ma vai inu, ma o fea latou te iloa ai a latou aia tatau, latou te le tau faʻaogaina le suʻe puʻupuʻu, lea na mafua ai le faʻaleagaina o tua i augatupulaga o tagata faigaluega faʻatoʻaga aʻo leʻi faʻasaina i Kalefonia. Ae o konekarate leipa, lea na suia muamua i fale faigaluega a le iuni, ua toe maua le puleaina o fanua. Ma a o tauva konekarate e faatau atu le aufaigaluega a le aufaifaatoaga i le au fai faatoaga, latou te tipiina totogi. Talu ai e iai le pule a le au konekarate e tuʻuina atu ai galuega poʻo le aufaigaluega tineimu, o le faʻafitauli o le faʻaleagaina o feusuaiga i totonu o fanua ua faʻateleina. Latou te manaʻomia feusuaʻiga mai fafine o loʻo manaʻomia se galuega e tausi ai o latou aiga, pe faʻatagaina le faʻalumaina i aso uma.
O le leai o se saogalemu tulaga faigaluega na faʻaalia i le maliu i le 2008 o Maria Isabel Vasquez Jimenez e 17 tausaga, o le na le maua le paolo ma le vai ma paʻu i le 100-tikeri vevela. O le maualalo o le tau o lona olaga ma tagata faigaluega e pei o ia na faʻaalia foi - e ala i le faʻasalaga o le tautua lautele na tuʻuina atu e le faamasinoga a le setete i le konekarate faigaluega e nafa ma. O le West Coast Farms, le fai totōina, e le'i fa'asalaina lava, ona o lo'o fa'apea o le konekarate e nafa ma tulaga i totonu o lana toga vine.
O se Tupulaga Fou ma le Talatuu o le Fa'asa'oloto
Ae e pei lava ona mulimuli atu Larry Itliong i le malaga atu o tagata faigaluega Filipino mai Seattle i Alaska ona toe foi lea i Kalefonia, o le femalagaaʻi o tagata faigaluega i aso nei o loʻo ofoina atu avanoa tutusa i faʻalapotopotoga faʻatoʻaga. O le si'itia o tagata faigaluega faifa'ato'aga Mekisiko o lo'o sosolo atu i le talafatai o le Pasefika. O le taofia o galuega a Triqui ma Mixteco blueberry pickers na taitai atu ai i le faatulagaina o le latou iuni tutoatasi, Familias Unidas por la Justicia i le Setete o Uosigitone. I le Vanu o San Quintin o Baja Kalefonia, e afe ma afe tagata pikiina ma fuga vine na savavali i fafo mo le tolu vaiaso i le 2015, ma faʻatulagaina se faʻatasiga tutoʻatasi. I le 2016 i le amataga o le vaitau o le pikiina o le blueberry, na mumusu tagata faigaluega Mekisiko i Gourmet Trading latalata i Delano e alu i totonu e piki, ma palota 347 i le 68 mo le UFW. O le tausaga na tea nei na latou sainia ai le latou konekarate muamua iuni.
O le aufaipisinisi Mekisiko i nei osofaʻiga uma e sau mai taulaga tutusa i Oaxaca, Puebla, Guerrero, Chiapas, ma Michoacan. E sili ona leaga le latou totogi. E tusa ai ma le Indigenous Farm Worker Study, o le averesi o tupe maua a le aiga i le 2008 e $13,750 mo se aiga moni ma le $22,500 mo se aiga faifaatoaga mestizo (e le o ni tagatanuu). E le o se totogi ola, ae o le eseesega e atagia mai ai le faʻailoga tagata faʻasaga i tagata moni.
O tagata faʻamalosi ma faʻalapotopotoga i le feʻaveaʻi o tagata mai Oaxaca o loʻo i ai faiga faʻapolokiki mataʻutia ma se talaʻaga o faʻamalosi, e pei lava o Mangaoang ma Itliong. O le tasi UFW faʻatulagaina i McFarland, Aquiles Hernandez, mai Santa Maria Tindu, sa auai i le itu tauagavale i le iuni a faiaoga Mekisiko, na tuli ma falepuipui mo le 72 aso.
Na fa'aogaina e Rufino Dominguez, le fa'alapotopotoga fa'ale-aganu'u, feso'ota'iga a tagata malaga mai e fa'atulaga fa'ato'aga i Mekisiko ma mulimuli ane i Kalefonia. O nisi o ona manatu na sau mai aganuu ma faiga faʻapolokiki a faʻalapotopotoga agavale i Mekisiko. Ae o nisi foi na o mai mai le au faigaluega faifaatoaga i Kalefonia, ma aʻa e toe foi atu i na tagata Filipino.
E afe ma afe tagata na aʻoaʻoina le tomai o le faʻatulagaina i le taʻaloga vine ma ona iʻuga. O se tasi o i latou, o Rosalinda Guillen, sa fesoasoani i le faatulagaina o le FUJ ma sa galue mo le tele o tausaga mo le UFW. Fai mai a ia, “O aso nei e mafai e tagata faigaluega faifaatoaga ona faatulaga ona o mea na faia e isi tagata faifaatoaga i le 60s ma le 70s i Kalefonia. O se tasi lenei o talatuu sili ona taua a Larry Itliong ma Cesar Chavez, o le tuufaatasia lea o tagata faigaluega eseese ma lotu eseese ma manatu faaupufai eseese.
In Solia i fafo le Vaitini, ua taʻua e Frank Bardacke ia Itliong “o se iuni tuai tuai [lea] e leʻi i ai le gagana faatemokalasi i lana auupega.” Ae na faʻaalu e Itliong lona olaga atoa e faʻatulagaina tagata faigaluega i taua faʻasaga i le au faifaatoʻaga. O lana sao, ma lana tupulaga o Filipino radicals, e tatau ona faamamaluina-e le gata ona sa latou fesoasoani i le faia o tala faasolopito, ae ona o latou manatu faaupufai ma iuni fefaʻatauaʻiga e talafeagai mo tagata faigaluega i le taimi nei e pei ona i ai i le 1965. O na manatu, na latou tausia ola i tausaga sili ona leaga o le Cold War, na fesoasoani e taʻitaʻia se toe faʻafouina o le faʻatulagaina o galuega faʻatoʻaga o loʻo faʻaauau pea i aso nei.
DAVID BACON ose tusitala ma se tagata pueata e ufiufi galuega, femalagaaiga, ma le aafiaga o le tamaoaiga o le lalolagi i tagata faigaluega.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo