Li le tausaga, toetoe lava 400,000 tagata na tipoti mai le Iunaite Setete. O le galu tele lea o le ave'esea i le talafaasolopito o Amerika, e sili atu nai lo le taʻutaʻua o le "Operation Wetback" o le 1950s poʻo le "Mexican Repatriation" i le taimi o le Paʻu Tele o le Tamaoaiga.
E masani ona sasaa e le Border Patrol pasi a tagata ua ave faapagota i faitotoa o tuaoi o aai e pei o Mexicali i le tulua o po, ma tuleia tagata i se taimi e leai se mea e matala ma leai se auaunaga e maua e maua ai ni meaai po o se malutaga.
O le tele o tagata ua tipoti o ni tagata talavou e leai ni tupe pe a o mai i le Iunaite Setete ma e leai se isi mea pe a toe tipoti i Mexico. I le galu o le tetee i tagata malaga mai le Iunaite Setete, e leai se tasi na fesili pe o le a le mea e tupu i le au ave faamalosi pe a toe auina atu i Mekisiko.
I Mexicali, o se vaega o tagata ua ave faapagota ma aia tatau a tagata faimalaga ua latou ave se faletalimalo tuulafoaia, sa avea muamua ma Hotel Centenario (le Hundred Year Hotel), toe faaigoa o le Hotel Migrante (Migrant Hotel). E na o se poloka mai le laasia o tuaoi, e tuu atu e le faletalimalo i tagata ua tipoti mai le Iunaite Setete se nofoaga e momoe ai ma meaai e aai ai mo ni nai aso a o lei o atu i le fale pe toe taumafai e sopoia le tuaoi. Border Angels, o se vaega o aia tatau a tagata malaga mai Amerika, o loʻo tuʻuina mai se fesoasoani itiiti e maua e le faletalimalo. O se vaega o tagata ua tipoti e kuka meaai ma galulue i le faaleleia o le fale.
I le taimi o le taumalulu, e tusa ma le 50-60 tagata e nonofo ai i soʻo se taimi, ae 5 pe 6 isi tuʻituʻi i ona faitotoʻa i po uma. O le taumafanafana na tea nei, i le tumutumu o le vaitau o le sopoia o tuaoi, o le numera o tagata na ave faapagota o loo sailia se malutaga i le faletalimalo na siitia i luga o le 300.
"O le toatele o tagata e afaina i le taumafai e savali i luga o mauga i Mexicali," o le tala lea a Benjamin Campista, o se sui galulue faatasi. “E matua’i malulu lava le taimi nei ma a maua ma toe fa’afo’i, e to’atele ua na o le ofuina o se mitiafu ma seevae tenisi, o nisi e mama’i, o i latou e ave i le falema’i, o isi e nonofo i’inei mo ni nai aso se’ia mafai e lo latou aiga ona auina atu. tupe."
Na malilie Border Angels ma le faletalimalo e totogi le pule ile fale ile 11,000 pesos ile masina ile lisi (tusa ma le $900), ae ua ono masina i tua. O aso uma e o atu ai tagata o le faletalimalo i laina uumi o tagata o loʻo faʻatali e sopoia le garita (le tuaoi faaletulafono) e talosagaina se tupe e lagolago ai le faletalimalo. E ave e tagata ta'ito'atasi le afa o mea e tu'uina atu ia i latou, o le isi afa e alu tele mo mea'ai mo le taumafataga o le afiafi.
O aso uma lava e faalogo ai Campista i tagata ua ave faapagota o faamatala mai a latou tala: "E toatolu uso na nonofo iinei i le taumafanafana talu ai ae latou te lei taumafai e sopoia. I le masina mulimuli ane, na toe foi mai ai le tasi. O le vevela, na sau ai iinei le fafine ma lana pepe e lua masina, o lana tane fo'i na oti i le toafa.
"O loʻo matou o atu i matu e taumafai e faigaluega. Aisea e tatau ai ona matou feoti mo lenei mea? E tatau ona faʻamutaina e a matou malo nei soliga o aia tatau a tagata, ona le manaʻomia ai lea o le matou faletalimalo."
Z
O David Bacon o se tagata fa'agaioiga ma tusitala tuto'atasi ma le pu'eata.