Sa ou taumafai e faafesootai Mark Higson i le isi aso ae faatoa iloa ai ua maliu o ia i le iva tausaga talu ai. Sa na o le 40 ona tausaga, o se tamalii mamalu. Na matou feiloai ina ua uma ona faamavae mai le Ofisa o le Va i Fafo i le 1991 ma sa ou fesili ia te ia pe na iloa e le malo o Hawks fusu-pomu na faatau atu i Initonesia o loo faaaogaina faasaga i tagata lautele i Timor i Sasae.
“E iloa uma e tagata,” o lana tala lea, “sei vagana ai le palemene ma tagata lautele”.
"Ma le aufaasālalau?"
"O le aufaasālalau - o igoa tetele - na valaʻaulia i le King Charles Street (le Ofisa i Fafo) ma faʻafeiloaʻi ma faʻamatalaga pepelo. E le o se faʻalavelave."
I le avea ai ma ofisa o Iraq i le Ofisa o le Va i Fafo, sa ia tusia ni tusi mo minisita e faamautinoa atu i faipule ma tagata lautele e le o faaauupegaina e le Malo o Peretania Saddam Hussein. “O se pepelo tonu lea,” o lana tala lea. "Sa le mafai ona ou onosaia".
I le tuʻuina atu o faʻamaoniga i luma o le suʻesuʻega o auupega-i-Iraq, o Higson na o le pau lea o le ofisa Peretania na faʻafetaia e le Alii Faamasino Scott mo le taʻuina o le mea moni. O le tau na ia totogiina o le leiloa o lona soifua maloloina ma le faaipoipoga ma le mataʻituina pea e spooks. Na iu ina ola o ia i penefiti i totonu o le moega Birmingham lea na ia maua ai se faoa faamalosi, ta lona ulu ma maliu ai na o ia. E masani ona avea le au faasalalau ma toa; sa tasi o ia.
Na oo mai o ia i lona mafaufau ina ua ou vaai i se ata i le pepa a le isi ofisa o le Foreign Office, Sir Jeremy Greenstock, o le sa avea ma amepasa a Tony Blair i Malo Aufaatasi i le fausiaina o osofaiga a Iraq i le 2003. E sili atu nai lo se isi lava, o le Sir Jeremy o le na taumafai togafiti uma e suʻe se UN ufiufi mo le faʻamaʻa toto o le a oʻo mai. O le mea moni, o lona mitamitaga lea i le suesuega a Chilcot i le aso 27 o Novema, lea na ia faamatalaina ai le osofaʻiga o se "tulafono ae fesiligia le faʻamaoni". E maeu le atamai. I le ata sa ia ofuina se ataata.
I lalo o tulafono fa'ava-o-malo, e le'o iai le "fa'atonuina fa'atulafonoina". O se osofa'iga i se malo o se solitulafono. O lea na faamanino mai e le alii loia sili a Peretania, le Loia Sili o Peter Goldsmith, a o lei mimilo lona lima, faapea ai ma faufautua faaletulafono a le Ofisa o le Va i Fafo ma sosoo ai ma le failautusi aoao o Malo Aufaatasi. O le osofaiga o le solitulafono o le 21st seneturi. I le 17 tausaga o osofaʻiga i luga o le faitau aofaʻi o tagata lautele, o loʻo ufiufi i faʻailoga monikers e pei o "faʻasalaga" ma "leai ni sone lele" ma le "fausiaina o le faatemokalasi", e toʻatele tagata ua maliliu i Iraq nai lo le taimi o le tele o tausaga o fefaʻatauaʻiga pologa. Seti lena mea e faasaga i le toe faʻaleleia o le paʻu a Sir Jeremy e uiga i "leo" Amerika na "leai se fesoasoani i le mea sa ou taumafai e fai [i le UN] i Niu Ioka". E le gata i lea, "O aʻu lava na lapataia le Ofisa o le Va i Fafo ... e tatau ona ou mafaufau i loʻu lava tulaga ...".
E le o a'u, guv.
O le fa'amoemoega o le su'esu'ega a Chilcot o le fa'avasegaina lea o se solitulafono mata'utia e ala i le tu'uina atu o le tele o le ta'usalaina o le ta'usalaina e fa'amalieina ai le aufaasālalau ina ia na o le pau le mataupu e taua, o le moliaga, e le mafai ona laga. A oʻo mai o ia ia Ianuari, o le a faia e Blair lenei vaega i le atoatoa leaga, ma le faʻaaogaina ma le faʻaaogaina o le tagi ma le faʻafefe. O "su'esu'ega" uma i solitulafono a le setete o lo'o fa'amama i lenei auala. I le 1996, o le lipoti a le Alii Faamasino Scott o arms-to-Iraq na faanenefu ai solitulafono na faaalia e ana suesuega ma le tele o molimau.
I lena taimi, sa ou faatalanoaina Tim Laxton, o le sa auai i aso uma o le suesuega e avea ma suetusi o kamupani na ave e le MI6 ma isi ofisa faalilolilo e avea ma taavale mo le fefaatauaiga o auupega faasolitulafono ma Saddam Hussein. Ana i ai se su'esu'ega fa'aletulafono atoa ma tatala, na ta'u mai e Laxton ia te a'u, "selau" semanu e feagai ma moliaga. "O le a latou aofia ai," o lana tala lea, "tagata maualuluga faaupufai, o tagata faigaluega sinia sili mai le itu taumatau i Whitehall ... o le pito i luga o le malo."
O le mafuaaga lena na fautuaina ai Chilcot e pei o Sir Martin Gilbert, o le na faʻatusatusaina Blair ma Churchill ma Roosevelt. O le mafuaaga lena o le a le manaʻomia ai e le suʻesuʻega le tuʻuina atu o pepa e faʻamalamalamaina ai le matafaioi a le kegi atoa a Blair, aemaise lava le kapeneta a Blair i le 2003, ua leva ona filemu. O ai na te manatua le taufaamatau a Geoff Hoon, le "failautusi o le puipuiga" a Blair, e faaaoga auupega faaniukilia e faasaga ia Iraq?
Ia Fepuari, o Jack Straw, o se tasi o paaga autu a Blair, o le tagata na faatagaina le fasioti tagata tele o General Pinochet e sola ese mai le faamasinoga ma o le "failautusi o faamasinoga" o loʻo iai nei, na faʻaumatia le Komesina o Faʻamatalaga lea na faʻatonuina le malo e faʻasalalau minute a le Kapeneta i le vaitaimi o Lord Goldsmith. fa'amalosi e sui lana fa'amasinoga e le tusa ai ma le tulafono le osofa'iga. E fa'afefea ona latou fefefe fa'aalia, ma sili atu ona leaga.
Ua tuuina atu e le aufaasālalau ia te ia lava le puipuiga. I le aso 27 o Novema, na tusia ai e Scott Ritter, o le sa avea muamua ma tagata asiasi o auupega a le UN, e faapea o le osofaʻiga "na sili atu ona faigofie ona o le matafaioi o le valea aoga na faia e le tele o ala o faasalalauga i Amerika ma Peretania." E silia ma le fa tausaga a o leʻi osofaʻia, Ritter, i faʻatalatalanoaga ma aʻu ma isi, e leʻi tuua ai se masalosaloga o auupega a Iraq o le faʻaumatiaga tele na faʻaumatia, ae na avea o ia ma tagata e le o se tagata. I le 2002, ina ua faʻalogo atoatoa le Bush / Blair i luga o le aufaasālalau, na taʻua e le Guardian ma Observer Iraki i le sili atu i le 3,000 tala, lea na taʻua ai e 49 ia Ritter ma lana mea moni e mafai ona laveaʻiina le faitau afe o ola.
O le a le mea ua suia? I le aso 30 o Novema, na faʻasalalau ai e le Tutoatasi se faʻamatalaga manino mai lona tagata faʻapipiʻi i Afghanistan. "O le 'au e fefefe i le toilalo i le fale," o le tala lea a le ulutala. O Peretania, fai mai le lipoti, "ua matua lamatia lava le leiloa o lona ala i Afghanistan ona o le faateleina o le toilalo i totonu o le aiga ua faavaivaia ai le au i le laina pito i luma, ua lapatai mai ai taitai o le militeri." O le mea moni, o le le fiafia o tagata lautele i le faʻalavelave faʻafuaseʻi i Afghanistan o loʻo atagia i le tele o fitafita tautua ma o latou aiga; ma o le mea lea e fefefe ai le au tau mafanafana. O lea la o le "fa'ato'ilaloina" ma le "fa'aleagaina o 'au" ua fa'aopoopoina i le fa'aupuga o le weasel. Manuia le taumafai. Ae paga lea, pei o Iraq, o Afghanistan o se solitulafono. Vaitaimi.