O Biddu o se nuu Palesitina matagofie, e siomia i vine ma togalaau aina, i ni nai maila i le itu i sasae o le tuaoi o Isaraelu o le 1967. I le lua masina talu ai, o le nuu, lea na nonofo filemu ma ona tuaoi Isaraelu e oo lava i le taimi nei. Intifada, ua avea ma se isi faailoga i le talafaasolopito o Isaraelu/Palestina.
O le leaga o lenei nuʻu o ona fanua, faʻapea foʻi ma fanua o isi nuʻu Palesitina laiti lata ane, e tuaoi ma le "Ierusalema alalaupapa" - o se faasologa o tuaoi Isaraelu i le itu i matu o Ierusalema. O le pulea e Isaraelu o lenei fanua o le a mafai ai ona faʻaauau le teritori "mama o Palesitina" mai lenei alalaupapa i le nofoia o Givat Zeev, fausia loloto i totonu o le Faletupe i Sisifo, latalata i Ramallah.
I le galuega tele o le faʻapipiʻiina o Sarona ma le autau a Isaraelu, o le ituaiga fanua lea e "le fiu". O le mafuaaga lea, ua faafalepuipuiina ai e Isaraelu tagata o le nuu i totonu o se pa, ma faoa lo latou laueleele. Biddu, ma nuu e sefulu o loo siomia ai, ua faatagaina na o le tasi lava le filifiliga - e nofo filemu ma matamata ao avea togalaau aina na latou fafagaina mai le tasi tupulaga i le isi, liliu atu i fanua faaagaga o le alalaupapa o Ierusalema.
Ae nai lo le usiusitai, sa aufaatasi le nuu o Biddu ma isi nuu lata ane e puipuia lo latou fanua. I le faʻataʻitaʻiga fou o le teteʻe taʻutaʻua lea na atiaʻe i luga o le laina o le puipui i le Faletupe i Sisifo, o le nuʻu atoa - tane fafine ma tamaiti - o loʻo o atu e tuʻu o latou tino i le va o bulldozers ma o latou fanua. O se mataupu faavae i lenei ituaiga o tauiviga o le le sauaina. E matua fa’asa lava le fa’aaogaina o a’upega, ma o lo’o va’aia fo’i taumafaiga a le atunu’u ina ia taofia le tau’ai ma’a o tupulaga talavou.
O le mataupu faavae lona lua o le tetee e faapea o se tauiviga soofaatasi a Palesitina ma Isaraelu, o lo latou taunuuga ma le lumanai o loo fesootai. E pei o isi vaega o le pā, sa valaau atu tagata o Biddu i tagata Isaraelu e faatasi ma i latou. - "Sii i luga le leo o le mafaufau, le leo o le mafaufau, i luga aʻe o le leo o pulufana ma le leo o le sauaina ..." - na latou tusia i se tusi tatala i nuʻu ma tuaoi Isaraelu o loʻo siomia ai i latou.
O le mea moni, ua tali atu Isaraelu i le valaau - mai le au faʻamalosi talavou i luga o le puipui, i tuaoi mai le pitonuʻu o Mevaseret Tzion i Ierusalema Corridor. O le tolusefulu o i latou mulimuli na auai foi i se apili na tuuina atu e nuu i le faamasinoga maualuga a Isaraelu, e faasaga i le faatatauina o lo latou fanua. Ae i mata o le autau, o lenei faʻataʻitaʻiga fou a Palesitina ma Isaraelu faʻataʻitaʻi faʻatasi e sili ona mataʻutia.
I Biddu ua uma ona faia e le autau ni tagata fana i luga o taualuga, faʻaaogaina auupega ola ma fasiotia ai le lima Palesitina. E to'atele isi ua manunu'a. I le maeʻa ai o faʻasalalauga faʻasalalau ma le tetee, ua faʻaitiitia le faʻaaogaina e le vaegaau o le afi ola, ae o lona vevesi e leʻi faʻaitiitia. I le aso 17 o Aperila, na puʻea faapagota ai Rabbi Arik Asherman i Biddu, ina ua ia taumafai e puipuia se tamaititi Palesitina o loʻo fusi i le pulou o se sipi militeri.
I le tali atu i le vevesi a le vaegaau, na valaau ai tamaitai o Biddu mo se faʻataʻitaʻiga filemu ma le laititi a tamaitai, i le Aso Sa, Aperila 25th. E tusa ma le 30 fafine Isaraelu na tali atu i le valaau – fafine o vaitausaga eseese ma mai le tele o galuega eseese. I Biddu, na matou feiloaʻi ai ma fafine Palesitina, ma fafine mai faʻalapotopotoga faʻavaomalo o loʻo galulue i teritori o loʻo nofoia. Na amata se savaliga lemu - e itiiti ifo i le selau tamaitai, o loʻo tauaveina pepa lautele. Sa leai se tagata na iloa atu, po o ni tamaiti, na te ono togiina maa. Matou te le'i faia se mea taufaamatau. Ae mo le vaegaau, e le afaina lea.
"Matou te le faʻatagaina lenei faʻataʻitaʻiga" - o se leo i toniga na faʻasalalau. Na mulimuli sa'o mai le kesi ma'i ma'u ma'u. I le pepa i le mea na ou tu ai, sa ou matamata i se vaaiga faafoliga. I le totonugalemu o le puao o le asu ma le kesi loimata, o loʻo i ai pea nai fafine o loʻo tutu, ma sisi le leoa a latou pepa lautele i luma o fitafita. Ae, mai le puao na oso mai ai fitafita i luga o solofanua ma osofaʻi atu i fafine o loʻo uuina pepa lautele. Sa ou vaai muamua i leoleo i luga o solofanua, ae o se vaaiga ese lea. Na matua'i manino lava o a latou laau na fa'atatau mo le gau o ponaivi. O Molly Malekar, o le faatonu o le faalapotopotoga a Bat-Shalom, na faaiuina lana tetee le leoa faasaga i sauaga a le vaegaau i le gau o le tauau, ma se ta matuia i lona ulu.
Ua poloka e le vaega au soo se auala o le tetee. Ua le toe faatagaina e oo lava i le tutu lemu ma ni pepa lautele. Ma o lenei mea e le na o Palesitina. Mai le va'aiga a le 'autau, e tasi lava le filifiliga e tu'uina atu ia i tatou o Isaraelu - nofonofo filemu ma matamata a'o mou atu foliga fa'aletagata a lo tatou atunu'u. Ae talu ai o Isaraelu o loʻo tumau pea, aloaʻia, o se temokalasi, e le faʻatagaina le autau e avea ma tino e faʻatulagaina tapulaa o le saolotoga e tetee ai. E tatau ona fausia se komiti tutoatasi e su'esu'e i sauaga a le vaega'au i Biddu, ma aumai i latou e nafa i le faamasinoga.
Mo nisi fa'amatalaga i Biddu va'ai le tusiga a Gideon Levy 'Fighting the fence' http://www.haaretz.com/hasen/spages/401215.html
http://www.tau.ac.il/~reinhart
Yediot Aharonot, Me 5, 2004; Faaliliu mai le faaEperu e Netta Van Vliet