Voor veel mensen, vooral degenen die de veranderingen in Latijns-Amerika hebben bijgehouden, is de naam van de politicoloog Marta Harnecker bekend. Haar analyses zijn al jaren essentieel voor het begrijpen van wat er op het continent gebeurt. Geboren in Chili, woonde vele jaren in Cuba nadat hij was ontsnapt aan het repressieve regime van Augusto Pinochet. Deze denker is afgestemd op de arbeidersbeweging en is naar veel landen gereisd, waaronder Brazilië, om de realiteit van sociale en volksbewegingen te ontdekken. Nu is ze betrokken bij de Bolivariaanse revolutie onder leiding van Hugo Chavez Frias. Marta Harnecker was onlangs in Rio de Janeiro, als onderdeel van het Venezolaanse regeringsteam dat de Top van Rio de Janeiro bijwoonde. Brasil de Fato ‘ Hoe ziet u de situatie in Latijns-Amerika na de herverkiezing van George W. Bush? Marta Harnecker ‘We wisten allemaal dat er geen grote verschillen zouden zijn tussen John Kerry en George W. Bush wat het internationale beleid betreft. John Kerry zou het buitenlandse beleid van de VS niet veel veranderen, maar er zou wel een verschil zijn. Daarom stond ik aan de kant van degenen in de Verenigde Staten die de Democratische kandidaat steunden. Voor onze strijd verandert de situatie niet veel. We moeten het imperium met al zijn macht onder ogen zien.

BF ‘Er verandert dan niets voor ons?

marter ‘Ik geloof, en herhaal, dat onze taken niet veel veranderen, omdat op ons continent het verzet tegen het neoliberale model, of dat nu onder Kerry of Bush is, oprukt. Er moet nog veel gebouwd worden, maar we gaan vooruit. De verkiezingsuitslagen van de afgelopen jaren weerspiegelen dat. Ons volk kiest kandidaten die, althans symbolisch, een alternatief voor het neoliberalisme vertegenwoordigen. Ik zeg symbolisch omdat er tussen de uitvoering van een programma en de praktijk in sommige gevallen grote afstanden bestaan. Afstanden die, als ze niet worden ingekort, worden bestraft door mensen, zoals het voorbeeld van president Lucio Gutierrez in Equator.

BF ‘En als de beloften niet worden nagekomen?

marter ‘In het geval van Ecuador is het duidelijk dat de inheemse bewegingen die Gutierrez steunden tot de conclusie zijn gekomen dat ze een fout hebben gemaakt en op zoek moeten naar alternatieven. Het zou geen verrassing zijn als de president wordt afgezet. Ons volk heeft een stadium bereikt waarin het op zijn minst bereid is zich te verzetten. Ze zijn erin geslaagd regeringen te veranderen, zoals die van Fernando de la Rua, in Argentinië, en, in Bolivia, de uitwisseling tussen Gonzalo de Lozada en Carlos Mesa. Maar het is niet genoeg om regeringen te weerstaan ​​of omver te werpen. We leven niet in de dagen van destructief links, maar in een moment waarop links alternatieven kan creëren. Volksorganisaties zijn daarvoor essentieel. Zonder dit is er geen alternatief mogelijk. Dat is wat Venezuela ons laat zien, waar president Chavez acht verkiezingsprocessen won en dat op democratische wijze werd bevestigd. Hij slaagde erin te winnen en te groeien omdat mensen zich organiseerden.

BF ‘Kun je het beter uitleggen?

marter ‘De Venezolaanse regering beweegt zich in een geërfd institutioneel kader, maar doet grote inspanningen om dit te veranderen. Het was de enige Latijns-Amerikaanse regering die als fundamenteel heeft vastgesteld dat, om via een vreedzame route te kunnen reizen, de regels van het vroegere institutionele spel veranderd moesten worden. Het is erin geslaagd de grondwet te wijzigen, maar dat is niet genoeg. Ze moeten wetten maken, zodat de machtsverhoudingen in het parlement dit mogelijk maken. Het institutionele en bureaucratische apparaat, zij het in de ministeries, in staats- en stadsbesturen, werd geërfd. Een dergelijk apparaat belemmert de verwezenlijking van een project voor een ander en transformerend land.

BF ‘Hoe heeft de regering van Chavez dat scenario veranderd?

marter ‘Het institutionele apparaat kan kaders verpletteren. Om vooruitgang te boeken op het gebied van sociale maatregelen, om de meest acute problemen van het volk op te lossen, zoals armoede, analfabetisme, onderwijs en gezondheidszorg, creëerde de Bolivariaanse regering missies, met andere woorden, actieruimtes buiten de ministeries. Dat was de manier om te zorgen voor mensen die nog nooit eerder verzorgd waren, omdat de ministeries daar structureel niet toe in staat waren.

BF ‘Dat gebeurt in Brazilië en in heel Latijns-Amerika.

marter ' Natuurlijk. Binnen een schema vol ondeugden was het niet mogelijk om alle sociale taken te vervullen. President Chavez startte nieuwe organisatievormen van de ministeries, en creëerde er zelfs enkele. Daarin zouden de georganiseerde mensen actief moeten deelnemen, zowel bij het vaststellen van lokale doelen als bij het monitoren van de taken. Zonder organisatie en druk zou dit allemaal niet mogelijk zijn geweest. Mensen moeten helpen, en de regering moet de druk van het volk accepteren.

BF ‘En wanneer gebeurt dat?

marter ‘Er is een heel ingewikkeld onderwerp voor links: wat te doen als er geen kandidaten zijn die links vertegenwoordigen. Dat is wat er gebeurde bij de laatste verkiezingen in Venezuela, toen er kandidaten waren zonder veel steun, maar die van bovenaf werden gepusht. Kiezers klaagden dat die kandidaten gekozen waren. We moeten de kwestie van de onthouding in Venezuela, die groot was, analyseren.

BF ' Hoe groot?

marter ‘Ongeveer 60%. In het Venezolaanse proces blijf ik erbij dat de pedagogie van president Chavez leidt tot politieke groei van het volk. Dezelfde mensen die de straat op gingen en erin slaagden Chavez terug te laten keren, zonder enige politieke oriëntatie, en zich de hoofdrolspeler voelden. Ondanks alle mediacampagnes tegen de regering. Een volk dat bovendien besloot informatie te blokkeren, simpelweg door niet naar de tv van de oppositie te kijken en de kranten van deze groepen niet te kopen.

BF ‘Dus de rol van de media is relevant?

marter ‘We weten dat de huidige oorlog een mediaoorlog is. Ik herinner me altijd wat Noam Chomsky zei: de repressie is voor een dictatuur wat propaganda is voor de democratie. Met andere woorden: de burgerlijke democratie slaagt omdat de media de mensen ervan overtuigen dat dit de beste van alle werelden is; ze creëren illusies met soapseries, die tegenwoordig opium voor het volk zijn. Ik, Brazilië, het verbaast me dat er zoveel sloppenwijken kunnen zijn, maar dat er altijd een tv-antenne in elk huis is.

BF ‘Hoe opkomen voor de mediamacht?

marter ‘Er gaat niets boven de progressieve krachten die concurreren met de burgerlijke media. Wat is de uitweg? Waarom bleef links in Porto Alegre, ondanks de media, lange tijd oprukken? Omdat er een andere politieke praktijk was en mensen dat zagen, en als dat gebeurt, ontstaat er een kritische afstand wanneer ze geconfronteerd worden met de boodschappen van de oppositie.

BF ‘Was het in Uruguay, naast de overwinning van Tabare Vasquez, belangrijk dat links ook de parlementaire meerderheid bereikte?

marter ' Natuurlijk. Dat geldt ook voor Lula, omdat we regeringen niet kunnen beoordelen zonder een analyse van de machtsverhoudingen. Wanneer links een regering vele malen analyseert, vergeet het de machtsverhoudingen. We kunnen de regering van Chavez en de regering van Lula niet met elkaar vergelijken. Het eerste is, zoals Chavez zelf zegt, een vreedzame route, maar niet zonder wapens. Wat betekent dat? Dat de mensen gewapend zijn? Nee. Het betekent dat het een vreedzame route is die de steun heeft van de institutionele strijdkrachten, met andere woorden: de grote meerderheid van het leger steunt Chavez.

BF ‘En in Brazilië?

marter ‘Chavez is de eerste regering die als vlag voor haar verkiezing de verandering van de regels van het institutionele spel hanteert, omdat ze wist dat ze een nieuwe grondwet nodig zou hebben en omdat haar electorale propaganda gepredikt werd voor een grondwetgevende vergadering. Hij slaagde erin de grondwet te veranderen en daarmee de krachtsverhoudingen van het institutionele apparaat. Dat is Lula niet gelukt. Zelfs als Lula de verkiezingen in 1998 met een grotere electorale steunmarge zou winnen dan Chavez, mogen we niet vergeten dat deze resultaten het product waren van brede politieke allianties, die nodig waren om in de stembus te winnen, en zelfs nog noodzakelijker om de verkiezingen te regeren. land. De Arbeiderspartij [PT] is een minderheid in beide kamers van de Wetgevende Macht. Voeg daarbij dat Brazilië veel meer afhankelijk is van het internationale financiële kapitaal dan Venezuela met zijn olie.

BF ‘Hoe zie jij de verschillen tussen de regering in Venezuela en andere regeringen in Latijns-Amerika zoals bijvoorbeeld Brazilië en Argentinië?

marter ‘Naast de machtsverhouding, de verandering van de grondwet, een nieuwe machtsverhouding in de instellingen en de weddenschappen in de volksorganisatie, is er de kwestie van de olie. Met andere woorden: Venezuela is een enorm rijk land en ontvangt zeer grote dividenden van de zwarte olie, die op het eerste moment werd geblokkeerd door eisen van de oppositie. Tegenwoordig bestaat er in Venezuela, met de oliedividenden, de mogelijkheid om niet afhankelijk te zijn van het beleid van het Internationale Monetaire Fonds. Dat is niet de situatie in de meeste Latijns-Amerikaanse landen. Andere landen hebben niet de economische vrijheid die Venezuela heeft.

BF ‘Heeft u kritiek op de kritiek van links op Lula?

marter ‘Ik denk dat we met veel elementen rekening moeten houden, en soms kan kritiek wat oppervlakkig zijn. We moeten alternatieven creëren. Ik juich degenen toe die zeggen dat ze het niet eens zijn met wat er in Brazilië gebeurt, maar erkennen dat er een regering is die in geschil is en dat er geen macht is die in staat is de schaal te buigen, dan blijven de zaken zo. Degenen die kritiek leveren, hebben een zeer grote verantwoordelijkheid. Radicaal zijn betekent niet dat je je mening uitspreekt over radicalere oplossingen, maar dat je de voorwaarden schept om dingen te doen. Ik herinner me dat Salvadoreanen discussieerden over het organiseren van openbare demonstraties voor de vrede en dat ze bespraken of ze de vlag van het socialisme of de vredesvlag moesten dragen. De radicalere wilden het eerste. De anderen zouden zeggen dat ze met de vredesvlag christenen en mensen die geen socialisten waren, zouden verzamelen. Ze besloten uiteindelijk een vredesmars te houden en verzamelden een enorm aantal mensen. Iedereen die meedeed, vertrok met een sterker gevoel om de strijd voort te zetten. Dat is veel radicaler.

BF ‘Wat is dan de weg?

marter ‘Ik geloof heel erg in het opbouwen van krachten. Ik zou zeggen dat dat mijn thema is. De kunst van de politiek is: krachten creëren om in de toekomst te kunnen doen wat we nu niet kunnen doen. Er wordt wel eens gezegd dat een opportunist iemand is die stelt dat hij geen macht heeft en zich aanpast. De revolutionair is degene die weet dat hij geen macht heeft, maar manieren zoekt om daarvoor de noodzakelijke voorwaarden te scheppen. Uitvinden, zoeken naar manieren om de machtsverhoudingen te veranderen. Dat zijn twee zeer verschillende standpunten: de ene is conformistisch en opportunistisch, de andere is voor mij revolutionair, een standpunt dat werkt aan het opbouwen van de krachten die hen in staat zullen stellen de doelstellingen te bereiken. Degenen die geloven dat ze linkser zijn omdat ze meer linkse toespraken houden, zijn misleid. Ik ga zelfs nog verder: degenen die radicaal willen zijn, moeten werken aan het opbouwen van de sociale en politieke krachten die hen dat mogelijk maken. We hebben moeite met creëren. Daarom houd ik van het idee om onderscheid te maken tussen destructief links en constructief links.

(Deelname Beatriz Bissio) Brazil de Fato De enige linkse krant in Brazilië Het is het resultaat van de hoop van duizenden mensen die strijden in volksbewegingen, linkse intellectuelen, vakbonden, journalisten en kunstenaars die samenkwamen om een ​​breed nationaal en internationaal netwerk te vormen van collaborateurs.

---