Gisteravond bestormden duizenden aanhangers van Jair Bolsonaro het Congres, het presidentiële paleis en het Hooggerechtshof in Brasilia. In de hoofdstad van het land riep de extreemrechtse menigte op tot het aftreden van de nieuw gekozen president. Luiz Inácio Lula da Silvaen voor de tussenkomst van het leger om de vreedzame en democratische machtsoverdracht een halt toe te roepen.

De poging tot staatsgreep trok onmiddellijk parallellen met de 6 januari opstand in de Verenigde Staten twee jaar en drie dagen geleden, toen Trump-aanhangers Capitol Hill binnenvielen. Beiden waren gevoed door wijdverbreide desinformatie dat de verkiezingen vervalst waren, en door een gevaarlijke extreemrechtse leider die hun aanhangers tot autoritaire actie inspireerde. Brazilianen hoeven echter niet de Atlantische Oceaan over te reizen om herinnerd te worden aan waartoe extreemrechts in staat is.

In 1964 verdreven rebellentroepen van de Braziliaanse strijdkrachten de linkse, democratisch gekozen president João Goulart. Gesteund door de regering van de Verenigde Staten zou de staatsgreep uitmonden in een dictatuur, die tot 1985 zou duren. Gedurende die tijd was de dictatuur verantwoordelijk voor meer dan vierhonderd doden en verdwijningen; ruim twintigduizend mensen werden gemarteld, vooral om informatie te verkrijgen over het groeiende verzet. Dat aantal inbegrepen Soledad Barrett, Pauline Reichstul, Eudaldo Gómez da Silva, Jarbas Pereira Márquez, José Manoel da Silva en Evaldo Luiz Ferreira. Als zes leden van het verzet werden ze ontvoerd, gemarteld, verminkt en vermoord in wat nu bekend staat als het bloedbad in São Bento. De datum van hun overlijden? 8 januari 1973, precies vijftig jaar vóór de opstand van gisteravond.

De poging tot staatsgreep van gisteren zaait niet alleen angst in de harten van degenen die zich de taferelen in Washington herinneren. Het zaait angst in de harten van degenen die leven met de herinnering aan fascisme, autoritarisme en militarisme in hun eigen land. Niet in de laatste plaats omdat Bolsonaro zelf openlijk zijn steun heeft uitgesproken voor de eenentwintigjarige dictatuur van Brazilië. tegen een interviewer zeggen dat “je in dit land nooit iets zult veranderen door te stemmen. Niets. Helemaal niets."

Bolsonaro ontkent elke rol in de opstand. Echter, door doet vaak twijfel rijzen over de integriteit van de verkiezingen en door te weigeren de inauguratie van Lula bij te wonen (wat in strijd is met de gewoonte dat de vertrekkende president de sjerp aan de nieuwe president overhandigt), lijdt het geen twijfel dat de meest extreme aanhangers van Bolsonaro zijn aangemoedigd door zijn minachting voor democratische processen.

Het meest verontrustende aan de gebeurtenissen van gisteravond is misschien wel het gemak waarmee de staatsinstellingen dit lieten gebeuren. “De politie heeft helemaal niets gedaan”, zei Lula gisteravond op een persconferentie. “Ze lieten de demonstranten gewoon binnen.” Vergeet niet dat het politieagenten waren die op de verkiezingsdag wegen blokkeerden en ongegronde voertuigzoekingen uitvoerden in de bolwerken van Lula in heel Brazilië. De gouverneur van Brasilia, Ibaneis Rocha, is geschorst vanwege zijn medeplichtigheid aan de opstand en beschuldigd van samenspanning met de militaire politie (Brazilië heeft drie belangrijke politiekorpsen: federaal, civiel en militair), die zichtbaar het begeleiden van de demonstranten naar het Plaza van de Drie Mogendheden. Het is vermeldenswaard dat de militaire politie onder de dictatuur als instituut werd opgericht.

De autoriteiten kunnen op zijn minst niet doen alsof ze dit niet hebben zien aankomen. In september 2022 sloot ik mij aan bij 150 parlementsleden, ministers en ex-presidenten uit zesentwintig landen in het ondertekenen van een brief, geschreven door Progressive International, waarin wordt gewaarschuwd dat dit kan gebeuren. Afgelopen zaterdag werd een man gearresteerd omdat hij zou hebben geprobeerd een bom tot ontploffing te brengen uit protest tegen de overwinning van Lula. Bolsonaro, zei hij, had hem daartoe geïnspireerd. De politie was gewaarschuwd, maar deed niets. Ze wisten van het bestaan ​​van een goed gefinancierd extreemrechts. Ze deden niets. Ze konden zien hoe de aanhangers van Bolsonaro een staatsgreep uitlokten. Ze deden niets. Op zijn minst toonden degenen die verantwoordelijk waren voor de openbare veiligheid een nalatige onverschilligheid voor wat er op stapel stond. Het probleem is niet alleen de mensen op straat die radicaliseren. Het is hun relatie met degenen in de veiligheidstroepen die dromen van een terugkeer naar de dictatuur.

Uiteindelijk is de opstand een herinnering aan de extra barrières die linkse regeringen moeten overwinnen om echte verandering te bewerkstelligen. Lula voerde campagne op een platform van sociale rechtvaardigheid, inheemse rechten en een einde aan de ontbossing. Het is niet alleen het transformatieve programma dat intolerant extreem-rechts heeft gedwongen hun speelgoed uit de kinderwagen te gooien. Het is de aard van hoe dit gebeurt transformatief programma werd gewonnen: door het mobiliseren van een coalitie van politieke partijen, vakbonden en sociale bewegingen – partijen, vakbonden en bewegingen die miljoenen arbeiders, inheemse volkeren en gemarginaliseerde gemeenschappen bij elkaar brachten.

De staatsgreeppoging van gisteravond gaat echter niet alleen over Lula, en zelfs niet over de miljoenen die op hem hebben gestemd. Het gaat om het recht van het Braziliaanse volk om in een vrije, eerlijke en vreedzame samenleving te leven, en om het recht om niet te leven in angst dat de gewelddadige en bloedige dictatuur zal terugkeren. Degenen die het Congres bestormden, lanceerden niet alleen een aanval op Lula en zijn aanhangers. Ze lanceerden een aanval op de democratie en op de Braziliaanse massa.

Het is onwaarschijnlijk dat de gebeurtenissen van gisteravond dezelfde voortdurende aandacht zullen genieten als de gebeurtenissen in de Verenigde Staten twee jaar geleden. Misschien komt het doordat minder commentatoren zich zorgen maken over staatsgrepen die een linkse regering omverwerpen. Misschien komt het doordat de staatsgreep in Zuid-Amerika plaatsvindt. Hoogstwaarschijnlijk is het beide. Degenen onder ons die de betekenis van Lula's overwinning begrijpen, weten wat er op het spel staat als deze wordt weggenomen. Wij weten dat democratie de moeite waard is om voor te vechten.